ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΤΗ ΝΟΣΟ ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ ΜΕ CAPOEIRA

Μια φυσικοθεραπεύτρια βάζει στο θεραπευτικό πλάνο την capoeira και μαθαίνει στους ασθενείς με Πάρκινσον να νικούν τα κινητικά συμπτώματα της νόσου με τη χορογραφία της αφροβραζιλιάνικης πολεμικής τέχνης.

Στο Progress Foundry, ένα πολιτιστικό κέντρο στην καρδιά του Ρίο ντε Τζανέιρο, η 60χρονη φυσικοθεραπεύτρια Rosimeire Peixoto μυεί τους ασθενείς με νόσο Πάρκινσον στον κόσμο της capoeira, με στόχο να ανεβάσουν τη διάθεσή τους και να καταπολεμήσουν τα κινητικά τους συμπτώματα. Έχοντας αφιερώσει πάνω από δέκα χρόνια στη βραζιλιάνικη πολιτιστική έκφραση που συνδυάζει χορό με πολεμική τέχνη, η Peixoto αποφάσισε το 2018 να τη δοκιμάσει σαν νέο εργαλείο διαχείρισης της νευροεκφυλιστικής νόσου.

«Η ιδέα προέκυψε όταν διάβασα ότι, χρησιμοποιώντας εναλλάξ τα δύο χέρια στο κινητό, ενεργοποιούνται ταυτόχρονα και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου», δήλωσε στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Associated Press. «Ως φυσικοθεραπεύτρια που δουλεύει με νευρολογικούς ασθενείς, έψαχνα ασκήσεις που να τους εμπνέουν. Κι έτσι γεννήθηκε το Parkinson na ginga».

Ένα θεραπευτικό άγγιγμα διαρκείας

Το όνομα του προγράμματος θα μπορούσε να αποδοθεί ως «η νόσος Πάρκινσον σε ginga», όπου ginga η χαρακτηριστική κίνηση της capoeira, εκείνο το συνεχές λίκνισμα που κρατά το σώμα σε ροή και γίνεται βάση για κάθε κίνηση (κλωτσιές, αποφυγές, ρίψεις κ.ο.κ.), προσφέροντας όμως πολλά περισσότερα στους ασθενείς. Όπως τονίζει η Peixoto, «βοηθά στην ισορροπία, στον συντονισμό, στη δύναμη. Και η μουσική χαλαρώνει τα σφιγμένα σώματα. Μέσα στον κύκλο της capoeira δουλεύουν τα πάντα συνεργατικά: η δόνηση, η ενέργεια, η προσοχή στη μουσική, στον παρτενέρ που πρέπει να αποφύγεις, αλλά και στον ίδιο σου τον εαυτό».

Ο 54χρονος Ronaldo Mauricio de Freitas (αριστερά) με τη φυσικοθεραπεύτρια Rosimeire Peixoto. AP Photo/Bruna Prado

Τα μαθήματα γίνονται δύο φορές την εβδομάδα, στο Progress Foundry στη Λάπα, δίπλα στο ιστορικό λευκό υδραγωγείο του 18ου αιώνα, κάτω από τους πανύψηλους φοίνικες. Μα σίγουρα η μαγική επίδραση της capoeira δεν περιορίζεται στις ώρες των μαθημάτων. Μελέτες σε παρόμοιες παρεμβάσεις χορού για ασθενείς με νόσο Πάρκινσον δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες διατηρούν τη βελτιωμένη κινητικότητα και διάθεση ακόμα και χωρίς τη μουσική του μαθήματος, χάρη σε έναν «εσωτερικευμένο ρυθμό» που απέκτησαν κατά τη θεραπευτική δραστηριότητα και τους ακολούθησε στο σπίτι και στην καθημερινότητά τους.

Χωρίς φόβο, με νέους φίλους

Η εικόνα από τα μαθήματα είναι ζεστή και ανθρώπινη. Η Peixoto περνά δίπλα από τους μαθητές, βάζει διακριτικά το χέρι της στην πλάτη τους για να τους στηρίξει, επαναλαμβάνει με υπομονή τις κινήσεις, τους εμψυχώνει.

