ΠΟΣΟ ΑΠΕΧΕΙ Η ΟΣΤΕΟΠΕΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ;

Εμφανίζεται συνήθως λίγο μετά τα 50 και μας τρομοκρατεί, γιατί χτυπάει το καμπανάκι της οστεοπόρωσης. Τι ακριβώς είναι η οστεοπενία και πώς μπορούμε να την αναχαιτίσουμε; 

Την οστεοπενία την άκουσα πρώτη φορά όταν διαγνώστηκε η μητέρα μου. Ο γιατρός της μάλιστα την είχε «μαλώσει», επειδή άφησε να περάσουν αρκετά χρόνια μετά την εμμηνόπαυση χωρίς να ελέγξει την οστική της πυκνότητα. Μα, δεν θα το έκανε, αν της το είχε υποδείξει; 

Η οστεοπενία συνήθως χτυπά ξαφνικά την πόρτα μας. Μας υπενθυμίζει ότι η οστεοπόρωση μπορεί να μην είναι τόσο μακριά όσο νομίζαμε. Πλην όμως είναι μια κατάσταση που εξελίσσεται με τα χρόνια και υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να την προλάβουμε. Από την παιδική κιόλας ηλικία μπορούμε να επενδύσουμε σε διατροφή και σωματική άσκηση. 

Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν έχουμε αδύναμα οστά, αλλά όχι οστεοπόρωση; Πόσο κοντά σε αυτήν βρισκόμαστε; Μπορεί να αναστραφεί η διάγνωση; Και πώς θα γίνει αυτό; 

Πώς διαφέρει η οστεοπενία από την οστεοπόρωση;

Από τις ίδιες τις λέξεις κιόλας, η διαφορά ανάμεσα σε οστεοπενία και οστεοπόρωση είναι φανερή. Η οστεοπενία αναφέρεται σε «φτωχά» οστά και η οστεοπόρωση σε πορώδη οστά. 

Το οστό είναι ένας ζωντανός ιστός. Όπως όλοι οι ζωντανοί ιστοί, συνεχώς δημιουργείται και ταυτόχρονα καταστρέφεται. Όταν η ισορροπία μεταξύ δημιουργίας και καταστροφής χαθεί, και η καταστροφή υπερτερήσει, τότε το οστό χάνει την πυκνότητά του. 

Η απώλεια της οστικής πυκνότητας, που είναι μετρήσιμη, λέγεται οστεοπενία. Η οστεοπενία δεν είναι ασθένεια. Είναι ένα σήμα κινδύνου. Μας προειδοποιεί ότι θα εξελιχθεί σε οστεοπόρωση, αν δεν εξαλειφθούν οι λόγοι που την προκαλούν. Η οστεοπενία θα μπορούσε να μεταφραστεί και ως χαμηλή οστική πυκνότητα. 

Η οστεοπόρωση, από την άλλη, είναι ασθένεια των οστών. Περιγράφει την κατάσταση εκείνη που τα οστά έχουν χάσει σημαντική ποσότητα της μάζας τους, με αποτέλεσμα να έχουν γίνει πορώδη. Συνέπεια αυτής της πάθησης είναι τα συχνά κατάγματα. 

Unsplash Jairo Alzate

Πώς προκαλείται η οστεοπενία;

Η οστεοπενία εντοπίζεται συνήθως μετά τα 50 και πλήττει περισσότερο τις γυναίκες. Ουσιαστικά αρχίζει μερικές δεκαετίες νωρίτερα και χειροτερεύει προοδευτικά προς την οστεοπόρωση. Η ηλικία παίζει καθοριστικό ρόλο. Σκεφτείτε ότι το ασβέστιο αποθηκεύεται στα οστά μέχρι την ηλικία των 30-35 χρόνων. Μετά, αρχίζει η φυσιολογική μείωση της οστικής πυκνότητας, που μόνο να τη μετριάσουμε μπορούμε.

