ΟΙ 3 ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΤΗ ΜΕΤΑΤΡΕΨΕΙΣ ΣΕ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ

Σύμφωνα με ειδικό, το δυσάρεστο συναίσθημα της απογοήτευσης εμφανίζεται με τρεις διαφορετικές μορφές. Μαθαίνοντας να τις αναγνωρίζεις, είσαι σε θέση να τις διαχειριστείς έτσι, ώστε από εμπόδια της καθημερινότητας να μετατραπούν σε εργαλεία προσωπικής ανάπτυξης.

Περιγράφοντας το συναίσθημα της δυσαρέσκειας και της αποθάρρυνσης που μας διακατέχει όταν οι προσδοκίες μας δεν πραγματοποιούνται ή όταν ένα αποτέλεσμα υπολείπεται των ελπίδων και των επιθυμιών μας, αναφερόμαστε χωρίς αμφιβολία στην απογοήτευση. Ένα κοινό τοπίο που όλοι έχουμε αντικρίσει, ανεξάρτητα από την ηλικία, το φύλο, την κοινωνική θέση, την οικονομική μας κατάσταση. Κοντολογίς, ποιος άνθρωπος δεν έχει απογοητευθεί από μία έως αμέτρητες φορές στη ζωή του – χωρίς να ξέρει πόσες ακόμα τέτοιες στιγμές θα συναντήσει;

Ενώ διανύουμε μια εποχή που υπερτονίζει γενικά την έννοια της θετικής σκέψης, εντούτοις εξακολουθούμε να είμαστε ευπαθείς μπροστά σε «ένα όνειρο που χάθηκε», κάποιον άνθρωπο που μας πρόδωσε, ένα λάθος που δεν συγχωρούμε στον εαυτό μας και πολλά άλλα. Καθώς δεν μπορούμε να εξαλείψουμε καθολικά το αίσθημα της απογοήτευσης, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι προσπαθώντας να το κατανοήσουμε, θα βρεθούμε πολύ κοντά στο να το μετατρέψουμε από πηγή πόνου, σε μέσο προσωπικής εξέλιξης.

Σύμφωνα με τη θεωρία της «γνωστικής αξιολόγησης» (cognitive appraisal), των Richard S. Lazarus και Susan Folkman, η ένταση των συναισθημάτων εξαρτάται από το πώς αξιολογείται γνωστικά ένα γεγονός. Υπό αυτή την έννοια, ο Jordan Grumet M.D., συγγραφέας του βιβλίου «The Purpose Code», υποστηρίζει ότι η απογοήτευση που ενίοτε αισθανόμαστε έχει τρεις όψεις τις οποίες θεωρεί σκόπιμο να μας (ξανα)συστήσει, προτείνοντας παράλληλα πώς θα μπορούσαμε να τις επεξεργαστούμε προς όφελός μας.

1. Η απογοήτευση από τις περιστάσεις

Υπάρχουν φορές που η απογοήτευσή μας οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες, για τους οποίους δεν ευθυνόμαστε. Μπορεί να πρόκειται για μια αναπάντεχη ασθένεια, μια αναποδιά στον χώρο εργασίας, ένα ατύχημα που δεν προκαλέσαμε εμείς, ή οποιοδήποτε τυχαίο γεγονός. Αυτή η μορφή απογοήτευσης μας επηρεάζει γιατί αισθανόμαστε ότι υποκινείται από μια εξωτερική δύναμη την οποία δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Grumet, αυτό λειτουργεί στο μυαλό μας προς δύο κατευθύνσεις: είτε μας απελευθερώνει, με τη σκέψη ότι δεν περνά κάτι από το χέρι μας για να αλλάξουμε τα πράγματα, είτε μας τρομοκρατεί, γιατί συνειδητοποιούμε πόσα δεν είναι στο χέρι μας.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Σύμφωνα με τον ειδικό, η πιο υγιής αντίδραση στην περίπτωση της απογοήτευσης από τις περιστάσεις είναι η διαχείριση του κινδύνου. Με άλλα λόγια, η επίγνωση ότι αν και δεν είσαι σε θέση να εξαφανίσεις το κακό από προσώπου Γης, μπορείς ωστόσο να μετριάσεις την άσχημη επίδρασή του στη ζωή σου. Για παράδειγμα, ενώ δεν μπορείς να περιορίσεις τον απρόσεκτο οδηγό που παραβιάζει ένα κόκκινο φανάρι, μπορείς εσύ να φοράς ζώνη ασφαλείας και να οδηγείς προσεκτικά, ώστε να μειώσεις τον κίνδυνο ατυχήματος. Δεν μπορείς να αλλάξεις τα γονίδια που έχεις κληρονομήσει και σχετίζονται με κάποιες ασθένειες, αλλά μπορείς να υιοθετήσεις έναν υγιεινό τρόπο ζωής, που θα ενδυναμώσει τον οργανισμό σου και θα μειώσει τις πιθανότητες νόσησης.

Ο Grumet αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η απογοήτευση που προέρχεται από τις περιστάσεις μάς διδάσκει την ταπεινότητα και τη διαδικασία της προετοιμασίας. Μας υπενθυμίζει ότι ενώ δεν μπορούμε να ελέγξουμε τον κόσμο, εντούτοις μπορούμε να ελέγξουμε πόσο έτοιμοι είμαστε να τον αντιμετωπίσουμε».

