ΒΑΡΙΕΣΑΙ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ; ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΟΥ HARVARD ΣΕ… ΔΙΚΑΙΩΝΕΙ!

Για αιώνες, η ενέργεια ήταν το «κλειδί» για την επιβίωσή μας. Δεν τη σπαταλούσαμε χωρίς λόγο. Εξελικτικά, λοιπόν, δεν είμαστε «κατασκευασμένοι» για να θέλουμε να πηγαίνουμε στο γυμναστήριο, επισημαίνει καθηγητής του Harvard, προτείνοντας βιώσιμες εναλλακτικές.

Γνωρίζουμε πως η άσκηση προτείνεται ως φάρμακο διά πάσαν νόσον. Ή, καλύτερα, ως τρόπος να προστατεύσουμε τον οργανισμό μας από διάφορες ασθένειες. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί εξ ημών αρνούμαστε πεισματικά να ασχοληθούμε… μαζί της, ειδικά σε περιβάλλον γυμναστηρίου. Σαν να βαριόμαστε, να μην το νιώθουμε. Ενώ ξέρουμε πως θα μας κάνει καλό, την αποφεύγουμε.

Η πρόχειρη κριτική είναι πως είμαστε τεμπέληδες. Η πιο «ψαγμένη» άποψη είναι πως ό,τι αντιλαμβανόμαστε ως τεμπελιά αποτελεί στην πραγματικότητα φυσική εξελικτική προσαρμογή. Όχι μια προσωπική αποτυχία.

Αυτήν την ιδέα ανέπτυξε στο Big Think ο Daniel Lieberman, καθηγητής ανθρώπινης εξελικτικής βιολογίας στο Harvard. Είπε όσα έγραψε στο βιβλίο του, με τίτλο Exercised.

Εξηγεί κατ’ αρχάς πως «δεν εξελιχθήκαμε ποτέ, ώστε να ασκούμαστε μόνο και μόνο για την άσκηση. Εξελιχθήκαμε προκειμένου να είμαστε σωματικά δραστήριοι όταν ήταν απαραίτητο ή διασκεδαστικό – εξ ου και κυνηγάμε ή χορεύουμε. Οπότε, αυτό που σκεφτόμαστε ως τεμπελιά, στην πραγματικότητα δεν είναι ελάττωμα: είναι μια προσαρμογή για να αποφύγουμε τη σπατάλη ενέργειας».

iStock

Ο Lieberman διευκρινίζει ότι ως είδος εξελιχθήκαμε σε περιβάλλοντα στα οποία η εξοικονόμηση ενέργειας ήταν κρίσιμη για την επιβίωση. Οι πρόγονοί μας ήταν κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες και έπρεπε να δαπανούν καθημερινά σημαντική ενέργεια για να βρίσκουν την τροφή τους και να ξεφεύγουν από τα αρπακτικά. Ενστικτωδώς, λοιπόν, απέφευγαν την περιττή άσκηση, ώστε να διατηρήσουν ενέργεια για τις βασικές τους εργασίες: την επιβίωση και την αναπαραγωγή.

«Αυτό το ένστικτο εξοικονόμησης ενέργειας είναι βαθιά ριζωμένο στη βιολογία μας», εξηγεί ο ειδικός, προσθέτοντας ότι οι σύγχρονοι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, όπως οι Hadza της Τανζανίας, κάνουν καθημερινά περίπου 2,25 ώρες μέτριας έως έντονης δραστηριότητας, ενώ περνούν σχεδόν 10 ώρες σε καθιστή θέση, όπως συμβαίνει με τον μέσο σύγχρονο Δυτικό.

«Ζούμε σε έναν κόσμο που είναι σαν όνειρο για τους προγόνους μας. Δεν χρειάζεται να περπατάμε, να κυνηγάμε ή να σκαρφαλώνουμε. Αλλά ο ίδιος κόσμος μας σκοτώνει, επειδή το σώμα μας είναι φτιαγμένο για κίνηση, όχι να κάθεται 10 ώρες την ημέρα», λέει χαρακτηριστικά.

iStock

Οι πρόγονοί μας θα μας περνούσαν για τρελούς

Ιστορικά, οι θερμίδες ήταν σπάνιες και η σπατάλη ενέργειας σε δραστηριότητες όπως το τζόκινγκ ή ό,τι άλλο φαινομενικά δεν είχε άμεσο, πρακτικό σκοπό, μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση ενός ανθρώπου.

Ο Lieberman λέει πως «ως αποτέλεσμα, είμαστε “προγραμματισμένοι” να αποφεύγουμε την περιττή σωματική δραστηριότητα, γεγονός που καθιστά τη σύγχρονη άσκηση να φαίνεται αφύσικη και μη ελκυστική. Η άσκηση ως εθελοντική σωματική δραστηριότητα για την υγεία είναι κάτι σύγχρονο, παράξενο».

Πρόκειται όπως εξηγεί για ένα φαινόμενο εντοπισμένο στις Δυτικές, Μορφωμένες, Βιομηχανικές, Πλούσιες, Δημοκρατικές κοινωνίες (το σχετικό αγγλικό ακρωνύμιο είναι WEIRD).

