ΜΠΟΡΕΙ Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΛΤΣΧΑΪΜΕΡ ΝΑ ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΟΜΑ;

Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι το μικροβίωμα του στόματος δεν επηρεάζει μόνο τα δόντια και τα ούλα, αλλά συνδέεται με άγχος, κατάθλιψη, νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες νευροψυχιατρικές διαταραχές.

Σε μια συζήτηση για τη στοματική υγεία, το μυαλό των περισσότερων θα πάει εύλογα στα σφραγίσματα, την ουλίτιδα, την κακοσμία και ίσως στην περιοδοντική νόσο. Λίγοι φαντάζονται ότι τα βακτήρια που ζουν στο στόμα μας μπορεί να επικοινωνούν με τον εγκέφαλό μας, επηρεάζοντας τη διάθεση, τη μνήμη και άλλες νοητικές διεργασίες. Κι όμως, τη σύνδεση αυτή φωτίζουν όλο και περισσότερες έρευνες, που υπογραμμίζουν ότι το μικροβίωμα της στοματικής κοιλότητας επηρεάζει την ψυχική υγεία πολύ βαθύτερα απ’ όσο νομίζαμε.

Το στόμα δεν είναι απλώς η αρχή του πεπτικού μας συστήματος. Είναι ένα πολύπλοκο οικοσύστημα που φιλοξενεί πάνω από 700 διαφορετικά είδη μικροοργανισμών, αποτελώντας τη δεύτερη πιο πλούσια σε μικρόβια περιοχή του ανθρώπινου σώματος μετά το έντερο. Όταν η λεπτή αυτή μικροβιακή ισορροπία διαταραχθεί, η λεγόμενη δυσβίωση, οι επιπτώσεις θα φτάσουν πιο μακριά από τα συνήθη και αναμενόμενα οδοντιατρικά προβλήματα.

Μια εκτενής ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Bacteria από ερευνητές του City University of New York (CUNY), έβαλε στο μικροσκόπιο τη σύνθετη σχέση ανάμεσα στο μικροβίωμα του στόματος, την ανοσολογική απόκριση και τις νευροψυχιατρικές διαταραχές, καταλήγοντας ότι «η ενσωμάτωση της οδοντιατρικής περίθαλψης σε άλλες πρακτικές υγείας, πιθανώς να αποτελούσε μια υποσχόμενη προσέγγιση για τη μείωση του φορτίου των νευροψυχιατρικών διαταραχών».

iStock

Από το στόμα στον εγκέφαλο

Η έρευνα, με επικεφαλής την Julia Kalinowski, έδειξε πως ορισμένα στοματικά βακτήρια έχουν αναπτύξει μηχανισμούς για να διαπερνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, το φυσικό «τείχος» που προφυλάσσει τον εγκέφαλο από επικίνδυνες ουσίες.

Το Porphyromonas gingivalis, ένα βακτήριο που συνδέεται έντονα με σοβαρή περιοδοντίτιδα, παράγει ένζυμα που αποδομούν βασικές πρωτεΐνες του φραγμού. Με τη διάρρηξή του, ανοίγει ο δρόμος σε βακτήρια και φλεγμονώδεις ενώσεις να φτάσουν στον εγκέφαλο, συμβάλλοντας πιθανώς στη νευροφλεγμονή, μια διαδικασία που εμπλέκεται σε πολλές ψυχιατρικές νόσους.

Ο κύκλος του άγχους και της κατάθλιψης

Ένα από τα πλέον εντυπωσιακά ευρήματα ήταν ο φαύλος κύκλος της στοματικής υγείας και των διαταραχών της κατάθλιψης και του άγχους. Όταν ένα άτομο βιώνει άγχος ή κατάθλιψη, ο οργανισμός του παράγει αυξημένη κορτιζόλη στο σάλιο. Η περιβόητη ορμόνη του στρες δημιουργεί ευνοϊκό περιβάλλον για παθογόνα βακτήρια, όπως το Fusobacterium nucleatum, που πυροδοτούν φλεγμονή στη στοματική κοιλότητα.

Η κατάσταση όμως επιδεινώνεται καθώς η κακή ψυχική υγεία οδηγεί συχνά σε παραμέληση της στοματικής υγιεινής. Όπως έδειξε η μελέτη, τα άτομα με άγχος και κατάθλιψη βουρτσίζουν τα δόντια τους σπανιότερα, ευνοώντας τον πολλαπλασιασμό των επιβλαβών βακτηρίων. Αυτά με τη σειρά τους παράγουν φλεγμονώδεις ουσίες που επηρεάζουν την ισορροπία στα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, οξύνοντας τα ψυχικά συμπτώματα.

