ΑΞΙΖΟΥΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΟΙ ΦΙΛΙΕΣ ΠΟΥ ΞΕΘΩΡΙΑΣΑΝ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ;

Αξίζει μια ξαναζεσταμένη φιλία; Υπάρχουν τρόποι να αναστήσεις μια φαινομενικά χαμένη σχέση; Οι ειδικοί εξηγούν.

Το τραπέζι είχε στρωθεί από νωρίς. Τα σερβίτσια με τα ποτήρια είχαν τοποθετηθεί επιμελώς σε σωστές αποστάσεις, μη γινόταν καμιά στραβή όταν θα τσούγγριζαν για την πολυετή φιλία τους. Αρκούσαν τα τελευταία μικροατυχήματα στις σχέσεις τους μέσα στα 17 γεμάτα χρόνια που μετρούσαν ως παρέα. Το γυαλί είχε ραγίσει και η φιλία είχε ξεθωριάσει. Εκείνη την Κυριακή, οι τέσσερις άνθρωποι στο τραπέζι θα αποφάσιζαν σιωπηρά αν είχε νόημα μια δεύτερη ευκαιρία. Θα είχε;

Ίσως από τα πιο αποκαρδιωτικά φινάλε που μπορεί να σου δώσει μια σειρά ή μια ταινία είναι εκείνα που θέλουν αχώριστους φίλους και φίλες να καταλήγουν μακρινοί γνωστοί ή και ξένοι – από φυσική φθορά ή κάποιο απρόοπτο. Τα spoiler είναι περιττά. Είναι από τα μοτίβα που συναντάς συχνά, από τις Desperate Housewives και το Stand by Me μέχρι το The Great Gatsby και το Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο. Μάλλον το αναγνωρίζεις και στην πραγματική ζωή: έρευνες δείχνουν ότι μόνο 1 στις 5 φιλίες διαρκεί μακροπρόθεσμα, με μέση διάρκεια περίπου 17 χρόνια – τι σύμπτωση!

Στην έρευνα των διαπροσωπικών σχέσεων υπάρχει ένας όρος που λέγεται «σημεία καμπής» (turning points), διαβάζω σε άρθρο του περιοδικού Time. Πρόκειται για καθοριστικές στιγμές στις οποίες μια σχέση αλλάζει πορεία, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο, επειδή διαφοροποιήθηκαν οι συνθήκες ζωής ή μεσολάβησε κάτι έντονο, όπως ένας τσακωμός ή μια ξαφνική επανασύνδεση.

Οι μακροχρόνιες φιλίες σπάνια μοιάζουν με ευθεία γραμμή, «έχουν πολλές διαφορετικές τροχιές», λέει ο Jeffrey Hall, διευθυντής του Relationships and Technology Lab στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας. «Μπορεί να κινούνται ανοδικά, καθοδικά ή και να παραμείνουν στάσιμες».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Αν μια σχέση έχει βουλιάξει, κάποιος θα πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία και να δημιουργήσει εκείνο το σημείο καμπής που θα την αναστήσει. Τρόποι υπάρχουν, μας καθησυχάζουν οι ειδικοί, για (σχεδόν) κάθε σενάριο πίσω από μια ξεφτισμένη φιλία, είτε λόγω φυσικής απομάκρυνσης με το πέρασμα του χρόνου, είτε εξαιτίας μιας ρήξης, ενός «ραγίσματος» ή μιας προδοσίας.

Προϋπόθεση είναι να υπάρχει προοπτική για κάτι καλό στην επανασύνδεση. Γιατί υπάρχουν κι εκείνες οι περιπτώσεις που η τελεία χρειάζεται να είναι οριστική και αμετάκλητη.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΝΑ ΦΕΥΓΕΙΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΦΙΛΙΑ ΠΟΥ ΕΚΛΕΙΣΕ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΗΣ. ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΠΡΑΞΗ ΑΥΤΟΣΕΒΑΣΜΟΥ.

Όταν η επαφή χάθηκε με τον χρόνο

Δεν είναι σπάνιο άνθρωποι που κάποτε ήταν αχώριστοι να συνειδητοποιούν ένα πρωί ότι η μαγική κόλλα της φιλίας έχει χαθεί. Όχι γιατί μεσολάβησε κάτι «τραγικό»· συμβαίνει ο χρόνος να είναι αμείλικτος και η καθημερινότητα χαοτική. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει τρόπος επανασύνδεσης.

Οι περισσότεροι διστάζουμε να στείλουμε εκείνο το πρώτο μήνυμα, κυρίως γιατί νιώθουμε άβολα ή πιστεύουμε ότι το άλλο πρόσωπο δεν θα ανταποκριθεί θετικά. Οι έρευνες μας διαψεύδουν. Στην πραγματικότητα, οι αποδέκτες της κίνησης την εκτιμούν βαθιά, ίσως και περισσότερο όταν είναι εντελώς απροσδόκητη. Όπως λέει η κλινική ψυχολόγος Miriam Kirmayer, «είναι μια ευκαιρία να φτιάξεις τη μέρα κάποιου».

