ΜΠΟΡΕΙ Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΝΑ ΣΕ ΚΑΝΕΙ ΧΟΡΤΟΦΑΓΟ;

Έχεις σκεφτεί ποτέ να χρησιμοποιήσεις την τεχνητή νοημοσύνη για να βελτιώσεις τη διατροφή σου; Ένας ειδικός εξηγεί πώς μπορείς να το κάνεις.

Αναρωτήθηκες ποτέ πώς θα ήταν η ζωή σου αν μείωνες ή έβγαζες τελείως το κρέας από τη διατροφή σου; Οι λόγοι μπορεί να είναι αρκετοί: η υγεία, το περιβάλλον, η ενσυναίσθηση για τα ζώα. Η ιδέα της μετάβασης σε μια χορτοφαγική ή vegan διατροφή έχει περάσει από το μυαλό πολλών, αλλά στην πράξη τα πράγματα περιπλέκονται.

Η διατροφή είναι βαθιά προσωπική υπόθεση. Είναι συνήθεια, πολιτισμός, άνεση, κοινωνικότητα. Κι όμως, το ενδιαφέρον για πιο χορτοφαγικές διατροφικές επιλογές αυξάνεται ραγδαία, απλώς συχνά συναντά εμπόδια: άγνοια, δυσκολία εύρεσης εναλλακτικών, φόβος για το «πώς θα φτιάξω ένα πλήρες γεύμα χωρίς ζωικά». Και κάπου εδώ, έρχεται η τεχνολογία. Η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) δεν είναι μόνο για περίπλοκους αλγόριθμους και chatbots. Σήμερα, μπορεί να σταθεί πραγματικός «σύμμαχος» στην κουζίνα και να διευκολύνει βήμα-βήμα τη μετάβαση σε έναν πιο χορτοφαγικό τρόπο ζωής.

Τα εμπόδια στη μετάβαση σε μια πιο χορτοφαγική διατροφή

Τελικά, τι είναι αυτό που εμποδίζει τον μέσο καταναλωτή να στραφεί σε μία τέτοια διατροφή και πώς το ΑΙ μπορεί να δώσει τη λύση; Μια μελέτη του 2024 στο περιοδικό Frontiers in Psycology ανέλυσε γιατί πολλοί χορτοφάγοι και υποψήφιοι βίγκαν δεν κάνουν το τελικό βήμα προς τον βιγκανισμό. Βρέθηκαν τρεις βασικοί λόγοι:

• Έλλειψη γνώσης. Πολλοί δεν γνωρίζουν ή δεν κατανοούν τις συνέπειες που έχει η διατροφή τους για το περιβάλλον, τα ζώα ή και την ίδια τους την υγεία. Η ενημέρωση είναι ελλιπής και παρωχημένη, ενώ η έλλειψη χρόνου δεν αφήνει πολλά περιθώρια αλλαγής. Επίσης, πολλοί αγνοούν και τις εναλλακτικές που υπάρχουν στην αγορά, οι οποίες αντικαθιστούν ή υποκαθιστούν κρεατικά, γαλακτοκομικά, αλλαντικά, ακόμα και αβγά.
• Το παράδοξο του τυριού. Η αγάπη για το τυρί (και όχι μόνο) αποτελεί ισχυρό εμπόδιο. Η γεύση και ο «εθισμός» σε διάφορα προϊόντα που θεωρούνται αναντικατάστατα οδηγούν πολλούς στο να αποφεύγουν μια χορτοφαγική διατροφή.
• Η δύναμη της συνήθειας. Οι παλιές διατροφικές συνήθειες και η κοινωνική πίεση κάνουν τη μετάβαση δύσκολη. Πολλοί φοβούνται την απομόνωση ή την κριτική από το περιβάλλον τους. Άλλωστε, η διατροφή είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας που δύσκολα αλλάζει.

iStock

Από πού να ξεκινήσω;

Ας πούμε, λοιπόν, ότι κάποιος ξεπερνάει όλα τα παραπάνω και είναι έτοιμος για το μεγάλο βήμα. Το πρώτο εμπόδιο είναι πρακτικό: Τι να φάω αντί για το κοτόπουλο στο μεσημεριανό; Η άγνοια γύρω από τις διαθέσιμες εναλλακτικές (πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης, εποχιακά προϊόντα, τεχνικές προετοιμασίας) δημιουργεί μια σύγχυση που αποθαρρύνει την αλλαγή. Υπάρχουν τόσες επιλογές πλέον για εναλλακτικές πρωτεΐνες, που χρειάζεται οι καταναλωτές να παραμένουν ενημερωμένοι για τα προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά.