Εκτός από την ηλικία, επιβαρυντικοί παράγοντες είναι: 

• το χαμηλό σωματικό βάρος, 
• η ακινησία και η καθιστική ζωή, 
• οι ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εμμηνόπαυση στις γυναίκες,
• η χαμηλή τεστοστερόνη στους άνδρες,
• η υπερκατανάλωση αλκοόλ, αλατιού, καφεΐνης, 
• το κάπνισμα,
• δίαιτα χαμηλή σε ασβέστιο,
• η έλλειψη βιταμίνης D,
• η κληρονομικότητα (οι συγγενείς πρώτου βαθμού έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες να παρουσιάσουν οστεοπενία),
• παθολογικά νοσήματα που σχετίζονται με την απώλεια οστικής μάζας (ρευματοειδής αρθρίτιδα, σύνδρομο Cushing, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 ή 2, σοβαρή ΧΑΠ, HIV λοίμωξη, αναιμία κ.ά.),
• κάποια φαρμακευτική αγωγή (π.χ. συστηματική λήψη κορτιζόνης, αντιψυχωσικά φάρμακα κ.ά.), 
• ορμονολογικές διαταραχές, όπως άτακτος κύκλος, πρώιμη εμμηνόπαυση, υστερεκτομή κατά την αναπαραγωγική ηλικία.

ΑΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΘΕΙΤΕ ΟΤΙ ΕΧΕΤΕ ΧΑΜΗΛΗ ΟΣΤΙΚΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ, ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΟΤΙ ΧΑΝΕΤΕ ΟΣΤΙΚΗ ΜΑΖΑ.

Πότε να το ψάξετε;

Οι γυναίκες πρέπει να υποβληθούν στη σχετική εξέταση 6 μήνες μετά την εμμηνόπαυση και οι άντρες μετά την ηλικία των 65 ετών, σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Μεταβολισμού των Οστών. Αν όμως συντρέχουν κάποιοι από τους παραπάνω παράγοντες, ενδέχεται να πρέπει να κάνετε νωρίτερα τη διαγνωστική εξέταση, ακόμη και πριν τα 45 έτη – θα σας καθοδηγήσει ο γιατρός σας.  

Η διάγνωση γίνεται μέσω μιας ανώδυνης εξέτασης, που μοιάζει με αξονική τομογραφία αλλά δεν έχει τόση ακτινοβολία. Το αποτέλεσμα μετριέται σε μια κλίμακα που ονομάζεται T-SCORE. Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας θεωρείται φυσιολογική όταν το T-SCORE είναι -1 ή μεγαλύτερο από -1. Όταν το T-SCORE κυμαίνεται από -1 έως -2,5 πρόκειται για οστεοπενία. Τιμές του T-SCORE που είναι που είναι μικρότερες του -2,5 καταδεικνύουν οστεοπόρωση.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of the American Medical Association το 2001 ανέφερε ότι μια 50χρονη γυναίκα της λευκής φυλής με T-SCORE -1 έχει 16% πιθανότητες για κάταγμα ισχίου, 27% αν έχει T-SCORE -2 και 33% με T-SCORE -2,5. 

Αν πληροφορηθείτε ότι έχετε χαμηλή οστική πυκνότητα (οστεοπενία) δεν σημαίνει απαραίτητα ότι χάνετε οστική μάζα. Μπορεί να ανήκετε στην κατηγορία των ανθρώπων που η οστική τους πυκνότητα ήταν πάντοτε κάτω του μετρίου για διάφορους λόγους (κληρονομικότητα/γονίδια, σωματότυπος, συγκεκριμένες ιατρικές καταστάσεις και νοσήματα). Μόνο μετά τη 2η μέτρηση οστικής μάζας μπορείτε να γνωρίζετε αν έχετε απώλεια οστού. Ο γιατρός θα συγκρίνει τις δύο μετρήσεις και θα αποφανθεί αν όντως χάνετε οστική μάζα ή αν αυτή είναι σταθερή. 

TO ΑΣΒΕΣΤΙΟ ΑΠΟΘΗΚΕΥΕΤΑΙ ΣΤΑ ΟΣΤΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ 30-35 ΧΡΟΝΩΝ. ΜΕΤΑ, ΑΡΧΙΖΕΙ Η ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ.

