ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ: ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΟΛΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΧΩΡΕΣ

Η διεθνής αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους κερδίζει έδαφος. Τι σημαίνει, όμως, αυτό για τη Γάζα και το μέλλον της ειρήνης στην περιοχή;

Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, μεγάλο μέρος του πλανήτη ζει σε μια δυστοπία. Δεν γράφω όλος ο πλανήτης, γιατί πολλοί εκεί έξω αδιαφορούν ή δεν τους συμφέρει να πάρουν θέση. Πάμε παρακάτω. Το «ποτέ ξανά» του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ξεχάστηκε από πολιτικούς και πολίτες, κι έτσι σήμερα παρακολουθούμε ζωντανά, μέσα από τις οθόνες μας, μια ακόμη γενοκτονία.

Μετά την Ισπανία, την Ιρλανδία, τη Νορβηγία και τέσσερις χώρες της Καραϊβικής (Μπαρμπάντος, Τζαμάικα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Μπαχάμες), το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, ο Καναδάς και η Αυστραλία προστέθηκαν στα έθνη που τα τελευταία δύο χρόνια προχωρούν στην επίσημη αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους, όπως έχουν ήδη πράξει πολλά άλλα στο παρελθόν. Πρόκειται για μια σημαντική διπλωματική στροφή. Τι σημαίνει όμως στην πράξη η κίνηση αυτή; Ο George Kyris, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Birmingham, δίνει απαντήσεις.

Τι σημαίνει αναγνωρίζω το Κράτος της Παλαιστίνης;

Η αναγνώριση αυτή σημαίνει την αποδοχή της ύπαρξης ενός κράτους που εκπροσωπεί τον παλαιστινιακό λαό. Αυτό συνεπάγεται ότι τα κράτη που την αναγνωρίζουν μπορούν να αναπτύξουν πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με τους εκπροσώπους της Παλαιστίνης, μπορούν για παράδειγμα να εγκαταστήσουν πρεσβείες ή να διαπραγματευτούν συμφωνίες σε κυβερνητικό επίπεδο.

Γιατί μαζί και γιατί τώρα;

Η συλλογική αναγνώριση έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τις μεμονωμένες κινήσεις και οι κυβερνήσεις το γνωρίζουν. Πριν από έναν χρόνο περίπου, η Ισπανία προσπάθησε να πείσει τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναγνωρίσουν από κοινού την Παλαιστίνη. Όταν αυτό δεν κατέστη δυνατό, συντόνισε την αναγνώρισή της μόνο με τη Νορβηγία και την Ιρλανδία. Την ίδια περίοδο, μια ομάδα χωρών της Καραϊβικής προχώρησε στην ίδια κίνηση. Δρώντας από κοινού, οι χώρες ενισχύουν το μήνυμα ότι το παλαιστινιακό κράτος δεν είναι μια περιθωριακή ιδέα, αλλά μια νόμιμη επιδίωξη που στηρίζεται από αυξανόμενη διεθνή συναίνεση. Παράλληλα, προστατεύονται από κατηγορίες μονομερούς δράσης ή πολιτικής σκοπιμότητας.

Το κύμα αυτό έρχεται τώρα, καθώς εντείνεται η ανησυχία ότι η εγκαθίδρυση παλαιστινιακού κράτους απειλείται όσο ποτέ άλλοτε. Στις δηλώσεις τους, το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς επικαλέστηκαν τους ισραηλινούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη.

Η ισραηλινή κυβέρνηση έχει επίσης παρουσιάσει σχέδια που ισοδυναμούν με προσάρτηση της Γάζας. Κι αυτό έπειτα από μήνες επιθέσεων στον πληθυσμό της, τις οποίες η ερευνητική επιτροπή του ΟΗΕ για τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη και το Ισραήλ έκρινε ότι συνιστούν γενοκτονία. Η διεθνής κοινή γνώμη έχει στραφεί θεαματικά υπέρ της Παλαιστίνης, αυξάνοντας την πίεση στις κυβερνήσεις.

