ΠΑΙΖΕΙ ΡΟΛΟ ΤΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ;

Η σχέση του σωματικού βάρους με τη γονιμότητα είναι σημαντική, αλλά συχνά παραβλέπεται. H ερευνήτρια, Μόσχω Μιχαλοπούλου, μίλησε στο OW για την πρόσφατη έρευνα που εκπόνησε με συνεργάτες της από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η οποία έδειξε ότι η απώλεια βάρους μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα μέσω φυσικής σύλληψης.

Η σχέση του σωματικού βάρους με τη γονιμότητα είναι από χρόνια καλά τεκμηριωμένη εδώ στην επιστημονική βιβλιογραφία. Η υπερβαρότητα και η παχυσαρκία έχουν συνδεθεί με υπογονιμότητα και μειωμένα ποσοστά επιτυχίας στην εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF). Ωστόσο, όπως επιβεβαιώνουν πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, η απώλεια βάρους μπορεί να κάνει τη διαφορά, αυξάνοντας τις πιθανότητες σύλληψης.

Στο παραπάνω κατέληξε πρόσφατη ανασκόπηση από ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που συγκέντρωσε δεδομένα από 12 τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές για διαφορετικές παρεμβάσεις απώλειας βάρους, από υποθερμιδικές δίαιτες και προγράμματα άσκησης με συμβουλευτική διατροφής, μέχρι φαρμακευτική υποστήριξη σε συνδυασμό με αλλαγές του τρόπου ζωής. Τα αποτελέσματά της έδειξαν ότι οι γυναίκες που συμμετείχαν στα προγράμματα είχαν συνολικά 21% περισσότερες πιθανότητες να συλλάβουν, φυσικά είτε μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης, και 47% περισσότερες για αυτόματη σύλληψη, δηλαδή χωρίς ιατρική παρέμβαση.

Με αφορμή τη δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Annals of Internal Medicine, το OW μίλησε με τη συγγραφέα της μελέτης, Μόσχω Μιχαλόπουλου, Διατροφολόγο και Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια στον τομέα της Συμπεριφορικής Επιστήμης, στο Τμήμα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. 

–Ποια η σχέση του βάρους με τη γονιμότητα και την εγκυμοσύνη; 

Για τις γυναίκες που προσπαθούν να μείνουν έγκυες, είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα μέσω ορμονικής ανισορροπίας, αντίστασης στην ινσουλίνη, φλεγμονής, και συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, όλοι τους παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν δυσλειτουργία στην ωορρηξία.

Επιπλέον, η παχυσαρκία έχει συσχετιστεί με χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας σε θεραπείες εξωσωματικής γονιμοποίησης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι γυναίκες συχνά χρειάζονται υψηλότερες δόσεις φαρμάκων, έχουν μειωμένη ανταπόκριση στη θεραπεία, χαμηλότερες πιθανότητες επίτευξης εγκυμοσύνης, και αυξημένο κίνδυνο αποβολής. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλές γυναίκες με μεγαλύτερο βάρος μπορούν να έχουν απολύτως υγιείς εγκυμοσύνες. Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν πως η έναρξη της κύησης με υπέρβαρο ή παχυσαρκία, ή η υπερβολική αύξηση βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, σχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι γυναίκες με υπέρβαρο ή παχυσαρκία θα αντιμετωπίσουν προβλήματα, αλλά ότι στατιστικά είναι πιθανότερο να προκύψουν επιπλοκές σε σύγκριση με γυναίκες με φυσιολογικό ΔΜΣ (18.5-24.9).

iStock

–Πώς βοηθά η απώλεια βάρους στις θεραπείες IVF; 

Η διατήρηση ενός πιο υγιούς σωματικού βάρους μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της ορμονικής ισορροπίας, στην αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη, στη μείωση της φλεγμονής, και στη βελτίωση της ωορρηξίας. Στις γυναίκες με παχυσαρκία που επιδιώκουν IVF, η μείωση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) μπορεί να βελτιώσει την ανταπόκριση στη θεραπεία, την ποιότητα των ωαρίων, τη λειτουργία της μήτρας, και κατ’ επέκταση, να αυξήσει τις πιθανότητες σύλληψης. 

