ΦΤΑΙΝΕ ΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΒΟΥΗΤΟ ΣΤΑ ΑΦΤΙΑ ΣΟΥ;

Ένας στους δέκα ανθρώπους παγκοσμίως ταλαιπωρείται από εμβοές. Τι τις προκαλεί και πώς μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε;

Φαντάσου έναν επίμονο ήχο, σαν βουητό, κουδούνισμα ή σφύριγμα, να έχει παγιδευτεί στα αφτιά σου και να σε ακολουθεί στη δουλειά, στον ύπνο, στην ξεκούραση ή και στις προσωπικές σου στιγμές. Περίπου αυτή είναι η καθημερινότητα για έναν στους επτά ανθρώπους παγκοσμίως, που ταλαιπωρούνται από εμβοές, δηλαδή αντιλαμβάνονται ήχους (ή θορύβους καλύτερα) στα αφτιά τους που δεν πηγάζουν από κάποια εξωτερική πηγή· είναι κυριολεκτικά «στο κεφάλι τους».

Για ένα στα δέκα άτομα με εμβοές, οι ήχοι αυτοί, μολονότι «φαντάσματα», θα γίνουν βάρος ασήκωτο για τη σωματική και ψυχική υγεία, μια πηγή έντονου άγχους, προβλημάτων ύπνου και κοινωνικής απόσυρσης. «Δεν είναι μόνο ο ήχος – είναι το γεγονός ότι δεν μπορείς να ξεφύγεις από αυτόν», λέει ο Christopher Cederroth, ερευνητής στο Ινστιτούτο Karolinska. «Οι εμβοές μπορούν να διαταράξουν τον ύπνο, την καθημερινότητα και την εργασία, αυξάνοντας τις πιθανότητες για αναρρωτικές άδειες και αναπηρικές συντάξεις».

Τα αίτια των εμβοών, τα συναισθήματα που τις επιδεινώνουν

Τα αιτία εντοπίζεται στο εσωτερικό αυτί, στον κοχλία, όπου τα τριχωτά κύτταρα αναλαμβάνουν να «πιάνουν» τους ήχους υψηλής συχνότητας. Όταν καταστραφούν, λόγω δυνατών θορύβων, τραυματισμού ή φθοράς από τον χρόνο, ο εγκέφαλος «χάνει» αυτό το σήμα και προσπαθεί να το αναπληρώσει, με αποτέλεσμα να δημιουργεί έναν δικό του ήχο.

«Μελέτες σε ζώα έχουν διαπιστώσει αυξημένη δραστηριότητα στο ακουστικό κέντρο του εγκεφάλου, ωστόσο και οι περιοχές που εμπλέκονται στα συναισθήματα και τις γνωστικές λειτουργίες μεγεθύνουν το πρόβλημα των εμβοών», εξηγεί ο Δρ Cederroth. «Αν αισθανόμαστε άγχος ή επικεντρωνόμαστε στον ήχο, τα συναισθηματικά και γνωστικά κέντρα του εγκεφάλου τον ενισχύουν ακόμη περισσότερο».

Μάλιστα, το πρόβλημα είναι συχνά διπλό: πάνω από το 50% όσων ζουν με εμβοές έχουν επίσης υπερευαισθησία στον ήχο (hyperacusis).

Φταίνε τα γονίδια;

Πέρα από τους εξωγενείς παράγοντες, όπως η έκθεση σε θορύβους, η γενετική φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Έρευνα του Cederroth που βασίστηκε σε δεδομένα από το Swedish Twin Registry έδειξε ότι η παρουσία εμβοών και στα δύο αυτιά συνδέεται με ισχυρή κληρονομικότητα, κυρίως στους άνδρες. «Δύο άτομα μπορεί να βρεθούν στην ίδια συναυλία – το ένα θα φύγει χωρίς ενοχλήσεις και το άλλο θα αρχίσει να υποφέρει από εμβοές για μια ζωή. Η γενετική προδιάθεση ενδέχεται να εξηγεί τη διαφορά», λέει.

Ο ίδιος ο Cederroth ζει με εμβοή από το 2002, όταν μια κροτίδα έσκασε δίπλα του κατά τους εορτασμούς της Πρωτοχρονιάς. Προηγουμένως, έπαιζε μπάσο δίπλα σε τύμπανα, χωρίς προστασία. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων ήταν καθοριστικός.

ΟΙ ΕΜΒΟΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ ΤΟΣΟ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ, ΟΣΟ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ.

Θάβοντας τη φασαρία της καθημερινότητας

Η μόνιμη φασαρία στα αφτιά φέρνει κούραση, αϋπνία, αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων και μειωμένες αποδόσεις. Μελέτες ύπνου έχουν δείξει ότι όσοι πάσχουν από εμβοές βιώνουν λιγότερα κύματα βαθέος ύπνου και περισσότερες νυχτερινές αφυπνίσεις.

