ΜΠΟΡΕΙ ΤΟ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ; 

Τι σχέση έχει ο εγκέφαλος με το υπερβολικό βάρος; Μπορεί μια δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά να προκαλέσει φλεγμονή του υποθαλάμου του εγκεφάλου; Ερευνητές δημοσιεύουν τα συμπεράσματά τους.

Οι ειδικοί έχουν χαρακτηρίσει την παχυσαρκία ως μια σύνθετη ασθένεια που εμφανίζεται όταν το βάρος ενός ατόμου είναι μεγαλύτερο από αυτό που θεωρείται υγιές για το ύψος του. Τι ευθύνεται, όμως, για την παχυσαρκία και τα αυξημένα ποσοστά αυτής ακόμα και στην Ελλάδα; Είναι ζήτημα αυτοπειθαρχίας, όπως υποστηρίζουν κάποιοι, ή μήπως συμβαίνουν στον οργανισμό διεργασίες που –ακόμα και θέληση να υπάρχει– το άτομο δεν μπορεί να αναστρέψει;

Προηγούμενες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στη σχέση της παχυσαρκίας με τα εγκεφαλικά κυκλώματα. Μια νέα μελέτη, όμως, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό NeuroImage: Clinical, δίνει ένα νέο εύρημα. Δείχνει ότι ο όγκος του υποθαλάμου (περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει διάφορες λειτουργίες του σώματος, μεταξύ αυτών την όρεξη και τον κορεσμό) είναι σημαντικά αυξημένος σε άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.

Τα συμπεράσματα των ερευνητών συνάδουν με στοιχεία από προηγούμενες μελέτες σε ζώα που συνδέουν τη φλεγμονή του υποθαλάμου με μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά, αλλά δεν καθορίζουν αν οι παρατηρούμενες αλλαγές αποτελούν αιτία ή αποτέλεσμα της παχυσαρκίας.

Οι άνθρωποι με μεγαλύτερο σωματικό βάρος είχαν μεγαλύτερο όγκο υποθαλάμου. Τι σημαίνει αυτό;

Αρχικά να πούμε ότι η κατανόηση του ρόλου του υποθαλάμου του εγκεφάλου στη ρύθμιση της όρεξης προέρχεται από μελέτες σε ζώα που δείχνουν ότι ξεχωριστοί υποθαλαμικοί πυρήνες (δηλαδή ομάδες νευρώνων) παράγουν ορμόνες που προάγουν και καταστέλλουν την όρεξη. Aυτοί οι πυρήνες σχηματίζουν ένα νευρωνικό δίκτυο που ελέγχει την πρόσληψη τροφής και την ενεργειακή δαπάνη.

Ο ανθρώπινος υποθάλαμος είναι δύσκολο να απεικονιστεί λόγω του μικρού μεγέθους του. Ωστόσο, οι ερευνητές της παραπάνω μελέτης χρησιμοποίησαν έναν αλγόριθμο μηχανικής μάθησης για να εξετάσουν τις μαγνητικές τομογραφίες 1.351 νεαρών ενηλίκων με διαφορετικούς δείκτες μάζας σώματος, από άτομα που είχαν πολύ χαμηλό σωματικό βάρος μέχρι άτομα με παχυσαρκία. Διαπίστωσαν ότι ο δείκτης μάζας σώματος σχετίζεται στενά με τον όγκο του υποθαλάμου, με τον συνολικό όγκο της δομής να είναι σημαντικά μεγαλύτερος στους συμμετέχοντες με υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία. Οι διαφορές αυτές ήταν πιο εμφανείς στις περιοχές εκείνες που είναι γνωστό ότι ρυθμίζουν την όρεξη και τον κορεσμό.

Αυτό που δεν είναι σαφές, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι το εάν οι αλλαγές αυτές αποτελούν αιτία ή συνέπεια του υπερβολικού βάρους. Μελλοντικές έρευνες θα μπορέσουν ενδεχομένως να δώσουν την απάντηση.

iStock

Ο «ένοχος» είναι η φλεγμονή;

Η μελέτη υποδηλώνει ότι η αύξηση του όγκου του κέντρου ελέγχου της όρεξης του εγκεφάλου μπορεί να οφείλεται σε φλεγμονή η οποία διαταράσσει την ικανότητα ρύθμισης της όρεξης. Ειδικότερα, προηγούμενες μελέτες σε ζώα είχαν δείξει ότι η κατανάλωση μιας δίαιτας με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά συνδέεται με φλεγμονή των περιοχών του υποθαλάμου. Τα ζωικά αυτά μοντέλα υποδήλωναν ότι η φλεγμονή εμφανίζεται πριν από την αύξηση του σωματικού βάρους, μέσω μιας σύνθετης σηματοδοτικής διαδικασίας που αυξάνει την έκφραση φλεγμονωδών κυτταροκινών στον υποθάλαμο, όπως εξηγεί στην ιστοσελίδα Bigthink ο συντάκτης επιστημονικών θεμάτων Moheb Costandi.

«Αν αυτό που βλέπουμε στα ποντίκια ισχύει και στους ανθρώπους, τότε η κατανάλωση μιας δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά θα μπορούσε να προκαλέσει φλεγμονή του κέντρου ελέγχου της όρεξής μας», σχολιάζει η κύρια συγγραφέας της μελέτης, Stephanie Brown. «Με την πάροδο του χρόνου, αυτό θα άλλαζε την ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε πότε έχουμε φάει αρκετά και πώς το σώμα μας επεξεργάζεται το σάκχαρο στο αίμα, οδηγώντας μας στην αύξηση του βάρους».

Ο καθηγητής Paul Fletcher, που συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε πως «οι τελευταίες δύο δεκαετίες μας έχουν δώσει σημαντικές γνώσεις σχετικά με τον έλεγχο της όρεξης και τον τρόπο με τον οποίο αυτή μπορεί να αλλάξει στην παχυσαρκία». Ο επιστήμονας πρόσθεσε σε άλλο σημείο ότι «η ελπίδα μας είναι ότι με αυτή τη νέα προσέγγιση στην ανάλυση εγκεφαλικών σαρώσεων σε μεγάλα σύνολα δεδομένων, μπορούμε να επεκτείνουμε περαιτέρω αυτό το έργο στους ανθρώπους, συσχετίζοντας τελικά αυτά τα λεπτά δομικά ευρήματα του εγκεφάλου με αλλαγές στην όρεξη και τη διατροφή και κατανοώντας καλύτερα την παχυσαρκία».