ΠΟΣΟ ΚΟΝΤΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΩΑΡΙΩΝ ΑΠΟ ΑΝΤΡΕΣ;

Στην Ιαπωνία, επιστήμονες κατάφεραν να καλλιεργήσουν στο εργαστήριο βιώσιμα ωάρια αποκλειστικά από αρσενικά κύτταρα, από τα οποία γεννήθηκαν υγιή ποντίκια. Τώρα, οι ειδικοί στοχεύουν να εφαρμόσουν τη μέθοδο στους ανθρώπους. Τι πιθανότητες επιτυχίας έχουν;

Από τότε που υποδεχτήκαμε το πρώτο μωρό του «σωλήνα», όπως είχε χαρακτηριστεί από τα μέσα της ενημέρωσης το πρώτο παιδί που προέκυψε από εξωσωματική γονιμοποίηση, έχουν περάσει 47 χρόνια. Οι επιστήμονες συνεχίζουν να αναζητούν νέες λύσεις για τα πιο περίπλοκα προβλήματα της υπογονιμότητας και για να ικανοποιήσουν την επιθυμία των ζευγαριών που δεν μπορούν να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά.

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Kyushu της Ιαπωνίας φαίνεται να κατάφεραν ένα θαύμα: να δημιουργήσουν ένα δυνατό ωάριο από κύτταρα αρσενικών ποντικών. Ο καθηγητής Katsuhiko Hayashi, ο οποίος ηγήθηκε της εργασίας, είναι διεθνώς γνωστός ως πρωτοπόρος στον τομέα της δημιουργίας ωαρίων και σπερματοζωαρίων in vitro. «Είναι η πρώτη φορά που δημιουργούνται ισχυρά ωάρια θηλαστικών από αρσενικά κύτταρα», ανέφερε παρουσιάζοντας την εξέλιξη στην 3η Διεθνή Σύνοδο Κορυφής για την Επεξεργασία του Ανθρώπινου Γονιδιώματος στο Ινστιτούτο Francis Crick στο Λονδίνο.

Ο ίδιος δήλωσε αισιόδοξος ότι μέσα σε μια δεκαετία θα είναι τεχνικά δυνατό να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο ανθρώπινο ωάριο από ανδρικά κύτταρα επιδερμίδας. Ωστόσο, καθώς δεν έχουν δημιουργηθεί ακόμη τεχνητά βιώσιμα ανθρώπινα ωάρια ούτε καν από θηλυκά κύτταρα, η επιστημονική κοινότητα το άκουσε με σκεπτικισμό.

Αρσενικά ωάρια στο εργαστήριο: Από τα ποντίκια στους ανθρώπους

Μέχρι τώρα, οι επιστήμονες είχαν δημιουργήσει ποντίκια από δύο βιολογικούς μπαμπάδες μέσω μιας αλυσίδας περίπλοκων μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής μηχανικής. Αυτή είναι η πρώτη φορά που καλλιεργούνται βιώσιμα ωάρια από αρσενικά κύτταρα, πράγμα που αποτελεί σημαντική πρόοδο, καθώς είναι πιο διαχειρίσιμη η εφαρμογή της τεχνικής και στα ανθρώπινα κύτταρα. Η ομάδα του Hayashi φιλοδοξεί να επαναλάβει άμεσα το εγχείρημα με ανθρώπινα κύτταρα.

iStock

Το αν αυτά τα ανθρώπινα ωάρια που είναι φτιαγμένα από ανδρικά κύτταρα θα μπορούν να διατεθούν για αναπαραγωγικούς σκοπούς –καθιστώντας ενδεχομένως και τα ομόφυλα ζευγάρια βιολογικούς γονείς– είναι ένα ερώτημα υποθετικό, που πρέπει να απαντηθεί όχι μόνο από την επιστημονική κοινότητα αλλά και από την κοινωνία.

