ΣΕ ΠΟΙΑ ΗΛΙΚΙΑ ΑΡΧΙΖΕΙ ΝΑ ΕΞΑΣΘΕΝΕΙ Η ΣΚΕΨΗ ΜΑΣ;

Νέα μελέτη αποκαλύπτει πότε αρχίζουν οι πρώτες γνωστικές αλλαγές στον εγκέφαλο – και ποια είναι η καλύτερη στιγμή για να δράσουμε.

Όπως κάθε άλλο όργανο του σώματός μας, έτσι και ο εγκέφαλος περνάει από διάφορες αλλαγές όσο περνούν τα χρόνια. Κάποιες από αυτές οδηγούν σε εξασθένηση της λειτουργίας του στη μετέπειτα ζωή. Δεν θα πω «στους ηλικιωμένους», καθώς ζούμε σε μια εποχή που οι επιστήμονες «σκίζουν» τα πτυχία τους και αναθεωρούν ό,τι είχαν ως δεδομένο – με ασθένειες που εμφανίζονταν αργά να βρίθουν τώρα σε νέους.

Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο PNAS ασχολήθηκε με το αν υπάρχουν παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν ώστε να επιβραδυνθεί η γνωστική έκπτωση που σχετίζεται με την ηλικία. Για παράδειγμα, μπορούν να γίνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής; Και πότε θα είχαν τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα;

Θα τα δούμε όλα, αρχής γενομένης από το πότε εμφανίζονται –στον μέσο άνθρωπο– τα πρώτα σημάδια γνωστικής έκπτωσης, σύμφωνα με σαρώσεις εγκεφάλου και τεστ που αφορούσαν 19.300 άτομα (από τέσσερεις βάσεις δεδομένων, όπως η Mayo Clinic Study of Aging και η UK Biobank).

Η ΗΛΙΚΙΑ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ ΤΑ 44 ΕΤΗ. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΕΠΙΤΑΧΥΝΕΤΑΙ ΣΤΑ 67, ΕΝΩ ΜΕΧΡΙ ΤΑ 90 Ο ΡΥΘΜΟΣ ΓΗΡΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ.

Πώς τα χρόνια επηρεάζουν την εγκεφαλική λειτουργία

Με τα δεδομένα που χρησιμοποίησαν οι επιστήμονες, ερεύνησαν πώς επικοινωνούσαν διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, σε διαφορετικές ηλικίες. Όπως εξήγησε η Δρ Lilianne R. Mujica-Parodi, καθηγήτρια βιοϊατρικής μηχανικής και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, «τα δίκτυα του εγκεφάλου είναι ομάδες περιοχών του εγκεφάλου που επικοινωνούν μεταξύ τους για να εκτελέσουν συγκεκριμένες λειτουργίες».

Αυτά τα δίκτυα μπορούν να παρατηρηθούν χρησιμοποιώντας fMRI (λειτουργική μαγνητική τομογραφία), που μετρά τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, και EEG (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα), που μετρά τη δραστηριότητα των νευρώνων.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

«Όταν αυτά τα δίκτυα “αποσταθεροποιούνται”, γίνονται λιγότερο συνεπή στα πρότυπα επικοινωνίας τους με την πάροδο του χρόνου», είπε η ειδικός. «Αντί να διατηρούν σταθερές συνδέσεις, αλλάζουν μεταξύ διαφορετικών διαμορφώσεων, από αυτές που καταναλώνουν περισσότερο ενέργεια για τη συντήρηση σε εκείνες που απαιτούν λιγότερη ενέργεια. Αυτή η συμπεριφορά αλλαγής μπορεί να αντανακλά μια αντισταθμιστική στρατηγική του εγκεφάλου για εξοικονόμηση ενέργειας, όταν οι πόροι είναι περιορισμένοι. Έχει όμως και λειτουργικές συνέπειες στη γνωστική λειτουργία».

 «Υπάρχει “κάμψη” πριν το “σπάσιμο”»

Οι συγγραφείς της δημοσίευσης εξήγησαν πως όλες αυτές οι πληροφορίες μπορούν να βοηθήσουν στην εξεύρεση τρόπων προώθησης της καλύτερης υγείας του εγκεφάλου στα τελευταία στάδια της ζωής. Όπως έγραψαν «έχουμε εντοπίσει ένα κρίσιμο “παράθυρο” μέσης ηλικίας, στο οποίο ο εγκέφαλος αρχίζει να βιώνει φθίνουσα πρόσβαση στην ενέργεια, πριν προκύψει η μη αναστρέψιμη βλάβη. Ουσιαστικά πρόκειται για “κάμψη” πριν το “σπάσιμο”».

Η  Δρ Lilianne R. Mujica-Parodi διευκρίνισε ότι «η μελέτη μας δείχνει πως ενώ η μειωμένη πρόσβαση στην ενέργεια είναι ο κινητήριος μηχανισμός που παρατηρείται στη δεκαετία των 40, τα εκφυλιστικά αποτελέσματα συνδυάζονται και επιταχύνουν τη διαδικασία στη δεκαετία των 60, όταν η διαδρομή μπαίνει σε τροχιά που είναι δύσκολο να αντιστραφεί».

Για να γίνει κατανοητή, έκανε μια αναλογία, παρομοιάζοντας τους νευρώνες του εγκεφάλου με μια πολύβουη πόλη. Κάθε κτήριο χρειάζεται σταθερή παροχή ηλεκτρικής ενέργειας για να λειτουργεί σωστά. Όταν το ηλεκτρικό δίκτυο βιώνει μια σύντομη διακοπή, η πόλη σκοτεινιάζει. Μόλις αποκατασταθεί η τροφοδοσία, όλα επιστρέφουν στο κανονικό χωρίς μόνιμες ζημιές.

«Φανταστείτε ωστόσο, ότι η ίδια πόλη βιώνει μια παρατεταμένη, σοβαρή διακοπή ρεύματος που διαρκεί μήνες. Αρχικά, οι γεννήτριες έκτακτης ανάγκης διατηρούν τις βασικές υπηρεσίες σε λειτουργία, αλλά τελικά, αυτά τα αντίγραφα ασφαλείας αποτυγχάνουν. Τα συστήματα ύδρευσης σταματούν να λειτουργούν, με αποτέλεσμα οι σωλήνες να παγώσουν και να σκάσουν. Τα κτήρια φθείρονται χωρίς τον έλεγχο του κλίματος και οι υποδομές αρχίζουν να καταρρέουν.

»Μέχρι να αποκατασταθεί οριστικά η ισχύς, έχει σημειωθεί σημαντική δομική ζημιά, που δεν μπορεί να διορθωθεί με την απλή επανενεργοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας. Η σημασία του ευρήματός μας είναι ότι είναι πιο εύκολο να θεραπευτεί ένα πρόβλημα όσο είναι ακόμα μικρό».

Στο πλαίσιο της μελέτης, οι ερευνητές εντόπισαν και έναν παράγοντα που πιθανόν να είναι ο κύριος σε ό,τι αφορά την «αποσύνθεση»: είναι η νευρωνική αντίσταση στην ινσουλίνη.

Τα αποτελέσματα γενετικής ανάλυσης που έκαναν οι ίδιοι επιστήμονες προτείνουν πως καθώς ο εγκέφαλος γερνά, η ινσουλίνη έχει μειωμένη επίδραση στους νευρώνες, ως εκ τούτου απορροφάται λιγότερη γλυκόζη ως ενέργεια και στη συνέχεια αρχίζουν να «χαλάνε» τα σήματα του εγκεφάλου.