Η κατάσταση μοιάζει με φαύλο κύκλο: η κόπωση αυξάνει το άγχος, το άγχος ενισχύει τις εμβοές κ.ο.κ.. Για πολλούς νέους, λύση στο πρόβλημα θα δώσουν τα ακουστικά, «κολλημένα» στα αφτιά, για να καλύπτουν τα βουητά και τα κουδουνίσματα. Οι μεγαλύτερες ηλικίες θα αποφύγουν εστιατόρια, πάρτι, και πολυσύχναστα μέρη για να γλιτώσουν τη φασαρία.

Πρόληψη και αντιμετώπιση των εμβοών

Η νούμερο 1 συμβουλή για την πρόληψη είναι να προσέχεις τα αφτιά σου.

• Μην αγνοείς τις προειδοποιήσεις του κινητού σου όταν η ένταση μουσικής ξεπερνά τα 85 dB.
• Μείωσε την ένταση, κάνε διαλείμματα και χρησιμοποίησε ωτοασπίδες σε συναυλίες ή εργοτάξια.

«Ακόμα και μια μόνο έκθεση σε πολύ δυνατό ήχο μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη, ιδιαίτερα σε νεότερες ηλικίες», τονίζει ο Cederroth.

iStock

Σε ό,τι αφορά τις θεραπευτικές επιλογές, ο ειδικός παραθέτει τις εξής:

• CBT (γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία), που βοηθά στη διαχείριση του άγχους και της αντίδρασης στον ήχο.
• Θεραπεία Notch, που αφαιρεί από τη μουσική τη συχνότητα που αντιστοιχεί στον ήχο της εμβοής, οδηγώντας σε πείνα τους νευρώνες που τον παράγουν και εκπαιδεύοντας τον εγκέφαλο να τον αγνοεί.
• Κοχλιακά εμφυτεύματα. Σε άτομα με βαρηκοΐα, μπορούν να αποκλείσουν τελείως την εμβοή, διεγείροντας απευθείας το ακουστικό νεύρο.

Το 2023, εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) στις ΗΠΑ μια πιο ριζοσπαστική προσέγγιση, που εκπαιδεύει τον εγκέφαλο να σβήνει τις εμβοές, συνδυάζοντας ήπιες ηλεκτρικές διεγέρσεις στη γλώσσα με ήχους που έχουν προσαρμοστεί στον ασθενή. Οι δοκιμές έδειξαν σημαντική βελτίωση, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου η συμβατική ηχοθεραπεία είχε αποτύχει.

«Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά», σημειώνει ο Cederroth. «Αλλά γνωρίζουμε ότι οι εμβοές διαμορφώνονται τόσο από τη βιολογία όσο και από τις σκέψεις και τα συναισθήματα. Χρειαζόμαστε διεπιστημονικές προσεγγίσεις για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά».

Η συνεχής έρευνα έχει ενισχύσει με νέα όπλα την ιατρική φαρέτρα

• Wearables που συγχρονίζονται με τα κύματα του ύπνου και στοχεύουν στην επαναχαρτογράφηση των ακουστικών κέντρων.
• Στοχευμένοι μαγνητικοί παλμοί και διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου για μείωση της υπερδραστηριότητας στον εγκέφαλο.
• Νέα φάρμακα, εμπνευσμένα από το γενετικό υπόβαθρο της διαταραχής.

Οι κίνδυνοι από τις εμβοές ως σύμπτωμα

Οι εμβοές χαρακτηρίζονται σύμπτωμα ή και προειδοποιητικό σημάδι, αλλά όχι ασθένεια. Έχουν συσχετιστεί με διάφορες διαταραχές όπως η δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας, η νόσος Meniere, η ωτοσκλήρυνση και το ακουστικό νευρίνωμα, καταστάσεις που επηρεάζουν το ακουστικό σύστημα και την ακοή, προκαλώντας μεταξύ άλλων βαρηκοΐα, αίσθημα πληρότητας ή αστάθεια.

Η εμβοή μπορεί να είναι «αόρατη», δεν είναι όμως ανώδυνη. Από τη μειωμένη παραγωγικότητα μέχρι την κοινωνική απομόνωση, το κόστος είναι πραγματικό και μετρήσιμο. «Οι εμβοές δεν έχουν αναγνωριστεί ακόμα ως ασθένεια, αλλά ως σύμπτωμα. Ίσως γι' αυτό δεν έχει δοθεί η απαραίτητη προσοχή», λέει ο Cederroth. «Κι όμως, χιλιάδες επηρεάζονται κάθε χρόνο, με υψηλό αντίτιμο για την κοινωνία».