ΕΙΝΑΙ Η ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΧΑΡΙΣΜΑ Ή ΔΕΞΙΟΤΗΤΑ; ΜΑΘΕ ΠΩΣ ΘΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΕΙΣ ΒΗΜΑ ΒΗΜΑ

Συχνά, φανταζόμαστε ότι η αυτοπεποίθηση είναι μια έμφυτη ιδιότητα, ένα κληρονομικό χάρισμα που κάποιοι τυχεροί το έχουν εκ γενετής, ενώ οι υπόλοιποι δεν πρόκειται ποτέ να το αποκτήσουν. Ωστόσο, οι ειδικοί δεν συμφωνούν με την άποψη αυτή και ισχυρίζονται ότι η αυτοπεποίθηση είναι αποτέλεσμα εξάσκησης, μια δεξιότητα που χτίζεται καθημερινά μέσα από μικρές ή μεγάλες πράξεις.

Για χρόνια αναρωτιόμουν πώς «προικιζόταν» κανείς με αυτοπεποίθηση. Ποιο μαγικό ραβδί είχε αγγίξει όσους έμπαιναν σε ένα χώρο και τραβούσαν όλα τα βλέμματα πάνω τους; Ο αέρας που είχαν στο περπάτημα, τα λαμπερά τους χαμόγελα, ο τρόπος ομιλίας που έκανε τους άλλους να κρέμονται από τα χείλη τους, ο δυναμισμός και πολλά άλλα ιδεώδη χαρακτηριστικά συνέθεταν την εικόνα όσων έμοιαζαν να πιστεύουν στις ικανότητές τους και να επιτυγχάνουν ό,τι επιδίωκαν – ανεξάρτητα από τις συνθήκες που καλούνταν να αντιμετωπίσουν.

Κάπως έτσι, είχα κατατάξει τον εαυτό μου στην κατηγορία όσων δεν «το ’χουν» με την αυτοπεποίθηση και απλώς περίμενα πότε θα συντρέξουν οι ιδανικές συνθήκες προκειμένου να υλοποιήσω έναν στόχο. Περίμενα πρώτα να αισθανθώ ότι με αποδέχονται οι άλλοι, ώστε να μπορέσω να εκφραστώ με παρρησία – γενικώς περίμενα, ενώ συγχρόνως θαύμαζα (και ζήλευα, τολμώ να πω) τους προικισμένους. Δεν χρειάζεται μεγάλη ανάλυση για να καταλάβει κανείς ότι αυτή η μοιρολατρική ιδέα περί αυτοπεποίθησης μάλλον δεν βοηθάει. Μάλιστα, κατά τους ειδικούς δεν έχει καμία βάση.

Η κλινική ψυχολόγος Sabrina Romanoff (Psy.D.) υποστηρίζει σε άρθρο της ότι η αυτοπεποίθηση δεν είναι ένα συναίσθημα, αλλά μια δεξιότητα που καλλιεργείται μέσα από τις πράξεις μας, όπως ένας μυς που όσο τον γυμνάζεις, τόσο δυναμώνει. Η ίδια παραθέτει τρεις προτροπές που μπορούν να μεταμορφώσουν τη σχέση με τον εαυτό μας και να μας βοηθήσουν να σταθούμε με περισσότερη σιγουριά απέναντι στις προκλήσεις της ζωής.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

1. Σταμάτα να περιμένεις

Το μυαλό μας παίζει συχνά το παιχνίδι του «περίμενε», να περάσει το άγχος, να νιώσεις έτοιμος, να έρθει η κατάλληλη στιγμή κ.ο.κ. Μη δίνεις σημασία στις σκέψεις που σου δημιουργούν αναστολές και προσπάθησε να προχωρήσεις. Σύμφωνα με τον Albert Bandura (1925 – 2021), έναν από τους σημαντικότερους ψυχολόγους του 20ού αιώνα, η πίστη στην ικανότητά μας να φέρουμε εις πέρας μια πρόκληση, αυτό που ο ίδιος ονόμασε αυτεπάρκεια (self-efficacy), είναι το θεμέλιο της αυτοπεποίθησης. Είναι κάτι που δεν αναπτύσσεται θεωρητικά, αλλά προκύπτει μέσα από μικρές ή μεγάλες εμπειρίες. Δεν περιμένεις, για παράδειγμα, να αποκτήσεις φυσική κατάσταση ώστε να ξεκινήσεις το τρέξιμο· αρχίζεις να τρέχεις για να τη χτίσεις.

Το ίδιο ισχύει με την αυτοπεποίθηση. Κάθε φορά που αναλαμβάνεις έστω και κάτι απλό –να μιλήσεις σε μια συνάντηση, να απαντήσεις σε εκείνο το email που σε δυσκολεύει, να γνωρίσεις έναν άνθρωπο– στέλνεις στον εαυτό σου το μήνυμα: Μπορώ να το κάνω. Κατά τη Δρ. Romanoff, όταν επαναλαμβάνεις παρόμοιες ενθαρρυντικές φράσεις, ανοίγεις τον δρόμο της πίστης στον εαυτό σου.

