WELLNESS ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ: ΠΩΣ Η ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΗ

Υπάρχουν μέρες που η ετοιμασία του φαγητού μοιάζει με αγώνα επιβίωσης. Κι όμως, η μαγειρική μπορεί να γίνει πράξη φροντίδας, ευεξίας και ψυχικής ενδυνάμωσης – αρκεί να διώξουμε το άγχος και την τελειομανία.

Πριν λίγες ημέρες, έπιασα τον εαυτό μου να ιδρώνει στην κουζίνα. Όχι επειδή τα μάτια είχαν πάρει φωτιά –γιατί θα μπορούσε να είχε συμβεί και αυτό–, αλλά γιατί προσπαθούσα μάταια να θυμηθώ τα βήματα για ένα γιουβέτσι με χοιρινό, όπως το έμαθα από τη μητέρα μου. Η ώρα δεν επέτρεπε να της τηλεφωνήσω και οι συνταγές στο ίντερνετ δεν βοηθούσαν ιδιαίτερα, καθώς με είχε κυριεύσει ένα άγχος –ή μάλλον μια αδιανόητη επιμονή– να θυμηθώ πώς φτιάχνονται κάποια «απαγορευμένα» πιάτα, μετά από καιρό που είχα εστιάσει στα ψητά και τα βραστά της αυστηρής διατροφής.

Θυμήθηκα όσα περιέγραφε ο Julian Barnes στο βιβλίο Ο Διανοούμενος στην Κουζίνα: την αγωνία του ως «αγχωτικός ψείρας» να τηρεί κατά γράμμα τις οδηγίες για τους βαθμούς και τους χρόνους ψησίματος, την εμμονή του να μη δοκιμάζει ποτέ το φαγητό με τη γεύση ή την αφή, τις αποτυχημένες προσπάθειες που είχε σερβίρει σε φίλους και γνωστούς. Το ταπεινό μου γιουβέτσι, βέβαια, δεν προοριζόταν για κάποια δεξίωση ούτε το ετοίμαζε κανένας διανοούμενος. Υπήρχε μόνο η ίδια ανάγκη για ιερή προσήλωση σε μια συνταγή.

Στην προσπάθεια να επαναλάβω τη γεύση που νοσταλγούσα, είχα καταφέρει να κάνω βάσανο τη μαγειρική και να κλείσω το παράθυρο στις ευχάριστες αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας. Κοντολογίς, είχε χαθεί μια ευκαιρία για wellness στην κουζίνα.

iStock

Οφέλη της μαγειρικής

Όταν ξεφεύγει από το πλαίσιο της ρουτίνας, της αγγαρείας και της βασανιστικής τελειομανίας, το μαγείρεμα μπορεί να γίνει πολύτιμο εργαλείο ευεξίας. Παλαιότερη ανασκόπηση (Frontiers in Psychology, 2021) για τη σύνδεση ψυχικής υγείας και μαγειρικής κατέληξε ότι ο κόπος στην κουζίνα μπορεί να προκαλέσει θετικά συναισθήματα, όπως χαρά και ικανοποίηση, ιδίως όταν φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Επιπλέον, η μαγειρική προάγει την ενεργή συμμετοχή, τη συνειδητή απορρόφηση στο μαγειρικό έργο, καθώς το άτομο βυθίζεται στην εμπειρία και χάνει την αίσθηση του χρόνου. Σε αυτό συντελεί και η χρήση ποικίλων δεξιοτήτων, γνωστικών (σκέψη, προγραμματισμός) και κινητικών (λεπτές κινήσεις), όπως και η δημιουργικότητα, που δρα και ως ασπίδα έναντι της ψυχικής κόπωσης.

