ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙ ΤΟ ΑΙΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Την τελευταία δεκαετία, startups που καινοτομούν στον τομέα της υγείας ερευνούν πυρετωδώς το αίμα περιόδου, το οποίο αποδεικνύεται «θησαυρός» ως προς τις πληροφορίες που μπορεί να δώσει για την υγεία μιας γυναίκας.

Εδώ και δεκαετίες, τα ανθρώπινα ούρα χρησιμοποιούνται σε αναλύσεις που δίνουν στοιχεία για την κατάσταση της υγείας. Πριν από μερικούς μήνες, κυκλοφόρησε ένα self test που ανιχνεύει τυχόν αίμα σε κόπρανα, σημάδι παθήσεων όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Σχεδόν κανείς, όμως, δεν είχε σκεφτεί μέχρι πρότινος να αναλύσει το αίμα περιόδου: ένα βιολογικό απόβλητο που, όπως ανακαλύπτουν πλέον, οι επιστήμονες μπορεί να δώσει εγκυρότατες απαντήσεις σε γυναικολογικά ζητήματα.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Christine Metz, η οποία συνδιευθύνει το έργο Research Outsmarts Endometriosis (Rose) στα Feinstein Institutes for Medical Research του Northwell Health, το αίμα περιόδου «είναι ένας πραγματικός θησαυρός». Αν εξεταστεί σωστά μπορεί να αξιοποιηθεί για την παρακολούθηση ορμονών, τον έλεγχο για καρκίνους, την παρακολούθηση ασθενειών όπως ο διαβήτης και την ενίσχυση της έρευνας με βλαστοκύτταρα.

Η Renate van der Molen, μιλώντας στον Guardian, εξηγεί: Δεν προκαλεί εντύπωση ότι το αίμα περιόδου παραμελήθηκε για το τόσα πολλά χρόνια – ολόκληρο το γυναικείο σώμα παραμελήθηκε, πόσο μάλλον ένα υγρό που θεωρείται κάπως βρόμικο. Η χρήση του, όμως, έχει πραγματικά νόημα, καθώς είναι το μοναδικό υγρό που περιέχει κύτταρα και μόρια τα οποία αντικατοπτρίζουν την κατάσταση της μήτρας, μεταφέροντας έτσι μηνύματα στους γιατρούς που άλλα σωματικά υγρά ίσως δεν μπορούν. Εξάλλου, είναι και πολύ εύκολο να συλλεχθεί, με μη επεμβατικό τρόπο.

Συγκεκριμένα, για να ελέγξει μια γυναίκα το αίμα περιόδου της, το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι τις ημέρες που έχει περίοδο να χρησιμοποιήσει ένα ταμπόν, το οποίο δεν θα πετάξει μετά στα απορρίμματα, αλλά θα το τοποθετήσει σε ειδικό πλαστικό δοχείο δειγμάτων, θα κλείσει το καπάκι σφιχτά και θα το αποστείλει ταχυδρομικά σε εταιρείες βιοτεχνολογίας όπως η NextGen Jane (NGJ), που ιδρύθηκε στο Όκλαντ της Καλιφόρνια το 2014.

Εκεί, οι ερευνητές θα μεταγγίσουν το αίμα με ένα ειδικό διάλυμα σε δοκιμαστικό σωλήνα, θα το παγώσουν και θα το αποθηκεύσουν για μελλοντική ανάλυση.

Το αίμα περιόδου μπορεί να διαγνώσει ενδομητρίωση

Μέχρι και σήμερα, η διάγνωση της ενδομητρίωσης γίνεται με έναν συνδυασμό αιματολογικών, κλινικών και απεικονιστικών εξετάσεων. Για την οριστική απάντηση, την επιβεβαίωση της διάγνωσης και την αξιολόγηση της έκτασης της νόσου, η γυναίκα πρέπει να υποβληθεί σε λαπαροσκόπηση. Πρόκειται για χειρουργική επέμβαση, κατά την οποία ο γιατρός κάνει μια μικρή τομή στην κοιλιά, εισάγοντας από εκεί ένα όργανο με μικρή κάμερα και ένα ακόμα, για να πάρει δείγμα (βιοψία) που θα αναλύσει και θα αξιολογήσει στη συνέχεια εργαστηριακά. Δεν το λες και απλό.

Το να μπορεί μια γυναίκα να ανακαλύψει αν πάσχει από ενδομητρίωση χρησιμοποιώντας απλά ένα ταμπόν ακούγεται… μαγικό!

ΤΟ ΑΙΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΑΠΟΒΛΗΤΟ ΜΕ ΚΥΤΤΑΡΑ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΚΑΤΟΠΤΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ.