2. Ξεκίνα από τα μικρά πράγματα και μη φοβάσαι να κάνεις λάθος

Η ειδικός επισημαίνει ότι η αυτοπεποίθηση δεν προκύπτει ξαφνικά, έπειτα από μια θεαματική πράξη. Όπως η σωματική δύναμη χρειάζεται επαναλαμβανόμενη άσκηση και συνέπεια καθημερινά, έτσι κι η αυτοπεποίθηση καλλιεργείται διαρκώς μέσα από τις πράξεις και τις επιλογές μας. Με κάθε μικρή εμπειρία, κάθε ρίσκο που παίρνεις, κάθε φορά που βγαίνεις από τη ζώνη άνεσης, γυμνάζεις τον «μυ» της αυτοπεποίθησης. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θα αποτύχεις. Θα αποτύχεις ίσως πολλές φορές, αλλά θα συνεχίσεις. Το να είσαι ευάλωτος σίγουρα δεν δείχνει ανικανότητα.

Η ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΕΙ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΤΕ «ΑΡΚΕΤΟΙ». ΑΝΤΙΘΕΤΑ, Η ΕΥΓΕΝΙΚΗ, ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΦΩΝΗ ΒΟΗΘΑΕΙ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΑΣ.

Η Brené Brown, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον και ομιλήτρια που έχει ασχοληθεί εκτενώς με το ζήτημα του θάρρους και της ευαλωτότητας, λέει χαρακτηριστικά: «Η ευαλωτότητα είναι ο τόπος όπου γεννιέται η καινοτομία, η δημιουργικότητα και η αλλαγή». Μόνο όταν τολμάμε να δείξουμε τον αληθινό εαυτό μας και να αποδεχτούμε το αβέβαιο της προσπάθειάς μας μπορούμε πραγματικά να καταφέρουμε κάτι καινούργιο, ενώ αυτή η γενναία πράξη μειώνει σταδιακά και το αίσθημα του φόβου.

Είναι αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν θεραπεία έκθεσης στον φόβο (exposure therapy): όταν έρχεσαι συχνά και με ελεγχόμενο τρόπο σε επαφή με μια κατάσταση που σε αγχώνει, με τον καιρό αποδυναμώνεις τον φόβο σου απέναντί της.

3. Γίνε προπονητής, όχι επικριτής του εαυτού σου

Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης είναι η εσωτερική κριτική. Όσο και να μας επηρεάζει η γνώμη των άλλων, αυτό που πραγματικά μας καίει είναι τι θα πούμε εμείς για εμάς. Πολλοί πιστεύουμε ότι η αυστηρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας είναι ευθέως ανάλογη της προόδου μας.

Στην πραγματικότητα όμως, η συνεχής αυτοκριτική λειτουργεί σαν κινούμενη άμμος: μας εγκλωβίζει, απομυζά την ενέργειά μας και ενισχύει την αίσθηση ότι δεν είμαστε ποτέ «αρκετοί». Αντίθετα, η ευγενική, εποικοδομητική εσωτερική φωνή είναι αυτή που μας κινητοποιεί και βοηθάει στην εξέλιξή μας.

Η ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΝΟΜΙΟ ΤΩΝ ΛΙΓΩΝ. ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΦΥΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΕΠΙΜΟΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΟΤΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΜΕ ΣΚΑΜΠΑΝΕΒΑΣΜΑΤΑ.

Η Δρ. Romanoff χρησιμοποιεί το παράδειγμα ενός καλού προπονητή: είναι αυτός που προσπαθεί να μη φωνάζει, δεν ειρωνεύεται, δεν σε τιμωρεί για τα λάθη σου· σε καθοδηγεί με σαφήνεια, επιβραβεύει κάθε σου προσπάθεια και σε ενθαρρύνει να προσπαθήσεις ξανά, μέχρι να πετύχεις τον στόχο σου.

Ξεκινώντας να γίνεσαι ο καλός προπονητής του εαυτού σου, μπορείς να αρχίσεις να αντικαθιστάς τις φράσεις που σαμποτάρουν την αυτοπεποίθησή σου με άλλες που ενισχύουν την προσπάθεια:

• αντί για «Δεν θα τα καταφέρω ποτέ», πες «Αυτή είναι η εξάσκηση που πρέπει να κάνω, μέχρι να τα καταφέρω»,
• αντί για «Είμαι τόσο χάλια σε αυτό», πες «Μαθαίνω και γίνομαι καλύτερος κάθε φορά που προσπαθώ κάτι».

Σύμφωνα με την ειδικό, αυτή η αλλαγή απέναντι στον εαυτό σου δεν σημαίνει ότι διακατέχεσαι από τοξική θετικότητα, ότι εθελοτυφλείς ή ότι είσαι αφελής, αλλά ότι επιλέγεις συνειδητά να βλέπεις τη διαδικασία ως μέρος της εξέλιξής σου.

Η αυτοπεποίθηση ως πράξη αυτοφροντίδας

Η αυτοπεποίθηση δεν είναι προνόμιο των λίγων. Είναι μια στάση ζωής που ξεκινάει κάθε φορά που αποφασίζουμε να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας λίγο παραπάνω και να του επιτρέψουμε να προσπαθήσει, να κάνει λάθη και να μάθει μέσα από αυτά. Είναι μια φυσική επανάληψη της επιμονής και της πίστης ότι η εξέλιξή μας δεν είναι μια ευθεία γραμμή, αλλά μια διαδρομή με σκαμπανεβάσματα. Κι αν όλα αυτά σου φαίνονται θεωρητικά, αναλογίσου πόσες φορές καθόσουν άπραγος νομίζοντας ότι απλώς δεν «το ’χεις» με την αυτοπεποίθηση.