Η μαγειρική επιδρά βαθιά και στις διαπροσωπικές σχέσεις· μαγειρεύοντας για άλλους, π.χ. για συγγενείς και φίλους, ενισχύουμε τους μεταξύ μας δεσμούς και το αίσθημα κοινότητας. Όπως επισημαίνει η έρευνα, είναι μια πράξη φροντίδας που συχνά ενσωματώνει και στοιχεία πολιτισμικής ταυτότητας – αρκεί να σκεφτούμε την αξία του οικογενειακού τραπεζιού στην ελληνική κουλτούρα. Επιπροσθέτως, η μαγειρική συμβάλλει στην εύρεση σκοπού, είτε μέσα από τον ρόλο του γονέα/φροντιστή, είτε μέσω της διατήρησης παραδόσεων. Είναι μια μορφή προσφοράς, παρατηρούν οι ερευνητές, που υπερβαίνει τη σωματική θρέψη και αγγίζει τη συναισθηματική.

Τέλος, παράλληλα με το νόημα που δίνει το μαγείρεμα, η επιτυχής ολοκλήρωση ενός γεύματος ενισχύει την αυτοεκτίμηση και την πίστη του ατόμου στις ικανότητές του. Είναι το λεγόμενο «φαινόμενο IKEA», κατά το οποίο οι άνθρωποι εκτιμούν περισσότερο αυτό που ετοίμασαν οι ίδιοι με κόπο.

Η ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΣ ΑΓΧΩΝΕΙ.

Το άγχος της... κατσαρόλας

Επιστρέφοντας στο δικό μου ημι-αποτυχημένο γιουβέτσι και τι μπορεί να έφταιξε, σκέφτομαι μήπως ήταν οι βλάσφημες σκέψεις και κουβέντες. Τη δεκαετία του ’90, ο Ιάπωνας Masaru Emoto είχε παρατηρήσει ότι η ανθρώπινη ενέργεια και συνείδηση επηρεάζουν τη μοριακή δομή του νερού. Λέξεις, μουσική και περιβάλλον άφηναν ορατό αποτύπωμα στους κρυστάλλους του, που γίνονταν υψηλότερης αισθητικής όταν «άκουγαν» όμορφα λόγια.

Το ίδιο υποστήριξε και για το μαγείρεμα: τα ανθρώπινα συναισθήματα μπορούσαν να επηρεάσουν τον χρόνο αλλοίωσης του μαγειρεμένου ρυζιού (αν προσβάλλεις το ρύζι, θα χαλάσει γρηγορότερα και αντιστρόφως). Δυστυχώς, όσο κι αν θα βοηθούσε να καταλάβουμε γιατί το αβγολέμονο θέλει φιλιά για να μην «κόψει», η θεωρία του διαψεύστηκε με κρότο.

Ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι η μαγειρική μπορεί να γίνει πηγή στρες όταν δεν υπάρχει χρόνος ή/και εμπειρία, όπως και όταν το άτομο φοβάται επειδή απείχε από το σπορ για καιρό (π.χ. λόγω μετακόμισης ή αλλαγής συνθηκών ζωής) και η επιστροφή φαντάζει δύσκολη.

Αφήνουμε κατά μέρος την περίπτωση μαγειροφοβίας, τον έντονο, παράλογο φόβο για τη μαγειρική, που μπορεί να συνδέεται με τελειομανία, άγχος αποτυχίας ή τραυματικές εμπειρίες (π.χ. φωτιά ή δηλητηρίαση από φαγητό) και οδηγεί συχνά σε αποφυγή της κουζίνας ή της προετοιμασίας φαγητού, και σε σοβαρή σωματοποίηση άγχους, με ταχυκαρδία, ναυτία ή κρίσεις πανικού.

Πώς να νικήσεις τον εφιάλτη της κουζίνας

Η ανασκόπηση του 2021 πρότεινε ως λύση μαθήματα μαγειρικής, παρέμβαση που αξιοποίησε ο Βρετανός σεφ Jamie Oliver το 2008, πετυχαίνοντας καλύτερη διατροφική συμπεριφορά και κοινωνική σύνδεση μεταξύ των συμμετεχόντων, και σήμερα εξετάζεται ως εργαλείο αξιολόγησης και ενίσχυσης γνωστικών και κινητικών δεξιοτήτων σε διάφορες ομάδες ασθενών, όπως οι καρδιοπαθείς.