Ανάμεσα στους ασθενείς που την εμπιστεύτηκαν είναι η Nilma Teles de Freitas, μια 80χρονη συνταξιούχος δασκάλα που διαγνώστηκε με νόσο Πάρκινσον πριν από δέκα χρόνια, και μπόρεσε μέσα από την capoeira να ξεπεράσει το καθημερινό μαρτύριο της αστάθειας και των πτώσεων. «Η capoeira μου δίνει ελευθερία να δουλέψω με το σώμα μου. Να δω τι μπορώ και τι δεν μπορώ να κάνω. Έτσι βρίσκω ισορροπία και μια πιο άνετη ζωή», λέει χαμογελώντας.

Ο Antonio de Azevedo, διαγνωσμένος με νόσο Πάρκινσον τα τελευταία χρόνια, θυμάται: «Προηγουμένως στεκόμουν μετά βίας όρθιος. Από τότε που ξεκίνησα την capoeira, ξαναβρήκα τη σταθερότητά μου. Είναι ό,τι καλύτερο μου έχει συμβεί», λέει, ενόσω γύρω του δέκα σώματα κινούνται στον ρυθμό του μαθήματος και πολεμούν με τη νόσο τους με μαγικές κινήσεις capoeira.

Ο 80χρονος Antonio de Azevedo χτυπά το ντέφι στον ρυθμό της capoeira. AP Photo/Bruna Prado

Τα μαθήματα έχουν και κοινωνική διάσταση. Πολύ συχνά θα κλείσουν με μια ομαδική samba, ενώ η Peixoto θα φέρει κέικ στην ομάδα. Για την Nilma, αυτή η συντροφικότητα είναι ανεκτίμητη. «Είμαστε εκεί ο ένας για τον άλλον. Το να νιώθεις και να μιλάς με φίλους σου δίνει δύναμη», λέει σήμερα, φέρνοντας για αντιπαραβολή μια έντονη και δυσάρεστη εικόνα από το χθες· τη στιγμή που έφυγε κλαίγοντας από το ιατρείο με τη διάγνωση στα χέρια, φοβισμένη για το θα της επεφύλασσε το μέλλον. Σήμερα, όμως, το χαμόγελο έχει επιστρέψει στα χείλη της. «Μπορώ να ζω. Μπορώ να επικοινωνώ με άλλους. Μπορώ να είμαι ευτυχισμένη».

Η ομάδα του “Parkinson na ginga” ενωμένη. Ένα ακόμα μάθημα ολοκληρώνεται με γέλια και χαρά. AP Photo/Bruna Prado

Η capoeira είναι ταυτότητα. Είναι ένας συνδυασμός πολεμικής τέχνης, χορού, τελετουργίας, άσκησης, μουσικής και πνευματικότητας, που γεννήθηκε μέσα στο σκοτάδι της δουλείας, στις κοινότητες των πέντε εκατομμύριων απαχθέντων Αφρικανών που έφταναν στη Βραζιλία από τον 16ο αιώνα για να πουληθούν ως σκλάβοι. Μια έκφραση αντίστασης, ανθεκτικότητας και συναισθηματικής ενδυνάμωσης που κρίθηκε παράνομη μετά την κατάργηση της δουλείας στη χώρα το 1888, αφήνοντας στο κοινωνικό περιθώριο όσους την ασκούσαν.

Σύμφωνα με τη βραζιλιάνικη ένωση ABADÁ-CAPOEIRA, ήταν ο δάσκαλος Mestre Bimba που την έφερε στο φως και πέτυχε τη νομιμοποίησή της, ανοίγοντας την πρώτη επίσημη σχολή capoeira στη Μπαΐα της Βραζιλίας το 1932. Έκτοτε, η capoeira αποτελεί διεθνώς αναγνωρισμένη τέχνη που συνδυάζει αυτοάμυνα, ακροβατικά και μουσική, και Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας στον κατάλογο της UNESCO από το 2014.