ΠΕΣ ΜΟΥ ΠΟΣΑ ΤΑΤΟΥΑΖ ΕΧΕΙΣ, ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΠΟΣΟ ΣΕ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ

Μια ανατρεπτική μελέτη από τις ΗΠΑ συνδέει τον αριθμό και το μέγεθος των τατουάζ με τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος – αλλά όχι με τον τρόπο που φαντάζεσαι.

Οι επιστημονικές έρευνες δεν θα σταματήσουν να με εκπλήσσουν, έστω κι αν πρόκειται για απλές παρατηρήσεις, χωρίς να καταφέρνουν να εξηγήσουν το γιατί. Κάτι τέτοιο συνέβη με πρόσφατη μελέτη από ερευνητές του Πανεπιστημίου της Γιούτα, που έδειξε ότι τα πολλά τατουάζ σχετίζονται με μικρότερο κίνδυνο για μελάνωμα.

Με το «πολλά» δεν εννοούμε απαραιτήτως από την κορυφή ως τα νύχια. Δύο μονάχα τατουάζ αποδείχθηκαν αρκετά για μικρότερες πιθανότητες του δερματικού αυτού καρκίνου συγκριτικά με το να μην έχεις κανένα, τόσο στο αρχικό στάδιο (in situ), όπου τα καρκινικά κύτταρα εντοπίζονται μόνο στην επιδερμίδα, όσο και στο διηθητικό μελάνωμα, όταν η κακοήθεια έχει περάσει στις βαθύτερες στιβάδες του δέρματος.

Ένα δεύτερο εντυπωσιακό εύρημα ήταν ότι, εν προκειμένω, το «ένα ίσον κανένα» δεν ισχύει. Η αξιολόγηση των δεδομένων υγείας από 7.000 κατοίκους της Γιούτα έδειξε ότι όσοι είχαν ένα μόνο τατουάζ διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο για μελάνωμα, ειδικά in situ, τόσο σε σχέση με εκείνους που δεν έχουν κανένα όσο και με εκείνους που έχουν πάνω από δύο. Ειδικότερα:

Ως προς τον αριθμό

• ένα μόνο τατουάζ συνδέθηκε με 53% μεγαλύτερο κίνδυνο μελανώματος,
• 2-3 τατουάζ σχετίστηκαν με 27% μικρότερο κίνδυνο,
• 4 ή περισσότερα τατουάζ μείωσαν κατά 56% τις πιθανότητες καρκίνου.

Ως προς το μέγεθος

• τρία ή περισσότερα μεγάλα τατουάζ (μεγαλύτερα από μια παλάμη) συνδέθηκαν με 74% μειωμένο κίνδυνο.

Ως προς την ηλικία

• το πρώτο τατουάζ πριν τα 20 συνδέθηκε με 52% μειωμένο κίνδυνο για διηθητικό μελάνωμα.

Ως προς το φύλο

• άνδρες με 4 και παραπάνω τατουάζ είχαν 75% μικρότερο κίνδυνο για μελάνωμα γενικά και 85% για διηθητικό,
• γυναίκες με ένα τατουάζ είχαν 90% περισσότερες πιθανότητες για δερματικό καρκίνο.

Pexels Shotpot

Οι αιτίες δεν διευκρινίστηκαν και οι ερευνητές μπορούν να κάνουν μόνο υποθέσεις. Άλλωστε, τα ευρήματα τους αιφνιδίασαν. Όπως δήλωσε η επικεφαλής της μελέτης, Jennifer Doherty, ερευνήτρια στο Huntsman Cancer Institute και καθηγήτρια Επιστημών Πληθυσμιακής Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα, η ομάδα ξεκίνησε πιστεύοντας ότι η ύπαρξη πολλών τατουάζ θα αύξανε τις πιθανότητες για μελάνωμα εξαιτίας καρκινογόνων ουσιών (όπως μέταλλα και άλλα χημικά που περιέχει εξαρχής ή που σχηματίζει με τον καιρό το μελάνι, καθώς διασπάται στο δέρμα) ή μέσω της χρόνιας φλεγμονής που πυροδοτεί η παρουσία του και που έχει συνδεθεί με καρκινογένεση.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η μελέτη τους, που δημοσιεύεται στο Journal of the National Cancer Institute, δεν πρέπει να μεταφραστεί ως «άρχισε να χτυπάς τατουάζ για να γλιτώσεις τον καρκίνο». Η σχέση είναι πιο πολύπλοκη.

Τι ξέραμε για τα τατουάζ μέχρι σήμερα

Η δημοτικότητα των τατουάζ έχει εκτοξευτεί παγκοσμίως, με ποσοστά που φτάνουν το 30-40% στους ενήλικες κάτω των 40 στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, και περίπου 20% στις νεότερες ηλικίες σε χώρες όπως η Βραζιλία και η Νότια Αφρική. Ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) επισημαίνει την ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης του τι συμβαίνει όταν εισαγάγουμε το μελάνι στο δέρμα μας, καθώς τα διαθέσιμα στοιχεία για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία δεν είναι καθησυχαστικά.