Εάν, πάλι, δεν υπάρχει χρόνος, διάθεση ή χρήμα, αρκούν τα παρακάτω tips:

• Ξεκίνα με μικρούς, εφικτούς στόχους. Απόκτησε βασικό εξοπλισμό από οικονομικά καταστήματα και ξεκίνα με συνταγές απλές, με λίγα υλικά και χαμηλό κόστος. Χρησιμοποίησε έτοιμα προϊόντα ως βάση και σταδιακά πρόσθεσε πιο σύνθετα. Προτίμησε πρακτικές λύσεις και οργάνωσε τη διαδικασία ώστε να έχεις άνεση χρόνου.
• Βρες αξιόπιστες πηγές μάθησης. Επίλεξε συνταγές από φίλους ή αναγνωρισμένους μάγειρες και μαγείρισσες, σύγκρινε συνταγές, δες βίντεο με πραγματικά βήματα και σημείωσε τι ακριβώς κάνεις κάθε φορά για να βελτιώνεσαι.
• Χτίσε αυτοπεποίθηση μέσα από μικρές νίκες. Αντιμετώπισε την πρώτη προσπάθεια ως πείραμα και άσε το τελικό αποτέλεσμα. Γιόρτασε κάθε αποπεράτωση συνταγής, ακόμα και αν δεν είναι τέλεια. Αν κάτι δεν πετύχει, δες το ως μέρος της μάθησης. Απλώς μην ξεχνάς να σημειώνεις.
• Δημιούργησε θετικό και λειτουργικό περιβάλλον. Οργάνωσε τον χώρο σου (όλα στη θέση τους, mise-en-place), φρόντισε να έχεις άνεση, καθαριότητα και καλή διάθεση. Επέρχεται ευκολότερα η αίσθηση «ροής» και φεύγει το άγχος.
• Ενίσχυσε τη σύνδεση με τη μαγειρική μέσα από το νόημα και τη φροντίδα. Σύνδεσε τη μαγειρική με προσωπικούς στόχους, όπως η υγεία ή η φροντίδα της οικογένειας, και δες την ως πράξη αγάπης για σένα ή για άλλους. Μπορείς ακόμη να μαγειρέψεις για κάποιον που έχει ανάγκη ή να «ζωντανέψεις» παραδοσιακές συνταγές.
• Κάνε τη μαγειρική κοινωνική και δημιουργική εμπειρία. Μαγείρεψε με παρέα ή μοιράσου τη διαδικασία με άλλους (π.χ. στα social media). Πειραματίσου με γεύσεις, υλικά ή διακόσμηση, και διατήρησε μια διάθεση δημιουργική και παιχνιδιάρικη.
• Αντιμετώπισε εμπόδια με ρεαλιστικές στρατηγικές. Αν δεν έχεις χρόνο, μπορείς να δοκιμάσεις το batch cooking, να μαγειρέψεις δηλαδή μία φορά μεγαλύτερες ποσότητες που θα κρατήσουν τις επόμενες μέρες. Πρόλαβε την κούραση με μικρές ολιγόλεπτες προετοιμασίες μέσα στην εβδομάδα ή μαγείρεψε χαλαρά το Σαββατοκύριακο, όταν έχεις περισσότερη ενέργεια. Δείξε επιείκεια στον εαυτό σου – δεν χρειάζεται κάθε πιάτο να είναι τέλειο.

Όπως για κάθε πτυχή της καθημερινότητας, έτσι και στην κουζίνα η ευεξία δεν έχει να κάνει με την τελειότητα, αλλά με το να είμαστε πιο επιεικείς με τον εαυτό μας. Η μαγειρική στο σπίτι δεν είναι διαγωνισμός. Αν το κοτόπουλο βγει λίγο στεγνό ή η σάλτσα κόψει, μικρό το κακό. Μέχρι να γίνει ζητούμενο ο Χρυσός Σκούφος, ίσως να εμπνευστούμε από τον «μάγειρα» Julian Barnes που προσπαθεί, αποτυγχάνει, μαθαίνει και συνεχίζει.