–Τι έδειξε η πρόσφατη ανασκόπηση; 

Στη συστηματική ανασκόπηση που πραγματοποιήσαμε, διαπιστώσαμε ότι οι παρεμβάσεις για απώλεια βάρους σε γυναίκες με παχυσαρκία που προσπαθούν να συλλάβουν φαίνεται να αυξάνουν τις πιθανότητες εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα μέσω φυσικής σύλληψης, γεγονός που μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να καταστήσει περιττή την ανάγκη για IVF. Επιπλέον, τα δεδομένα δεν δείχνουν αύξηση του κινδύνου αποβολής έπειτα από απώλεια βάρους. Αυτά τα ευρήματα προσφέρουν ελπίδα στις γυναίκες με παχυσαρκία και υπογονιμότητα. 

Ωστόσο, παραμένουν περιορισμένα και ασαφή τα στοιχεία σχετικά με το αν η απώλεια βάρους πριν από την εξωσωματική γονιμοποίηση αυξάνει και τα ποσοστά γέννησης ζώντων νεογνών. Ο βασικός λόγος για αυτή την αβεβαιότητα είναι ότι λίγες μελέτες καταγράφουν και αναλύουν τέτοια αποτελέσματα, και γι’ αυτό απαιτούνται περισσότερα δεδομένα από μεγαλύτερες και υψηλότερης ποιότητας κλινικές μελέτες. 

Με βάση τα ευρήματά μας –και δεδομένου ότι το κόστος δημόσιων προγραμμάτων απώλειας βάρους είναι συχνά πολύ χαμηλότερο σε σύγκριση με το κόστος της εξωσωματικής– θεωρώ ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ενσωματωθούν τέτοια προγράμματα, τα οποία παρέχουν επαγγελματική και επιστημονική υποστήριξη για απώλεια βάρους, στην ευρύτερη θεραπευτική στρατηγική των γυναικών με παχυσαρκία που επιδιώκουν IVF. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να αποτελούν μέρος της φροντίδας και του σχεδιασμού για IVF. 

–Συνδυάζεται η εγκυμοσύνη με τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας; 

Σε ό,τι αφορά τα φάρμακα, η πιο αποτελεσματική μη χειρουργική επιλογή για σημαντική απώλεια βάρους αυτή τη στιγμή είναι οι αγωνιστές υποδοχέα GLP-1, οι οποίοι έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στη μείωση του σωματικού βάρους.  

Ωστόσο, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες (τουλάχιστον στην Αγγλία), δεν συνιστώνται κατά την προσπάθεια σύλληψης, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή κατά τον θηλασμό, λόγω ανεπαρκών δεδομένων ασφαλείας σε ανθρώπους και πιθανών κινδύνων για την εμβρυική ανάπτυξη, όπως προκύπτει από μελέτες σε ζώα. Επομένως, οποιαδήποτε γυναίκα μείνει έγκυος ενώ λαμβάνει αγωνιστές GLP-1, θα πρέπει να διακόψει άμεσα τη φαρμακευτική αγωγή και να συμβουλευτεί επαγγελματία υγείας. 

iStock

Τι δείχνει η εμπειρία του NHS;

Από τον Σεπτέμβριο ξεκινά στη χώρα μας η εθνική δράση για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στους ενήλικες, με δυνατότητα συνταγογράφησης φαρμακευτικής αγωγής. Το πρόγραμμα θα απευθύνεται σε άτομα με σοβαρή νοσογόνο παχυσαρκία (ΔΜΣ άνω του 40) και θα προϋποθέτει υποχρεωτική αξιολόγηση από παθολόγο, ενδοκρινολόγο ή γενικό γιατρό, ενώ θα συνοδεύεται από διατροφική παρακολούθηση και καθοδήγηση για σωματική άσκηση. (Να πούμε, ωστόσο, πως παρά το δημογραφικό που «καίει» την Ελλάδα, δεν έχει γίνει κάποια αναφορά για την υπογονιμότητα στο πλαίσιο της επικείμενης δράσης).

