ΠΩΣ Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΘΗΣΕ ΤΗ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ ΣΤΑ ΑΚΡΑ

Η τουριστικοποίηση μεταμορφώνει τις πόλεις, εκτοπίζει κατοίκους και αλλοιώνει τοπικές κοινωνίες. Η Βαρκελώνη δείχνει τον δρόμο προς μια κοινωνική αντίσταση που μεγαλώνει.

«Άλλη μια δύσκολη ημέρα για την πόλη και το νησί μας, με την έλευση 17.000 επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια! Παρακαλούμε για την προσοχή σας και, όσο μπορούμε, ελαττώνουμε τις μετακινήσεις μας!» Έτσι έγραφε πέρσι σε δημόσια ανακοίνωσή του δημοτικός σύμβουλος της Σαντορίνης, όταν το νησί κόντεψε να «βουλιάξει» από τον μη διαχειρίσιμο αριθμό επισκεπτών.

Και δεν θα σταθούμε καν στις 48 άδειες για νέα ξενοδοχεία που είχαν δοθεί στη Μήλο (ακόμη και σε περιοχές που χρήζουν ειδικής προστασίας) με στόχο να αυξηθούν οι προσφερόμενες κλίνες.

Η χώρα μας δεν είναι η μόνη που έρχεται αντιμέτωπη με το φαινόμενο του υπερτουρισμού και της τουριστικοποίησης. Η διαφορά είναι ότι, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου συχνά κλείνουμε τα μάτια στα προβλήματα (και προτιμούμε να εστιάσουμε στα έσοδα που φέρνουν οι επισκέπτες στα ταμεία του κράτους και των επιχειρήσεων), οι κάτοικοι της Βαρκελώνης δείχνουν πιο συνειδητοποιημένοι για τις επιπτώσεις αυτής της παγκόσμιας τάσης, τόσο σε βάθος χρόνου, όσο και στην άμεση καθημερινότητά τους.

Οι μαζικές διαμαρτυρίες έχουν καταστήσει τη Βαρκελώνη συνώνυμο της κοινωνικής αντίστασης απέναντι στις αρνητικές συνέπειες του επιθετικού τουρισμού. Οι άνθρωποι έχουν κουραστεί και το λένε πλέον ανοιχτά. Το σύνθημα «tourists go home» εμφανίζεται σε τοίχους πολλών ισπανικών πόλεων (αλλά και στα αγαπημένα μου Εξάρχεια).

LLUIS GENE/AFP

Δεν φταίει ο τουρισμός, φταίει η τουριστικοποίηση

Δεν είναι οι μεμονωμένοι τουρίστες το πρόβλημα, αλλά η υπερβολική εξάρτηση από τον τουρισμό, μια εξάρτηση που, εδώ και δεκαετίες, εκτοπίζει σταδιακά αμέτρητους κατοίκους από τα σπίτια και τις γειτονιές τους.

Όπως σημειώνουν οι Claudio Milano (λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης), Antonio Paolo Russo (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Rovira i Virgili) και Marina Novelli (καθηγήτρια Μάρκετινγκ και Τουρισμού στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ), οι ανησυχίες των κατοίκων εκτείνονται από την έλλειψη προσιτής στέγης και την εργασιακή ανασφάλεια, ως την περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων χώρων βρίσκεται επίσης ψηλά στην ατζέντα τους. «Η συνεχιζόμενη αντίδραση αντικατοπτρίζει δομικές ανισότητες και βαθύτερες συγκρούσεις γύρω από τον αστικό χώρο, την κοινωνική δικαιοσύνη και τις σχέσεις ισχύος που στηρίζουν την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του τουρισμού», τονίζουν.

Ο ακτιβισμός ενάντια στην τουριστικοποίηση

Ο ακτιβισμός στη Βαρκελώνη ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 2010, όταν γειτονιές όπως η Μπαρτσελονέτα μίλησαν για πρώτη φορά για τον ρόλο που έπαιξε ο τουρισμός στην εκτόπιση των μόνιμων κατοίκων. Αυτό που διαφοροποιεί το σημερινό κύμα ακτιβισμού είναι η μετάβαση από την απόλυτη άρνηση σε συγκεκριμένες, οργανωμένες και εποικοδομητικές προτάσεις με βασικά αιτήματα:

• Τον τερματισμό των δημόσιων επιδοτήσεων για την τουριστική προβολή.
• Τη ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων ώστε να αποτραπεί η απώλεια κατοικιών.
• Τη μείωση της κίνησης των κρουαζιερόπλοιων.
• Τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών με δίκαιους μισθούς και σταθερά ωράρια.

Οι ηγέτες καλούνται να στρέψουν την οικονομία και σε άλλους τομείς πέραν του τουρισμού, να επαναχρησιμοποιήσουν τουριστικές υποδομές για κοινωνικούς σκοπούς και να ενισχύσουν την υποστήριξη προς τους πιο ευάλωτους εργαζόμενους.

Andres Gutierrez/Anadolu/Abaca Press/Visualhellas.gr

Μια πολιτική αποτυχία

Παρά τις διαδηλώσεις, τόσο οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής όσο και η ακαδημαϊκή κοινότητα δεν έχουν καταφέρει ακόμα να κατανοήσουν και να απαντήσουν στις ανησυχίες των μόνιμων κατοίκων. Πολλές έρευνες επικεντρώνονται στη διαχείριση του χώρου, στον «πράσινο» τουρισμό ή στον τουρισμό ως εργαλείο ανάπτυξης, ενώ λίγες εξετάζουν τις πραγματικές εμπειρίες όσων ζουν σε τουριστικά hotspot ή το πώς ο κλάδος παράγει επισφαλείς θέσεις εργασίας, κοινωνικό αποκλεισμό και περιβαλλοντική αδικία.

Όσο για τις υπάρχουσες πολιτικές, αυτές στοχεύουν κυρίως στη διαχείριση των ροών επισκεπτών και των μεταφορών, χωρίς να περιορίζουν την ανάπτυξη του τουρισμού ή να αγγίζουν τις ανισότητες ισχύος.

Οι ειδικοί είναι ξεκάθαροι: «Οι διαμαρτυρίες δεν είναι μεμονωμένες ενοχλήσεις για ένα ζήτημα. Αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη. Η επανασχεδίαση του αστικού τουρισμού σημαίνει να ξανασκεφτούμε τις πόλεις ως χώρους όπου οι κάτοικοι δεν επιβιώνουν απλώς, αλλά ευημερούν. Για να γίνει αυτό, πρέπει να αντιμετωπιστούν οι βαθιές ανισότητες που βρίσκονται στον πυρήνα αυτού που λέμε τουριστικοποίηση».