ΠΩΣ ΜΙΑ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΣΕ ΣΤΕΛΝΕΙ ΓΙΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟ ΣΤΟ ΓΟΝΑΤΟ ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΟ

Όταν το γόνατο αρχίζει να πονά, η πρώτη σκέψη πάει στην ακτινογραφία για να φύγει το άγχος. Τι γίνεται, όμως, όταν σε στέλνει ακόμα και στο χειρουργείο χωρίς λόγο;

Μετά από κάποια ηλικία, όταν τα γόνατά σου αρχίζουν να πονούν, όταν τα νιώθεις να ζορίζονται και να σε ταλαιπωρούν, είναι φυσικό να θέλεις απαντήσεις. Ίσως σκέφτεσαι τι ωραία που θα ήταν να μας έκαναν δώρο έναν απεικονιστικό έλεγχο, να ξέρουμε τι μας γίνεται και πού βαδίζουμε! Το συζητάς με τον ορθοπεδικό και σου λέει πως μάλλον πρόκειται για οστεοαρθρίτιδα – ου γαρ έρχεται μόνον... Επιμένεις να σου γράψει μια ακτινογραφία για σιγουριά, να σου φύγει το άγχος, και καταλήγεις να φορτώνεσαι ένα νέο και βαρύτερο άγχος, που ίσως σε στείλει στο χειρουργικό κρεβάτι.

Σε αυτό κατέληξαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, που διαπίστωσαν ότι οι άνευ λόγου ακτινογραφίες μεγεθύνουν τον φόβο των ασθενών, ενώ τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα μιλούν από μόνα τους και δείχνουν οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Πρόκειται για χρόνια εκφυλιστική νόσο που επηρεάζει ολόκληρη την άρθρωση (οστά, χόνδρους, συνδέσμους και μυς) και, εφόσον δεν είναι προχωρημένη, μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά. Όμως, ο πανικός δημιουργεί την αίσθηση πως είναι μονόδρομος η αρθροπλαστική, δηλαδή η χειρουργική αντικατάσταση της φθαρμένης άρθρωσης με τεχνητή, ολική ή μερική.

Αν έχεις περάσει τα 50, έχεις παραπάνω κιλά ή ιστορικό τραυματισμού στο γόνατο και βλέπεις τον πόνο και τη δυσκαμψία να σε περιορίζουν σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως το να περπατήσεις ή να ανέβεις μια σκάλα, η οστεοαρθρίτιδα γόνατος μάλλον σου χτύπησε την πόρτα. Δεν είναι δα και σπάνια· γύρω στο 1,5 εκατ. άνθρωποι στη χώρα μας την έχουν παντρευτεί και κάπου στα 600 εκατ. παγκοσμίως.

iStock

Το τέλος του κόσμου σε μια ακτινογραφία

Οι ερευνητές συγκέντρωσαν 617 συμμετέχοντες από όλη την Αυστραλία και πρόβαλαν στον καθένα ένα σύντομο βίντεο με μια υποθετική επίσκεψη σε γιατρό λόγω πόνου στο γόνατο. Μία ομάδα έλαβε «κλινική διάγνωση» χωρίς ακτινογραφία, μόνο με λήψη ιστορικού και συζήτηση για τα συμπτώματα. Οι άλλες δύο ομάδες ενημερώθηκαν ότι ο γιατρός διέταξε ακτινογραφία, ωστόσο μόνο η μία είδε και τα αποτελέσματα. Στο τέλος, το σύνολο του δείγματος απάντησε σε ερωτηματολόγιο για τις αντιλήψεις τους γύρω από την οστεοαρθρίτιδα.

Από τις απαντήσεις τους θα έλεγες ότι για πάνω από έναν στους τρεις η ακτινογραφία αποκάλυψε το τέλος για το γόνατό τους. Όσοι είδαν τα αποτελέσματα είχαν 36% μεγαλύτερες πιθανότητες να πιστεύουν ότι χρειάζονται χειρουργείο, όπως και εντονότερο φόβο ότι η σωματική άσκηση και παρόμοιες παρεμβάσεις θα έβλαπταν περισσότερο την άρθρωσή τους. «Το να βλέπεις την ακτινογραφία φαίνεται να ενισχύει την αίσθηση ότι η άρθρωση έχει “καταστραφεί”», δήλωσε η καθηγήτρια Rana Hinman, «ακόμη κι όταν η εικόνα δεν λέει όλη την αλήθεια».

Μάλιστα, οι συμμετέχοντες που υποβλήθηκαν σε ακτινολογικό έλεγχο ένιωσαν μεγαλύτερη ανακούφιση, κυρίως επειδή τους φάνηκε ότι η εξέτασή τους ήταν πιο ολοκληρωμένη. Εδώ κρύβεται η παγίδα, σύμφωνα με τον Δρ. Travis Haber: «Υπάρχει η αντίληψη ότι πρέπει να “δεις τη βλάβη” για να την αντιμετωπίσεις. Είναι συχνό όμως η καλύτερη θεραπεία να μην περιλαμβάνει ούτε χειρουργείο ούτε απεικονιστικές εξετάσεις».

iStock

Οι φθορές δεν λένε όλη την αλήθεια

Μέρος του προβλήματος, εξηγούν οι ερευνητές, είναι ο διαδεδομένος μύθος της «φθοράς» ως μοναδικού αξιόπιστου δείκτη για την πορεία της οστεοαρθρίτιδας και την ανάγκη χειρουργικής αποκατάστασης. Ωστόσο, ο βαθμός των αλλοιώσεων που φαίνονται σε μια ακτινογραφία δεν αντιστοιχεί κατ' ανάγκη στην ένταση του πόνου ή τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Υπάρχουν ασθενείς με έντονες αλλοιώσεις και ελάχιστες οχλήσεις, και το αντίστροφο.

Αντί του χειρουργείου

Η αποφυγή περιττών ακτινογραφιών εξοικονομεί πόρους για τα συστήματα υγείας, κυρίως όμως γλιτώνει τους ασθενείς από περιττό άγχος, που επιβαρύνει συνολικά τη σωματική και ψυχική υγεία. Για τους περισσότερους ανθρώπους με οστεοαρθρίτιδα γόνατος, η συντηρητική προσέγγιση αρκεί για τον έλεγχο της νόσου και την άμβλυνση των συμπτωμάτων.

Τι να κάνεις:

• Εκπαίδευση και αυτοδιαχείριση, για να κατανοήσεις την πάθηση και τι βοηθά ή την επιβαρύνει.
• Άσκηση και σωματική δραστηριότητα για ενδυνάμωση των μυών γύρω από το γόνατο, με στόχο λιγότερο πόνο και μεγαλύτερη κινητικότητα.
• Διαχείριση βάρους, εφόσον απαιτείται.
• Χρήση απλών παυσίπονων, όπως παρακεταμόλη ή μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη.

Η αρθροπλαστική γόνατος πρέπει να εξετάζεται μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις, όταν οι συντηρητικές μέθοδοι έχουν αποτύχει. Όπως τονίζουν οι ερευνητές, οι επεμβάσεις ενέχουν κινδύνους, όπως μια θρόμβωση ή νοσοκομειακή λοίμωξη, και δεν εγγυώνται πάντα πλήρη αποκατάσταση.