Η εμπειρία του Βρετανικού Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS) δείχνει ότι τα οργανωμένα προγράμματα απώλειας βάρους μπορούν να έχουν θετικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με την κ. Μιχαλοπούλου, το NHS προσφέρει διάφορα προγράμματα:

• 12-week Free NHS Weight Loss Plan App: δωρεάν 12 εβδομάδων πρόγραμμα με online συμβουλές διατροφής και άσκησης.
• Τοπικά ομαδικά προγράμματα (π.χ. Weight Watchers), συνήθως 12 εβδομάδων.
• NHS Digital Weight Management Programme, ένα online πρόγραμμα διάρκειας 12 εβδομάδων με 3 επίπεδα υποστήριξης, από αυτοκαθοδηγούμενο περιεχόμενο έως 100 λεπτά ατομικής καθοδήγησης (coaching), ανάλογα με τη σοβαρότητα και τυχόν συννοσηρότητες.
• Συνταγογράφηση φαρμάκων απώλειας βάρους από γενικό γιατρό σε ορισμένες περιπτώσεις.
• Δίαιτες πολύ χαμηλών θερμίδων για άτομα με διαβήτη για απώλεια βάρους και βελτίωση της υγείας.

Οι περισσότερες παρεμβάσεις οδηγούν σε απώλεια 2-4 κιλών κατά μέσο όρο, με ορισμένες πιο εντατικές (π.χ. υποθερμιδικές δίαιτες) να φτάνουν τα μείον 8 κιλά. Εντούτοις, όπως έδειξε και η ανασκόπηση μελετών με προγράμματα παρόμοια αυτών του NHS, πρόκειται για μείωση σημαντική.

Βέβαια, από την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων δεν λείπουν οι δυσκολίες και προκλήσεις, εξηγεί η διατροφολόγος. Καταρχάς, δεν συμμετέχουν ή δεν ολοκληρώνουν όλοι οι ασθενείς τις παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, στο ψηφιακό πρόγραμμα του NHS λιγότεροι από τους μισούς ολοκληρώνουν τον κύκλο, υποδεικνύοντας ότι η διατήρηση της συμμετοχής είναι εξίσου κρίσιμη με την αρχική πρόσβαση. Έπειτα, τα προγράμματα δεν είναι κατάλληλα για όλες τις ομάδες, καθώς ορισμένα μπορεί να αποκλείουν χρήση φαρμάκων ή να απαιτούν άλλες παθήσεις. Τέλος, όταν απαιτείται μεγάλη απώλεια βάρους (π.χ. γυναίκες με πολύ υψηλό ΔΜΣ που επιδιώκουν IVF), τα οι παρεμβάσεις διατροφής και άσκησης μπορεί να μην επαρκούν.

Για την κ. Μιχαλοπούλου, οι δράσεις για διαχείριση του βάρους σε σχέση με τη γονιμότητα θα πρέπει να συνοδεύονται από:

• εντατικότερη, μη φαρμακευτική υποστήριξη,
• πρόσβαση όλων των ασθενών σε δωρεάν και εξειδικευμένα προγράμματα,
• ποικιλία επιλογών (από απλή διατροφική καθοδήγηση έως πιο εντατικά προγράμματα),
• περισσότερη έρευνα για το ποιοι τύποι παρέμβασης έχουν το καλύτερο αποτέλεσμα και ποια απώλεια βάρους αρκεί για κλινικά σημαντικό όφελος.