Άλλες startups, όπως π.χ. το Rose Project, χρησιμοποιούν κυπελάκια περιόδου. Επιπλέον, ακολουθούν μια κυρίως κυτταρική παρά μοριακή (όπως κάνει η NextGen Jane) προσέγγιση, αναζητώντας ανωμαλίες σε ολόκληρα τα ζωντανά κύτταρα στο αίμα περιόδου γυναικών με την ασθένεια. Ο επικεφαλής της εν λόγω startup, Peter Gregersen, εξηγεί ότι υπάρχουν διαφορές στην ποσότητα και το σχήμα ορισμένων κυττάρων σε γυναίκες που έχουν ενδομητρίωση και σε αυτές που δεν έχουν.

iStock

Δεν είναι μόνο η ενδομητρίωση που απασχολεί τους ερευνητές. Το αίμα περιόδου μπορεί να αποκαλύψει διάφορα γυναικολογικά προβλήματα, όπως άλλες διαταραχές του ενδομητρίου, π.χ. αδενομύωση ή χρόνια ενδομητρίτιδα, καθώς και ινομυώματα, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, αλλά και καρκίνους των ωοθηκών και του ενδομητρίου. Πολλές από αυτές τις παθήσεις δεν ανιχνεύονται για χρόνια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορούν να επιβεβαιωθούν μόνο μέσω επεμβατικών διαδικασιών, όπως η βιοψία του ενδομητρίου.

Το αίμα περιόδου… πηγή βλαστοκυττάρων;

Ο Thomas Ichim, επιστήμονας και επιχειρηματίας στον χώρο της βιοτεχνολογίας, συνυπέγραψε μια εργασία το 2007 στην οποία ανέφερε πως «Υπάρχει ένα “ιατρικό θαύμα” που συμβαίνει μία φορά τον μήνα στο σώμα των γυναικών, όταν το ενδομήτριο, το οποίο αποβάλλεται κατά την έμμηνο ρύση, αναγεννάται, καθώς νέα αιμοφόρα αγγεία αναπτύσσονται από τα υπάρχοντα». Στην εργασία αποκαλύπτεται πως στο αίμα περιόδου βρίσκονται βλαστοκύτταρα, τα οποία «είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για να διεγείρει την παραγωγή αιμοφόρων αγγείων», πρόσθεσε ο ίδιος.

Οι ερευνητές, λοιπόν, ελπίζουν πως ίσως όχι πολύ μακριά από σήμερα θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τα βλαστοκύτταρα αυτά για να αναγεννήσουν κατεστραμμένους ιστούς.

Πού το στέλνουμε, λοιπόν;

Το ποια από τις παραπάνω μεθόδους θα αποδειχθεί καλύτερη στην ανίχνευση της ενδομητρίωσης και πότε θα είναι διαθέσιμη στην αγορά είναι κάτι που μένει να δούμε. Γιατί για όλες απαιτούνται ακόμα παραπάνω μελέτες, ώστε να δοθούν οι επίσημες, τελικές εγκρίσεις. Τα καλά νέα είναι ότι σε Αμερική και Ευρώπη τρέχουν ταυτόχρονα πολλά προγράμματα, συνεπώς η στιγμή του τερματισμού δεν αργεί.

iStock

Η γερμανική Theblood, για παράδειγμα, που ιδρύθηκε το 2022, εξετάζει πώς το αίμα περιόδου που συλλέγεται μέσω κύπελου μπορεί να παρέχει στις γυναίκες περισσότερα στοιχεία για την κατάσταση της υγείας τους, π.χ. για τα επίπεδα ορμονών τους, την υγεία του κύκλου τους, το πόσο κοντά μπορεί να βρίσκονται στην περιεμμηνόπαυση, ακόμα και για τα επίπεδα βιταμινών τους.

Η ελβετική ETH Zürich παρουσίασε τον περασμένο Μάιο ένα σερβιετάκι περιόδου με έναν μη ηλεκτρονικό αισθητήρα που αλλάζει χρώμα παρουσία ορισμένων πρωτεϊνών στο αίμα περιόδου. Αυτές θα μπορούσαν να υποδεικνύουν κάποια ασθένεια, ίσως ακόμα και τον κίνδυνο καρκίνου.

Η Qvin, μια startup που ιδρύθηκε το 2014 το Σαν Φρανσίσκο, πήρε έγκριση πέρσι από τον FDA για να κυκλοφορήσει ένα ειδικό σερβιετάκι περιόδου που ταυτόχρονα λειτουργεί και ως τεστ για γυναίκες με διαβήτη, προκειμένου να παρακολουθούν μέσω αυτού τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Διαθέτει μια λωρίδα συλλογής όπου συγκεντρώνεται μικρή ποσότητα αίματος, στεγνώνει και έπειτα αποστέλλεται στην εταιρεία για ανάλυση. Το τεστ αυτό δεν προσφέρεται πια μέσω της ιστοσελίδας της εταιρείας, αλλά ετοιμάζεται, σε συνεργασία με κυβερνήσεις και οργανισμούς, να αποσταλεί σε χώρες της νότιας Αμερικής που καλούνται να εξυπηρετήσουν έναν τεράστιο όγκο ασθενών.

Τι καθυστερεί τις ταχύτερες εξελίξεις;

Αυτό που μάλλον φαντάζεσαι: Η χρηματοδότηση. Οι startups λένε πως, ενώ έχουν συγκεντρώσει εκατομμύρια δολάρια η καθεμία για να μελετήσουν τις δυνατότητες που έχει το αίμα περιόδου, αυτά παραμένουν λίγα. Στα καλά νέα, το Massachusetts Institute of Technology (MIT) ξεκίνησε νωρίτερα το 2025 μια επιστημονική πρωτοβουλία για την έμμηνο ρύση με προϋπολογισμό 10 εκατομμυρίων δολαρίων. Έχουμε σίγουρα, λοιπόν, εξελίξεις να περιμένουμε…