Ιδανικά, καλό θα ήταν η προσέγγιση μην είναι αψυχολόγητη, αλλά να τη συνοδεύει κάποια εξήγηση, έστω απλοϊκή μα ειλικρινής. Ένα «δεν ξέρω γιατί, αλλά σε σκεφτόμουν τελευταία και κάτι σήμερα σε θύμισε έντονα» αρκεί, σύμφωνα με τη Kirmayer. Η ίδια επιμένει η αρχή να γίνει με μικρά βήματα, με γραπτή επικοινωνία ή ένα σχόλιο στα social media, ως μια πρώτη, διακριτική βολιδοσκόπηση των απέναντι προθέσεων.

Αν όμως η επιθυμία για επανασύνδεση είναι σοβαρή (και η απόσταση το επιτρέπει), η προσωπική επαφή είναι καθοριστική. «Το να κάνετε πράγματα μαζί, να κοιτάζεστε στα μάτια, να μοιράζεστε σκέψεις από κοντά, διευκολύνει το να ξαναγνωριστείτε», σημειώνει η Jessica Ayers, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μπόιζ, στο Αϊντάχο των ΗΠΑ.

Τέλος, για να μην ξεθωριάσει ξανά η σχέση, χρειάζεται συνέπεια, μια σταθερή συνήθεια, όπως εβδομαδιαίες συναντήσεις ή ένα τηλεφώνημα τουλάχιστον μια φορά τον μήνα. Το επισημαίνουν οι ειδήμονες: το μυστικό είναι να μη μείνουμε στη νοσταλγία, αλλά να καλλιεργήσουμε κοινό παρόν.

Φταις εσύ, φταίω εγώ ή μήπως φταίξαμε κι οι δυο;

Όταν η απομάκρυνση είναι προϊόν ρήξης ή πικρίας, τα πράγματα περιπλέκονται. Αν κάποιος νιώθει ότι φταίει, οφείλει να ζητήσει συγγνώμη -αρκεί ο άλλος να είναι διατεθειμένος να την ακούσει. Η Ayers προτείνει να προσεγγίσουμε με ειλικρίνεια, με λόγια όπως «ξέρω ότι σου οφείλω μια συγγνώμη. Υπάρχει τρόπος να το ξαναβρούμε;» που δίνουν στον άλλο τον χώρο να αποφασίσει πώς (ή αν) θέλει να προχωρήσει.

Το σημαντικό είναι να μην περιμένεις κάποιο αποτέλεσμα. «Μια ειλικρινής συγγνώμη δε συνοδεύεται από προσδοκίες», τονίζει ο Hall. Αν η απάντηση είναι σιωπή, πρέπει να γίνει σεβαστή. Αν πάλι υπάρξει ανταπόκριση, η σύσταση είναι παρ’ το χαλαρά με τις μετάνοιες και τις συγγνώμες: μπορεί να μοιάζει πιεστικό ή χειριστικό. Αντί για λόγια, προτίμησε να δείξεις εμπράκτως τη μεταμέλεια κι ότι έχεις αλλάξει.

Στην αντίθετη περίπτωση, οπότε ο άλλος είναι που χάραξε την πληγή, προτού επιχειρήσεις να επικοινωνήσεις, αναρωτήσου τι ακριβώς θέλεις: να αναγνωρίσει το σφάλμα, να ζητήσει συγγνώμη ή να επιχειρήσετε μια ουσιαστική επανασύνδεση; Εάν ζητούμενο είναι το τελευταίο αλλά η ζημιά φτάνει πολύ βαθιά στα θεμέλια, οι ειδικοί προτείνουν μέχρι και την ψυχοθεραπεία, ακόμη και μαζί, ή έστω μια κοινή συναίνεση, συνειδητή και ειλικρινή, ότι δε θα (προσπαθείτε να) αναμοχλεύετε το παρελθόν.

Πότε δεν αξίζει ο κόπος

Κάποιες φιλίες, όσο σημαντικές κι αν υπήρξαν, απλώς δεν μας προχωράνε από ένα σημείο κι έπειτα. Ίσως αλλάξαμε εμείς, ίσως άλλαξαν οι άλλοι. Για όποιους λόγους, ενώ η ανάμνηση της σχέσης είναι γλυκιά, το παρόν της μπορεί να είναι μη βιώσιμο. Πριν αρκετά χρόνια, η ψυχοθεραπεύτρια Nancy Colier έγραψε στο Psychology Today για τις περιπτώσεις που οι παλιοί φίλοι παύουν να είναι καλοί.

Πολλές φορές, μια βαθιά φιλία μοιάζει με οικογενειακό δεσμό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι πάντα ποιοτική. Ίσως αυτό το «σαν οικογένεια» να αναπαράγει άλυτα σχήματα από το παρελθόν μας. Καθώς ωριμάζουμε, εξηγεί, είναι χρήσιμο να αναρωτηθούμε: «Μου προσφέρει ακόμα κάτι αυτή η σχέση ή την κρατάω από συνήθεια;».

Η Colier παρατηρεί: «Φίλοι είναι άνθρωποι που επιλέγουμε να έχουμε στη ζωή μας. Αν η επαφή μαζί τους μας κάνει να νιώθουμε άσχημα συστηματικά, κάτι πρέπει να αλλάξει». Η προσπάθεια δεν πρέπει να είναι αέναη, ειδικά όταν δεν υπάρχει πια η χαρά της σύνδεσης. Δεν είναι προδοσία να αποχωρείς από μια σχέση που έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της. Αντιθέτως, είναι μια πράξη ειλικρίνειας και αυτοσεβασμού.