Το κίνητρο για τη συγκεκριμένη έρευνα ήταν οι γυναίκες με σύνδρομο Turner, μια χρωμοσωμική διαταραχή στην οποία το σύνολο ή μέρος ενός από τα χρωμοσώματα φύλου λείπει (οι άνθρωποι κανονικά έχουμε 46 χρωμοσώματα, με δύο από αυτά να είναι τα φυλετικά χρωμοσώματα). Εξαιτίας του συνδρόμου Turner, οι γυναίκες αυτές δεν μπορούν να αποκτήσουν δικά τους βιολογικά παιδιά.

Θα μπορέσουν δύο άντρες να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά;

Ένας κίνδυνος που ελλοχεύει όσον αφορά τη δημιουργία ανθρώπινων τεχνητών ωαρίων έχει να κάνει με τον χρόνο ανάπτυξής τους. Τα ανθρώπινα κύτταρα χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο σε σχέση με εκείνα των ποντικών για να αναπτυχθούν, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε γενετικές μεταλλάξεις.

iStock

Ο καθηγητής George Daley, κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής του Harvard, χαρακτήρισε το επίτευγμα «συναρπαστικό», διατήρησε όμως τις επιφυλάξεις του για το μέλλον: «Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η δημιουργία γαμετών που αναπτύχθηκαν στο εργαστήριο από ανθρώπινα κύτταρα ήταν πιο δύσκολη από ό,τι για τα κύτταρα ποντικών», είπε.

Πώς αντιγράφηκε το χρωμόσωμα Χ; Είναι περίπλοκο!

Το πείραμα βασίστηκε σε μια ακολουθία περίπλοκων βημάτων για τη μετατροπή ενός κυττάρου επιδερμίδας (που φέρει τον συνδυασμό του αρσενικού χρωμοσώματος XY) σε ωάριο, με τη θηλυκή έκδοση XX.

Τα ανδρικά κύτταρα της επιδερμίδας επαναπρογραμματίστηκαν ως βλαστοκύτταρα για να δημιουργήσουν τα λεγόμενα επαγόμενα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (iPS). Το χρωμόσωμα Υ αυτών των κυττάρων στη συνέχεια διαγράφηκε και αντικαταστάθηκε από ένα χρωμόσωμα Χ που «πήραν δανεικό» από άλλο κύτταρο για να παράγει κύτταρα iPS με δύο πανομοιότυπα χρωμοσώματα Χ.

«Το μεγαλύτερο κόλπο είναι ο διπλασιασμός του χρωμοσώματος Χ», είπε ο Hayashi. «Προσπαθήσαμε πολύ να δημιουργήσουμε ένα σύστημα για να αντιγράψουμε το χρωμόσωμα Χ». Τέλος, τα κύτταρα καλλιεργήθηκαν σε ένα σύστημα που έχει σχεδιαστεί για να αναπαράγει τις συνθήκες μέσα σε μια ωοθήκη ποντικού.

iStock

Είναι υγιή τα ποντίκια που γεννήθηκαν;

Όταν τα ωάρια γονιμοποιήθηκαν από φυσικά σπερματοζωάρια, οι επιστήμονες έλαβαν περίπου 600 έμβρυα. Αυτά εμφυτεύθηκαν σε παρένθετα ποντίκια, από τα οποία γεννήθηκαν 7 νεογνά. Η αποτελεσματικότητα ήταν βέβαια χαμηλότερη από την αποτελεσματικότητα που επιτεύχθηκε με φυσιολογικά ωάρια θηλυκής προέλευσης. Από την άλλη, τα μωρά ποντίκια ήταν υγιή, είχαν φυσιολογική διάρκεια ζωής και συνέχισαν να αποκτούν απογόνους ως ενήλικες.

Το αν και πότε θα καταφέρουν οι επιστήμονες να εφαρμόσουν την ανακάλυψή τους και στους ανθρώπους παραμένει ένα μεγάλο ερωτηματικό κι ένα ακόμη μεγαλύτερο στοίχημα για την επιστήμη. Πάντως, οι ερευνητές παραμένουν αισιόδοξοι και το ίδιο καλούμαστε να κάνουμε κι εμείς.