AP Photo/Angelina Katsanis

Η αναγνώριση είναι ή δεν είναι νόμιμη;

Το Ισραήλ και ορισμένοι σύμμαχοί του υποστηρίζουν ότι η αναγνώριση είναι παράνομη, επειδή η Παλαιστίνη δεν διαθέτει τα χαρακτηριστικά ενός πλήρους κράτους, όπως έλεγχο της επικράτειάς της ή μια συγκροτημένη κεντρική κυβέρνηση. Οι νομικές απόψεις είναι διχασμένες. Ωστόσο, τα κριτήρια αυτά ποτέ δεν εφαρμόστηκαν με συνέπεια στην αναγνώριση κρατών. Πολλά κράτη αναγνωρίστηκαν πριν αποκτήσουν έλεγχο συνόρων ή θεσμών. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, αναγνώρισαν το Ισραήλ το 1948, παρότι δεν είχε ακόμη καθορισμένα σύνορα. Άρα, η αναγνώριση ήταν πάντα πολιτική πράξη.

Και σε πιο νομική βάση όμως, η διεθνής κοινότητα έχει από καιρό αναγνωρίσει το δικαίωμα των Παλαιστινίων σε δικό τους κράτος, μέσα από κείμενα του ΟΗΕ και άλλων οργανισμών.

Η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους «ανταμείβει τη Χαμάς», όπως λέει το Ισραήλ;

Η αναγνώριση ενός κράτους δεν ισοδυναμεί με αναγνώριση της κυβέρνησής του. Πολλά κράτη δεν αναγνωρίζουν σήμερα το καθεστώς των Ταλιμπάν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έπαψαν να αναγνωρίζουν το Αφγανιστάν. Ομοίως, το γεγονός ότι υπάρχει ένταλμα σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τον Νετανιάχου δεν οδήγησε τα κράτη να αποσύρουν την αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ. Επιπλέον, όλα τα κράτη που αναγνώρισαν πρόσφατα την Παλαιστίνη δήλωσαν ξεκάθαρα ότι η Χαμάς δεν πρέπει να έχει ρόλο σε μια μελλοντική κυβέρνηση.

AP Photo/Bernat Armangue

Θα βοηθήσει σε κάτι η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους;

Τα τελευταία χρόνια ανέδειξαν τα όρια της διπλωματίας μπροστά στην ανθρωπιστική τραγωδία της Γάζας. Αυτό δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Και, κατά μία έννοια, η διπλωματική τόλμη κάποιων κρατών αποκαλύπτει ταυτόχρονα την απροθυμία τους να προχωρήσουν σε πιο απτές κινήσεις, όπως οι κυρώσεις.

Ωστόσο, η αναγνώριση μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα ενισχύσουν τη διεθνή θέση των Παλαιστινίων, οι οποίοι θα μπορούν να συνεργαστούν ουσιαστικότερα με κυβερνήσεις που τώρα αναγνωρίζουν το κράτος τους. Επίσης, μπορεί άλλα κράτη να ακολουθήσουν, ακολουθώντας το παράδειγμα. Περισσότερη αναγνώριση σημαίνει καλύτερη πρόσβαση σε διεθνή φόρουμ, βοήθεια και νομικά εργαλεία.

Οι συνέπειες για την ισραηλινή κυβέρνηση και τους συμμάχους της μπορεί να είναι μεγάλες. Οι ΗΠΑ θα μείνουν μόνες, ως το μόνο μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας που δεν αναγνωρίζει την Παλαιστίνη. Τα κράτη που δεν την αναγνωρίζουν θα βρεθούν σε μειοψηφία και πιο εκτεθειμένα σε διεθνείς κριτικές. Η απομόνωση αυτή ίσως να μη φέρει άμεσες αλλαγές ούτε να ανησυχήσει την παρούσα αμερικανική κυβέρνηση. Όμως, με τον χρόνο, η πίεση για συμμετοχή σε μια ειρηνευτική διαδικασία μπορεί να αυξηθεί.

AP Photo/Joanna Chan

Τέλος, η αναγνώριση από μεγάλους διεθνείς παίκτες σπάει τη μακροχρόνια ταύτισή τους με τις διαδοχικές ισραηλινές κυβερνήσεις. Δείχνει το βάθος της ανησυχίας για την απειλή που συνιστούν η προσάρτηση και η κατοχή για το παλαιστινιακό κράτος. Για τους Παλαιστινίους, η αναγνώριση ενισχύει τη θέση τους· για την ισραηλινή κυβέρνηση, το αντίθετο.

Ωστόσο, η αναγνώριση από μόνη της δεν αρκεί. Χρειάζονται σταθερές προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα, την απόδοση ευθυνών στους υπαίτιους και την αναβίωση της ειρηνευτικής διαδικασίας, ώστε οι Παλαιστίνιοι να ασκήσουν τη νόμιμη κυριαρχία τους δίπλα στο Ισραήλ.