Ο ΑΝΑΠΑΝΤΕΧΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΒΡΗΚΕ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΔΥΝΑΜΩΣΕΙ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ

Ο Νο 1 τρόπος για να δυναμώσεις το μυαλό σου είναι να χρησιμοποιήσεις το σώμα σου. Αυτό ανακάλυψε νευροεπιστήμονας που μελετά τον εγκέφαλο και προτείνει ευφάνταστους τρόπους για φυσική δραστηριότητα.

Δεν είναι ώρα να αναπτύξουμε όλα όσα προσφέρει η άσκηση στην υγεία μας –σωματική και ψυχική– γιατί θα γράφω μια ώρα και τελικά δεν θα φτάσω ποτέ στο σημερινό μας θέμα. Αυτό είναι πως ο κατεξοχήν τρόπος για να «δυναμώσουμε» τον εγκέφαλό μας είναι μέσω της σωματικής δραστηριότητας.

Μη φανταστείς κάτι το τρελό. Αρκούν δέκα λεπτά περπάτημα για να νιώσουμε αυτό που η Wendy Suzuki, καθηγήτρια νευροεπιστήμης και ψυχολογίας, και κοσμήτορας στο τμήμα τεχνών και επιστημών στο New York University, περιγράφει ως «μπάνιο νευροχημικών». Ακολουθούν όσα είπε στο Big Think.

«O ιππόκαμπος (εγκεφαλική δομή που συμμετέχει στη μεταφορά πληροφοριών από τη βραχυπρόθεσμη μνήμη στη μακροπρόθεσμη και την πλοήγηση στον χώρο) με γοήτευσε πριν πάρα πολλά χρόνια. Ξεκίνησα να τον μελετώ το 1998 ως νεαρή επίκουρη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, για να κάνω μια υπέρβαση στην επιστήμη, να ανακαλύψω κάτι πραγματικά απίστευτο.

Αποφάσισα πως θα έκανα όση δουλειά χρειαζόταν. Για έξι χρόνια έκανα μόνο αυτό: δούλευα για να καταλάβω πώς ο ιππόκαμπος σχηματίζει νέες αναμνήσεις. Δεν είχα πολλές κοινωνικές συναναστροφές, έτρωγα μόνο από ντελίβερι, ένιωθα διαρκώς ληθαργική και όλα αυτά με οδήγησαν στο γυμναστήριο. Ενάμιση χρόνο αργότερα, αισθανόμουν πολύ καλά. Έκανα μια απίστευτη συνειδητοποίηση: η μνήμη μου, αυτή που εξαρτάται από τον ιππόκαμπο και μελετούσα στο εργαστήριο μου, έδειχνε να είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Ίσως να ευθυνόταν το νέο επίπεδο σωματικής δραστηριότητας που προκαλούσε αυτή την εντυπωσιακή αλλαγή, κάνοντας καλύτερη μέχρι και τη συγγραφή της εργασίας μου. Αυτή ήταν η πρώτη στιγμή που άρχισα να ενδιαφέρομαι σοβαρά για το πώς η άσκηση μπορεί να επηρεάζει τον εγκέφαλο και να βοηθά τον ιππόκαμπο. Επειδή μελέτησα τις επιδράσεις της άσκησης στον εγκέφαλο, όλοι με ρωτούσαν για το αν ισχύει το runner’s high ή πρόκειται για μύθο».

Το runner’s high είναι η λεγόμενη «ευφορία του δρομέα». Σχετική μελέτη την οποία συνυπέγραψε η Ελληνίδα Αφροδίτη Κουράκη απέδωσε αυτή την ευφορία που νιώθουμε μετά την όποια σωματική δραστηριότητα σε ουσίες που παράγει το σώμα μας, τα ενδογενή κανναβινοειδή.

Όπως είχε πει η κυρία Κουράκη στο NEWS 24/7, «πρόκειται για ενώσεις που μοιάζουν με κάνναβη και παίζουν σημαντικό ρόλο, εκτός των άλλων, στη ρύθμιση του μεταβολισμού, της φλεγμονής και του πόνου. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το αίσθημα ευφορίας και η αγχολυτική επίδραση της άσκησης δεν φαίνεται να οφείλονται τόσο πολύ στις ενδορφίνες, όσο στην αυξημένη παραγωγή ενδοκανναβιδοειδών».

Τι κάνουν τα ενδοκανναβιδοειδή στον εγκέφαλο

Σε αντίθεση με τις ενδορφίνες, τα ενδοκανναβινοειδή μπορούν εύκολα να εισέλθουν στον εγκέφαλο μέσω του κυκλοφοριακού μας συστήματος και να προκαλέσουν αισθήματα ευφορίας και μειωμένου στρες με την άσκηση.

Πίσω στο runner’s high, η Wendy Suzuki ομολόγησε πως δεν τρέχει μεν, εντούτοις η κοινή απορία των φίλων της έγινε η απαρχή για να μελετήσει τους λόγους που νιώθουμε ευφορία όταν τρέχουμε.