Pexels Alexander Mass

Χημικό κοκτέιλ στο δέρμα

Κάθε μελάνι τατουάζ περιέχει έως και 100 διαφορετικές χημικές ουσίες που, σε αντίθεση με τα φάρμακα ή τα καλλυντικά, δεν υποβάλλονται σε εντατικούς ελέγχους ασφάλειας πριν κυκλοφορήσουν στην αγορά. Σε διάφορες αναλύσεις χημικών συστατικών έχουν εντοπιστεί ουσίες που ο IARC έχει ταξινομήσει ως καρκινογόνες, πολύ πιθανώς καρκινογόνες ή πιθανώς καρκινογόνες για τον άνθρωπο, όπως:

• πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs) σε μαύρα μελάνια,
• πρωτογενείς αρωματικές αμίνες (PAAs) σε φωτεινά χρώματα,
• βαρέα μέταλλα, όπως αρσενικό, χρώμιο, νικέλιο, μόλυβδος και κάδμιο,
• μαύρο άνθρακα και διοξείδιο του τιτανίου ως βασικές χρωστικές.

Ωστόσο, ο τρόπος που γίνεται η έκθεση στις χημικές ουσίες κατά τη δερματοστιξία –δεν εισπνέονται, δεν καταναλώνονται και δεν εφαρμόζονται απλώς στο δέρμα, αλλά εγχέονται απευθείας στη μεσαία στιβάδα, το κυρίως δέρμα ή χόριο– δεν έχει μελετηθεί εμβριθώς από την επιστημονική έρευνα.

Πού ταξιδεύει το μελάνι

Μετά την έγχυση, το μελάνι ταξιδεύει στο σώμα σε δύο φάσεις, εκθέτοντας τον οργανισμό σε χημικές ουσίες και σωματίδια:

• Στην οξεία φάση, αμέσως μετά την ολοκλήρωση του τατουάζ, το διαλυτό μέρος του μελανιού (περίπου 60-90% του όγκου του) περνά γρήγορα στην κυκλοφορία μέσω των τραυματισμένων αγγείων. Στις πρώτες 24 ώρες, η οξεία έκθεση σε χημικές ουσίες μπορεί να προκαλέσει μόνιμες αλλοιώσεις στο DNA.
• Στη χρόνια φάση, οπότε το τατουάζ ξεθωριάζει, τα στερεά σωματίδια του μελανιού (επίσης 60-90%) μεταναστεύουν από το δέρμα και συσσωρεύονται κυρίως στους λεμφαδένες, πιθανώς και πέρα από αυτούς. Μελέτες σε ζώα έχουν εντοπίσει σωματίδια μελανιού στο ήπαρ, στον σπλήνα, στους πνεύμονες και στα νεφρά.

Pexels Cottonbro

Πώς επηρεάζεται το ανοσοποιητικό

Πέρα από το δέρμα, μεγάλες ανησυχίες επικεντρώνονται στα λεμφώματα (καρκίνοι του λεμφικού συστήματος), καθώς οι λεμφαδένες είναι το κύριο σημείο συσσώρευσης των σωματιδίων μελανιού. Συγκεκριμένα, οι δύο βασικές χρωστικές, ο μαύρος άνθρακας και το διοξείδιο του τιτανίου (λευκό), προκαλούν φλεγμονώδεις αντιδράσεις και οξειδωτικό στρες στα κύτταρα (μηχανισμοί παρόμοιοι με εκείνους που παρατηρούνται σε αναγνωρισμένους παράγοντες κινδύνου για λεμφώματα, όπως οι ιοί HIV και Epstein-Barr) που προάγουν την καρκινογένεση μέσω:

• χρόνιας διέγερσης του ανοσοποιητικού,
• διαταραγμένων κυτταρικών λειτουργιών,
• ανωμαλιών στη δραστηριότητα των ανοσοκυττάρων,
• οξειδωτικού στρες.

Τότε, πώς προφυλάσσουν τα τατουάζ;

Οι επιστήμονες τόνισαν ότι δεν είναι κανόνας πως τα περισσότερα τατουάζ σημαίνουν απαραιτήτως χαμηλότερο κίνδυνο μελανώματος, και πως χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση για να κατανοηθούν οι ακριβείς μηχανισμοί.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι όσοι κάνουν τακτικά τατουάζ είναι συνήθως πιο προσεκτικοί με την έκθεση στον ήλιο και φροντίζουν καλύτερα το δέρμα τους. Μια άλλη υπόθεση είναι πως το τατουάζ λειτουργεί σαν «φραγμός» που εμποδίζει την υπεριώδη ακτινοβολία, ενώ είναι πιθανό η συνεχής διέγερση του ανοσοποιητικού από το μελάνι να το βοηθά να αναγνωρίζει και να καταστρέφει εγκαίρως τα προκαρκινικά κύτταρα.