Εκεί που η Τεχνητή Νοημοσύνη γίνεται sous-chef

Η σύγχρονη τεχνητή νοημοσύνη δεν περιορίζεται πλέον σε chatbot που απλώς απαντούν. Σήμερα, μπορεί να:

• Δημιουργεί εξατομικευμένα πλάνα διατροφής με βάση διατροφικές προτιμήσεις, αλλεργίες και τρόπο ζωής.
• Συνθέτει αυτόματα λίστες αγορών για το σούπερ μάρκετ με εποχιακά, διαθέσιμα υλικά της περιοχής σου.
• Προτείνει συνταγές με εναλλακτικά υλικά που είναι κοντά τις γευστικές σου προτιμήσεις και συμβάλλουν σε μια ισορροπημένη διατροφή.
• Οργανώνει εβδομαδιαία batch cooking πλάνα, ώστε να εξοικονομείς χρόνο και να προετοιμάσεις όλα σου τα γεύματα εύκολα.
• Παρακολουθεί τη διατροφική και θερμιδική αξία των γευμάτων σου, προσφέροντας feedback σε πραγματικό χρόνο.

Από τη σκέψη στην πράξη

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, αποφάσισα να αφήσω το ChatGPT να μου οργανώσει τη διατροφή για μία εβδομάδα. Εδώ είναι που πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα αναλυτικοί για να έχουμε ένα καλό αποτέλεσμα. Θα πρέπει να τροφοδοτήσουμε το ΑΙ με όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες, ώστε το αποτέλεσμα να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και τον τρόπο ζωή μας. Επομένως, συμπεριέλαβα:

• Ηλικία και διατροφικές προτιμήσεις (χορτοφαγική διατροφή).
• Αλλεργίες ή άλλες παθήσεις (π.χ. δυσανεξία στη λακτόζη).
• Τόπος διαμονής και εποχή (ώστε οι προτάσεις να δώσουν προτεραιότητα σε προϊόντα εποχής και διαθέσιμα στην περιοχή).
• Ωράριο εργασίας και άλλους χρονικούς περιορισμούς.
• Κουζίνα προτίμησης (π.χ. μεσογειακή, ασιατική κ.λπ.).

Να τι πρότεινε το ChatGPT:

Επίσης, μου ετοίμασε τη λίστα για τη λαϊκή και το σουπερμάρκετ για τα πράγματα που θα χρειαστώ για τα γεύματα όλης της εβδομάδας.

• Λαχανικά και φρέσκα προϊόντα: Ντομάτες (6–8 μέτριες και ντοματίνια), Αγγούρια (3), Μελιτζάνες (2), Κολοκυθάκια (4), Πιπεριές (2 κόκκινες, 2 πράσινες), Σπανάκι (300–400 γρ.) κ.ο.κ
• Φρούτα εποχής: Κεράσια (500 γρ.), Ροδάκινα (5), Μπανάνες (3–4)  κ.ο.κ
• Όσπρια, δημητριακά και ρύζι: Φακές (500 γρ.), Ρεβίθια (500 γρ.), Ρύζι καστανό ή μπασμάτι (500 γρ.), Κινόα (250 γρ.), Βρώμη (250 γρ.) κ.ο.κ
• Γαλακτοκομικά και φυτικές εναλλακτικές: Γιαούρτι (φυτικό ή πρόβειο, 3–5 κεσεδάκια), Τυρί φέτα (150–200 γρ.), Παρμεζάνα (ή διατροφική μαγιά) κ.ο.κ
• Άλλα: Ελαιόλαδο, Σάλτσα σόγιας, Μέλι, Ξηροί καρποί (αμύγδαλα, καρύδια, ηλιόσποροι) κ.ο.κ

Με αυτόν τον τρόπο ξέρω ακριβώς τι θα χρειαστώ και σε τι ποσότητες, ώστε να αποφύγω τη σπατάλη.

Τέλος, μου έδωσε συμβουλές για γρήγορη και εύκολη προετοιμασία των γευμάτων της εβδομάδας. Όλα αυτά χωρίς να χρειαστεί να περάσω ώρες ψάχνοντας συνταγές. Πρακτικά, το AI μετέτρεψε την πρόθεσή μου σε πράξη.