«Τα καλά νέα είναι πως δεν χρειάζεται να είσαι μαραθωνοδρόμος για να νιώθεις αυτήν την ευφορία. Κάθε φορά που κουνάς το σώμα σου, δίνεις στον εγκέφαλο σου αυτό που αποκαλώ “ένα φανταστικό μπάνιο νευροχημικών”. Πιο συγκεκριμένα, ντοπαμίνης, σεροτονίνης, νοραδρεναλίνης, ενδορφίνης. Αυτό είναι κλειδί για την ώθηση που δίνει στη διάθεση μας η άσκηση.

Eντωμεταξύ, αυτές είναι μόνο οι βραχυπρόθεσμες επιδράσεις. Σε ό,τι αφορά τις μακροπρόθεσμες, τι συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος κάνει σε τακτική βάση μπάνιο νευροχημικών για μια εβδομάδα ή ένα μήνα ή αρκετά χρόνια; Τότε μπαίνουν στη μέση οι παράγοντες ανάπτυξης. Ξέρουμε πως αυτοί πηγαίνουν κατευθείαν σε δυο σημεία κλειδιά του εγκεφάλου.

Το ένα είναι ο ιππόκαμπος, ο οποίος διαθέτει μια εξαιρετική δομή. Είναι μια από τις λίγες περιοχές του ανθρώπινου εγκεφάλου που μπορούν να αναπτύξουν νέα εγκεφαλικά κύτταρα, στην ενηλικίωση. Οι παράγοντες ανάπτυξης βοηθούν τον ιππόκαμπο να αναπτύξει νέα ιπποκάμπεια κύτταρα. Τι σημαίνει αυτό; Η μνήμη γίνεται καλύτερη.

Το δεύτερο σημείο κλειδί στο οποίο πηγαίνουν οι παράγοντες ανάπτυξης είναι ο προμετωπιαίος φλοιός. Παίζει κριτικής σημασίας ρόλο στην ικανότητα να αλλάξουμε και να επικεντρώσουμε κάπου την προσοχή μας.

Αυτές είναι κάποιες από τις άμεσες και μακροπρόθεσμες αλλαγές που μας δίνει η άσκηση και κινούν τις διαδικασίες για το μπάνιο των νευροχημικών».

Ένας διευρυμένος ορισμός της άσκησης

Όλοι μπορούμε να επωφεληθούμε –όχι μόνο οι μαραθωνοδρόμοι ή οι τριαθλητές– και αυτό σχετίζεται με την αρχή της εγκεφαλικής πλαστικότητας. Η εγκεφαλική πλαστικότητα αφορά την ιδέα ότι ο εγκέφαλος έχει πολύ μεγάλη χωρητικότητα, ώστε να αλλάζει ή να μετατρέπει τις «καλωδιώσεις».

Περπατάτε πολύ; Τρέχετε; Είστε σωματικά δραστήριοι; Μαθαίνετε νέα πράγματα; Με την πλαστικότητα του εγκεφάλου, ακόμα και αν είχατε μια καθιστική ζωή για όλα σας τα χρόνια, μπορείτε να αρχίσετε να κινείστε προς έναν μεγαλύτερο, πιο παχύ, πιο αφράτο και πιο χαρούμενο εγκέφαλο.

Η Dr. Suzuki τονίζει πως σύμφωνα με την επιστήμη το μπάνιο των νευροχημικών μπορεί να μας βοηθήσει να αισθανθούμε καλύτερα και να μπορούμε να συγκεντρωθούμε καλύτερα. Άρα, πώς μπορεί ο καθένας να κάνει αυτό το μπάνιο;

«Είμαι υπέρμαχος του προσωπικού πειραματισμού. Αυτό που έχω να δώσω ως tip για να αποκτήσουν ένα κίνητρο όλοι είναι να ξεκινήσετε με κάτι πολύ απλό. Με κάτι που ξέρετε ήδη πως σας αρέσει να κάνετε. Αν σιχαίνεστε το τρέξιμο, μην τρέξετε. Αρκούν δέκα λεπτά περπάτημα, για να αρχίσετε να έχετε άμεσα οφέλη, όπως η μείωση των επιπέδων του άγχους και της κατάθλιψης. Όλοι μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Κατά την έξαρση της πανδημίας, εξέλιξα το εβδομαδιαίο καθάρισμα του σπιτιού σε συνεδρία άσκησης.

Έχετε προσπαθήσει να βάλετε ηλεκτρική σκούπα και να ακούτε παράλληλα το αγαπημένο σας τραγούδι, ενώ λικνίζεστε στο ρυθμό του; Είναι δύσκολο. Σαν να κάνετε αερόβια προπόνηση. Αν καταφέρετε και να απολαύσετε την στιγμή όπως τρίβετε την μπανιέρα σας, το καθάρισμα θα γίνει ακόμα πιο διασκεδαστικό. Πιο αερόβιο.

Ξεκινήστε λοιπόν, με κάτι απλό και όπως προχωράτε αρχίστε να προσθέτετε κάτι. Μπορείτε να περπατήσετε για λίγη περισσότερη ώρα; Να παρκάρετε λίγο πιο μακριά από τον προορισμό σας; Να κάνετε άλλη μια βόλτα στο σούπερ μάρκετ, με το καρότσι; Διευρύνετε τον ορισμό που δίνετε στην άσκηση, ώστε να αποκτήσετε περισσότερη κίνηση στη ζωή σας».