Τι μπορείτε να κάνετε προληπτικά;

Καταρχάς να αποφύγετε εκλυτικούς παράγοντες, όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, το πολύ αλάτι και την υπερβολική καφεΐνη. Επιπλέον, θα πρέπει να προσέχετε τόσο τη διατροφή όσο και τη σωματική σας δραστηριότητα. Πιο συγκεκριμένα: 

1. Επενδύστε στη βιταμίνη D

Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για να βοηθήσει το σώμα να απορροφήσει ασβέστιο, ένα μέταλλο-κλειδί για τη διαμόρφωση και τη διατήρηση των οστών. Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Μεταβολισμού των Οστών, ενήλικες κάτω των 50 ετών χρειάζονται 400-800 IU βιταμίνης D, καθημερινά. Ενήλικες άνω των 50 ετών χρειάζονται, αντιστοίχως, 1000 IU βιταμίνης D.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να πάρετε βιταμίνη D: με την έκθεση του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία (περίπου 15 λεπτά καθημερινά), μέσω τροφών όπως ο μπακαλιάρος, οι γαρίδες, το γάλα, τα αβγά κ.ά. Αν οι διαγνωστικές σας εξετάσεις δείξουν έλλειψη, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει το κατάλληλο συμπλήρωμα, στη σωστή για εσάς δοσολογία. 

2. Λαμβάνετε το απαραίτητο ασβέστιο καθημερινά

Ενήλικες κάτω των 50 ετών χρειάζονται στη διατροφή τους 1000 mg (δηλαδή 1 γραμμάριο), ενώ ενήλικες άνω των 50 ετών χρειάζονται, αντιστοίχως, 1200 mg ασβεστίου. Μερικές τροφές πλούσιες σε ασβέστιο είναι τα γαλακτοκομικά, τα πράσινα λαχανικά, οι σαρδέλες, ο σολομός, τα μικρά ψάρια που τρώγονται με το κόκαλο, οι ξηροί καρποί και το σουσάμι. 

3. Βάλτε την άσκηση στη ζωή σας

Πρέπει να ασκείστε σε καθημερινή βάση για να διατηρείτε τον σκελετό σας υγιή. Δύο τύποι άσκησης είναι σημαντικοί για την υγεία των οστών:

• Ασκήσεις χωρίς βάρη, όπως περπάτημα, ελαφρύ τρέξιμο και σχοινάκι. 
• Ασκήσεις ενδυνάμωσης, όπως με βάρη (αλτήρες), σχοινιά αντίστασης ή μηχανήματα αντίστασης.

4. Εναλλακτικές θεραπείες

Το Tai Chi, μια αρχαία κινεζική πολεμική τέχνη που συνδυάζει διαλογισμό, αργές κινήσεις και βαθιά αναπνοή, φαίνεται ότι συμβάλλει στην πρόληψη της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης. Σχετική έρευνα έδειξε ότι: 

• Βελτιώνει την ισορροπία και αποτρέπει έτσι από τυχόν πτώσεις και κατάγματα.
• Συμβάλλει στη διατήρηση της οστικής πυκνότητας στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση 

Ομοίως, άλλη έρευνα υπογράμμισε τη σημασία της κατανάλωσης πράσινου τσαγιού. Σύμφωνα με αυτή, το πράσινο τσάι διεγείρει τη δραστηριότητα των κυττάρων που σχηματίζουν τα οστά, αναστέλλοντας έτσι τη φθορά τους. Και οι δύο έρευνες ήταν περιορισμένες και χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. 

Μπορεί η οστεοπενία να είναι αναστρέψιμη;

«Η οστεοπενία, στα αρχικά στάδια, μπορεί να επανέλθει στα φυσιολογικά για την ηλικία επίπεδα ακόμη και χωρίς τη χορήγηση φαρμακευτικών προϊόντων, με κατάλληλη διατροφή, πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D, αλλά και με εντατική άσκηση και περιορισμό των καταχρήσεων», αναφέρει ο Γιώργος Κουντής, PhD, MSc Χειρουργός Ορθοπεδικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών και Επιμελητής Β’ Νοσοκομείου ΚΑΤ.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη σκελετική υγεία μπορείτε να βρείτε στις ιστοσελίδες της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Μεταβολισμού των Οστών και του Συλλόγου Σκελετικής Υγείας «Πεταλούδα».