Αντιθέτως, οι πληθυσμοί φιλικών βακτηρίων, όπως το Lactobacillus (γαλακτοβάκιλλοι), που προστατεύουν από ασθένειες του στόματος και επηρεάζουν τη διάθεση μέσω νευροδιαβιβαστών, ήταν μικρότεροι σε άτομα με ψυχικές διαταραχές.

iStock

Σχιζοφρένεια, νόσος Αλτσχάιμερ και αυτισμός

Σε ασθενείς με σχιζοφρένεια, εντοπίστηκαν αυξημένα επίπεδα βακτηρίων που παράγουν υδρόθειο, το γνωστό αέριο πίσω από τη μυρωδιά κλούβιου αβγού. Αν και το υδρόθειο σε μικρές ποσότητες έχει νευροπροστατευτική δράση, η υπερπαραγωγή του ενδέχεται να συμβάλλει σε βιοενεργειακά ελλείμματα στον εγκέφαλο, δηλαδή δυσλειτουργίες στον τρόπο που παράγει ενέργεια, ένα χαρακτηριστικό της σχιζοφρένειας.

Στην περίπτωση των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος, τα παιδιά με αυτισμό εμφανίζουν μειωμένα επίπεδα του βακτηρίου Prevotella στο έντερό τους, παρόλο που το ίδιο βακτήριο ανιχνεύεται στη στοματική τους κοιλότητα. Αυτό ενδέχεται να υποδηλώνει δυσλειτουργία στη μεταφορά του μέσω της κατάποσης ή γενικότερα στην πέψη των υδατανθράκων, κάτι που συμφωνεί με τα συχνά πεπτικά προβλήματα που παρατηρούνται στον αυτισμό, όπως η γαστρική οξύτητα και η δυσκοιλιότητα.

Όσον αφορά τη νόσο Αλτσχάιμερ, η μελέτη διαπίστωσε ότι το Porphyromonas gingivalis μπορεί να φτάσει μέχρι τον ιππόκαμπο του εγκεφάλου, και εκεί να εμπλακεί στον σχηματισμό πλακών β-αμυλοειδούς, βασικό γνώρισμα της ασθένειας. Παρόμοια, το Treponema denticola φάνηκε να ευνοεί τη συσσώρευση πρωτεΐνης tau, που σχηματίζει τα νευροϊνιδιακά πλέγματα στους ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ.

Το παράδοξο των ψυχιατρικών φαρμάκων

Η μελέτη φώτισε και ένα παράδοξο των θεραπευτικών προσεγγίσεων. Πολλά ψυχιατρικά φάρμακα βοηθούν στη διαχείριση των συμπτωμάτων, εις βάρος όμως της στοματικής υγείας. Τα αντιψυχωσικά, για παράδειγμα, προκαλούν συχνά ξηροστομία, μειώνοντας τη ροή σάλιου που φυσιολογικά απομακρύνει τα παθογόνα βακτήρια.

Συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί ότι ασθενείς υπό αγωγή με το αντιψυχωσικό φλουφαιναζίνη έχουν σημαντικά μεγαλύτερη αποίκιση από τον μύκητα Candida, σε σχέση με υγιή άτομα. Επιπλέον, υπάρχουν φάρμακα που προκαλούν τρόμο στα χέρια, κάνοντας δύσκολη τη φροντίδα των δοντιών και των ούλων.

iStock

Τι να κάνεις από σήμερα

Η μελέτη ανοίγει συναρπαστικούς νέους δρόμους για την πρόληψη και θεραπεία νευροψυχιατρικών διαταραχών, που περιλαμβάνουν τη συμμετοχή οδοντιάτρων. Η ερευνητική ομάδα προτείνει ότι η στόχευση συγκεκριμένων βακτηρίων θα μπορούσε να προσφέρει νέες δυνατότητες για την αντιμετώπιση νευροεκφυλιστικών νόσων. Στο πλαίσιο αυτό, διερευνάται σήμερα και η χρήση αντιβιοτικών που διαπερνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, η χορήγηση προβιοτικών και η μεταμόσχευση στοματικού μικροβιώματος.

Μέχρι να υπάρξουν περισσότερα δεδομένα, υπάρχουν απλά βήματα που μπορείς να ακολουθήσεις για να ενισχύσεις τόσο τη στοματική όσο και την ψυχική σου υγεία:

• Βούρτσισε τα δόντια σου δύο φορές την ημέρα και χρησιμοποίησε οδοντικό νήμα.
• Περιόρισε ζάχαρη και επεξεργασμένα τρόφιμα, που ευνοούν την ανάπτυξη επιβλαβών βακτηρίων.
• Κατανάλωσε τροφές με προβιοτικά όπως γιαούρτι ή κεφίρ, που μπορούν να ενισχύσουν τη μικροβιακή ισορροπία.
• Επισκέψου τον οδοντίατρο τακτικά, όχι μόνο για καθαρισμό, αλλά και για να προλάβεις φλεγμονές.
• Διαχειρίσου το άγχος μέσω του ύπνου, της άσκησης ή τεχνικών χαλάρωσης, καθώς επηρεάζει άμεσα τη μικροχλωρίδα της στοματικής κοιλότητας.