Batch Cooking Κυριακής με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης (~2,5 ώρες)

1. Βράσε τα βασικά (40 λεπτά)

• Ρεβίθια και φακές: Βράσε και φύλαξε σε κλειστά τάπερ στο ψυγείο (μπορείς να κάνεις και χούμους).
• Καστανό ρύζι και κινόα: Βράσε και διατήρησε στο ψυγείο για 3–4 ημέρες.
• Μακαρόνια ολικής: Βράσε μισό πακέτο, φτιάξε κρύα σαλάτα για 1–2 γεύματα.

2. Ψήσε στο φούρνο (45 λεπτά)

• Λαχανικά εποχής (π.χ. μελιτζάνες, κολοκύθια, πιπεριές, καρότα) σε ταψί με ελαιόλαδο και μυρωδικά.
• Πατάτες φούρνου (για σαλάτες ή συνοδευτικά).
• Τόφου ή φέτα ψητή σε κύβους (για σαλάτες).

3. Προετοίμασε σαλάτες (30 λεπτά)

• Κόψε λαχανικά για σαλάτες (π.χ. ρόκα, μαρούλι) και φύλαξέ τα σε σακουλάκια ή τάπερ με χαρτί κουζίνας.
• Φτιάξε ντρέσινγκ: ελαιόλαδο + λεμόνι + μουστάρδα ή ταχίνι + σόγια + λεμόνι.
• Ετοίμασε τάπερ με σπανάκι, κινόα, φέτα, ψητά λαχανικά για 2 μεσημεριανά γεύματα.

4. Φτιάξε spread/snacks (20 λεπτά)

• Χούμους με ρεβίθια, ταχίνι, λεμόνι, ελαιόλαδο.
• Dip γιαουρτιού με αγγούρι, σκόρδο και μυρωδικά (τύπου τζατζίκι).
• Μπάρες με βρώμη ή παστέλι για σνακ.

iStock

Μπορούμε να εμπιστευτούμε την τεχνητή νοημοσύνη με τη διατροφή μας;

Το ερώτημα δεν είναι αν η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να διαχειριστεί τη διατροφή μας, αλλά αν θα έπρεπε. Η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει ακρίβεια στην ανάλυση των δεδομένων και μπορεί να κάνει συστάσεις, αλλά δεν διαθέτει τον ανθρώπινο παράγοντα που απαιτείται για έναν ολιστικό σχεδιασμό ενός προγράμματος διατροφής.

Για τα υγιή άτομα που αναζητούν μια γενική καθοδήγηση, τα εργαλεία με τεχνητή νοημοσύνη είναι βολικά και οικονομικά. Για άτομα με σύνθετες ιατρικές παθήσεις, ειδικές διατροφικές ανάγκες ή που ανήκουν σε ευαίσθητες ομάδες καταναλωτών (π.χ. έγκυες γυναίκες, παιδιά κ.λπ.), η επίβλεψη ενός διατροφολόγου παραμένει απαραίτητη. Τελικά, η καλύτερη προσέγγιση συνδυάζει την αποτελεσματικότητα της τεχνητής νοημοσύνης με την ενσυναίσθηση και την εμπειρία των διατροφολόγων ή των επαγγελματιών υγείας.

Ο Γιώργος Μυρίσης είναι Γεωπόνος με ειδίκευση στη Βιοτεχνολογία και Μεταπτυχιακό στη Επιστήμη και Τεχνολογία Τροφίμων από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάζεται ως Content Editor στη Wikifarmer, μια παγκόσμια πλατφόρμα που στοχεύει στη διάδοση αξιόπιστης γεωργικής γνώσης και την ενδυνάμωση των παραγωγών μέσα από πρακτικά, επιστημονικά τεκμηριωμένα άρθρα. Στο πλαίσιο αυτό, συμβάλλει στην ανάπτυξη εκπαιδευτικού περιεχομένου που γεφυρώνει την επιστήμη με την πράξη, προσεγγίζοντας τις σύγχρονες προκλήσεις στον αγροδιατροφικό τομέα. Έχει αποκτήσει εμπειρία σε ερευνητικά εργαστήρια σε Ελλάδα και Ισπανία, και έχει εργαστεί στον τομέα του ελέγχου ποιότητας τροφίμων.