«Οι “ιατρικοποιημένες” και “εμπορευματοποιημένες” δραστηριότητες, όπως είναι οι προπονήσεις στο γυμναστήριο, έρχονται σε αντίθεση με τις απαραίτητες ή κοινωνικά ανταποδοτικές δραστηριότητες (π.χ. κυνήγι, χορός) των προγόνων μας», προσθέτει. «Αν λέγατε σε έναν κυνηγό-τροφοσυλλέκτη να τρέξει πέντε χιλιόμετρα σε διάδρομο χωρίς λόγο, θα πίστευε πως είστε τρελοί. Αυτού του είδους η άσκηση δεν είναι κάτι που το σώμα μας είναι προγραμματισμένο να θέλει να κάνει».

ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΚΑΘΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΟΥΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΠΟΥ ΚΑΠΟΤΕ ΒΟΗΘΟΥΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΕΝΩ ΤΩΡΑ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΕ ΧΡΟΝΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ.

Ζούμε σε έναν «ονειρικό κόσμο» αδράνειας

Τα σύγχρονα περιβάλλοντα επιδεινώνουν τη φυσική μας τάση να εξοικονομούμε ενέργεια. Η τεχνολογία και οι ανέσεις, π.χ. οι κυλιόμενες σκάλες, τα αυτοκίνητα και τα delivery, έχουν μειώσει την ανάγκη για σωματική δραστηριότητα. «Έτσι, έχει δημιουργηθεί ένας “ονειρικός κόσμος” αδράνειας», διευκρινίζει ο Lieberman, ο οποίος λέει ενδεικτικά ότι ο μέσος Αμερικανός κάνει μόνο περίπου 4.700 βήματα την ημέρα, «που είναι σημαντικά λιγότερα από τα επίπεδα δραστηριότητας των προγόνων μας».

iStock

Αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ της εξελιγμένης βιολογίας μας και του σύγχρονου τρόπου ζωής συμβάλλει σε προβλήματα υγείας, όπως η παχυσαρκία, οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης.

«Το σώμα μας είναι προσαρμοσμένο σε έναν κόσμο όπου η σωματική δραστηριότητα ήταν αναπόφευκτη. Τα σημερινά καθιστικά περιβάλλοντα ενεργοποιούν μηχανισμούς (π.χ. μυϊκή απώλεια, αποθήκευση λίπους) που κάποτε βοηθούσαν στην εξοικονόμηση ενέργειας. Τώρα, όμως, οδηγούν σε χρόνιες ασθένειες».

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επανεξεταστεί ο τρόπος με τον οποίον προσεγγίζουμε την άσκηση, προκειμένου να γίνει πιο ελκυστική.

iStock

Οι τρόποι για να ξεπεραστεί η αντίσταση στην άσκηση

Ο Lieberman αμφισβητεί και την ιδέα ότι η άσκηση πρέπει να είναι έντονη ή να βασίζεται στο γυμναστήριο ώστε να είναι αποτελεσματική. Όπως λέει, «δεν χρειάζεται να τρέχετε μαραθώνιους ή να σηκώνετε μεγάλα βάρη. Το γρήγορο περπάτημα για πέντε ώρες την εβδομάδα μπορεί να κάνει θαύματα για την υγεία σας. Αρκεί για να ενεργοποιήσει τους μηχανισμούς αντιγήρανσης και να μειώσει τον κίνδυνο ασθένειας».

Ο ειδικός καταρρίπτει τον μύθο που θέλει το τρέξιμο να καταστρέφει τα γόνατα («δεν ισχύει για τους περισσότερους ανθρώπους») ή ότι η άσκηση είναι επαρκής από μόνη της για την απώλεια βάρους («βοηθά, αλλά οι διατροφικές αλλαγές είναι συχνά πιο κρίσιμες»), τονίζοντας ότι «η άσκηση ενεργοποιεί τους μηχανισμούς αντιγήρανσης και μειώνει τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών, αλλά δεν υπάρχει μια “βέλτιστη δόση” που να ταιριάζει σε όλους.

»Αντί λοιπόν να ντροπιάζουμε τους ανθρώπους που δεν θέλουν να πάνε στο γυμναστήριο, πρέπει να κάνουμε τη σωματική δραστηριότητα διασκεδαστική και κοινωνική – όπως είναι ο χορός ή το παιχνίδι. Οι πρόγονοί μας παρέμεναν δραστήριοι χωρίς να νιώθουν ότι τους πιέζουν, με σωματικές δραστηριότητες που ήταν εγγενώς κοινωνικές και ανταποδοτικές. Σύγχρονα ισοδύναμα, όπως ομαδικά αθλήματα, διασκεδαστικά τρεξίματα ή περπάτημα με φίλους, μπορούν να αξιοποιήσουν αυτά τα κοινωνικά κίνητρα».

iStock

Ο Lieberman προτείνει και την αναδιάρθρωση του δομημένου περιβάλλοντος ώστε να «ωθεί» ή να «επιβάλλει» τη δραστηριότητα. «Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον σχεδιασμό χώρων εργασίας και σχολείων για την ενθάρρυνση της κίνησης (π.χ. ψηλά θρανία ώστε να είναι οι μαθητές όρθιοι, περισσότερη φυσική αγωγή) ή την προώθηση δραστηριοτήτων που βασίζονται στην κοινότητα».

Αυτό που σίγουρα δεν χρειάζεται είναι «να αισθανόμαστε ενοχές επειδή δεν μας αρέσει η άσκηση. Η αναγνώριση ότι η αποφυγή της περιττής προσπάθειας είναι φυσιολογική μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της ντροπής που σχετίζεται με την παράλειψη των προπονήσεων και να καλλιεργήσει μια πιο υγιή σχέση με τη σωματική δραστηριότητα».