2. Η απογοήτευση από τους άλλους

Θα λέγαμε ότι αυτή η όψη της απογοήτευσης είναι η πιο συνηθισμένη, καθώς έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις. Δεν θα αναφερθούμε στις αμέτρητες ώρες συζητήσεων με οικεία πρόσωπα ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας, όπου αναλύονται λεπτομερώς τα συναισθήματα αγανάκτησης, λύπης, θυμού που προκύπτουν όταν κάποιος μας απογοητεύει –αυτή η συνθήκη είναι λίγο πολύ σε όλους γνωστή. Είναι ίσως ένα τίμημα που προκύπτει όταν αγαπάμε και εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους.

ΑΝ Η ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΧΝΟΤΕΡΗ, ΕΚΕΙΝΗ ΠΟΥ ΠΗΓΑΖΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΠΙΟ ΣΚΛΗΡΗ ΚΙ ΕΠΙΜΟΝΗ.

Κανείς μας δεν είναι σε θέση να ελέγξει πώς θα μας συμπεριφερθεί ένας φίλος, ένας σύντροφος, κάποιο μέλος της οικογένειάς μας. Μπορεί να παραβλέψει κάτι που είναι σημαντικό για εμάς, να αθετήσει μια υπόσχεση ή να μην φανεί αντάξιος των προσδοκιών μας. Ο Grumet λέει ότι και σε αυτή την περίπτωση ισχύει ότι και στην προηγούμενη απογοήτευση από τις περιστάσεις: διαταράσσεται το αίσθημα ελέγχου που επιθυμούμε να έχουμε – μόνο που αυτή τη φορά η πηγή είναι προσωπική, προέρχεται από ένα άτομο του περιβάλλοντός μας.

Ο ειδικός συνεχίζει λέγοντας ότι με τα χρόνια συνήθως γινόμαστε ικανότεροι στο να διαχειριζόμαστε αυτή τη μορφή απογοήτευσης – τουλάχιστον το παλεύουμε, θα προσθέσω εγώ. Η εμπειρία μας κάνει πιο επιλεκτικούς με τους ανθρώπους στους οποίους επενδύουμε, είμαστε σε θέση να θέτουμε τα όριά μας πιο αποτελεσματικά και ρυθμίζουμε τις προσδοκίες μας με πιο ρεαλιστικό τρόπο. Δεν είμαστε βέβαια σε θέση να ελέγξουμε τις προθέσεις των άλλων, αλλά μπορούμε να περιορίσουμε την επιρροή που μας ασκούν. Για τον λόγο αυτό, καταλήγει, είναι σημαντικό να εντοπίζουμε έγκαιρα αυτή την όψη της απογοήτευσης.

3. Η απογοήτευση από τον εαυτό μας

Αν η απογοήτευση από τους άλλους είναι η συχνότερη, εκείνη που πηγάζει από τον εαυτό μας είναι η πιο σκληρή κι επίμονη. Μπορούμε να αντέξουμε μια κακοτυχία, συχνά συγχωρούμε κάποιον που μας φέρθηκε άσχημα, αλλά το να συγχωρέσουμε τον εαυτό μας μοιάζει τις περισσότερες φορές ακατόρθωτο. Όπως μάλιστα αναφέρει ο Grumet, οι δυο πρώτες όψεις της απογοήτευσης μπορούν με έναν τρόπο να αποτελέσουν τροφή για την τρίτη. Για παράδειγμα, ένα ατύχημα λόγω καιρικών συνθηκών μπορεί να σε κάνει να κατηγορείς τον εαυτό σου που δεν τσέκαρες το δελτίο καιρού. Ένας φίλος σε προδίδει κι εσύ νιώθεις ντροπή, γιατί είχες εμπιστευθεί ένα τέτοιο άτομο εξαρχής.

Η απογοήτευση που προέρχεται από εμάς τους ίδιους αποκτά ειδικό βάρος γιατί αγγίζει την ταυτότητα του χαρακτήρα μας, με φράσεις όπως: Έπρεπε να το είχα καταλάβει. Τι σόι άνθρωπος είμαι; Πώς μπόρεσα να αποτύχω; κ.λπ.

Το αντίδοτο σε όλα αυτά, σύμφωνα με τον ειδικό, είναι να μετατρέψεις την απογοήτευση σε μεταμέλεια.

Η ΜΕΤΑΜΕΛΕΙΑ ΕΜΠΕΡΙΕΧΕΙ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ: ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ.

Γιατί η μεταμέλεια είναι προτιμότερη

Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, η μεταμέλεια –όχι με την ηθική, αυστηρή έννοια του όρου, αλλά με την ουσιαστική– είναι μια εσωτερική διεργασία πολύ πιο ωφέλιμη από την απογοήτευση. Η μεταμέλεια σε ωθεί να αναλογίζεσαι τι θα έκανες διαφορετικά την επόμενη φορά. Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Daniel H. Pink στο βιβλίο «The Power of Regret», η μεταμέλεια εμπεριέχει κάτι που δεν υπάρχει στην απογοήτευση: την αίσθηση της ευθύνης και της δράσης. Όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως τα περιμέναμε, η απογοήτευση είναι το παθητικό συναίσθημα που υπογραμμίζει πόσο στραβά πήγαν όλα και μας κρατάει στάσιμους, ενώ η μεταμέλεια ενισχύει στο μυαλό μας τη φράση «αν μπορούσα να το ξανακάνω, θα το επιχειρούσα με άλλο τρόπο» και μας κινητοποιεί.

Η απογοήτευση είναι αναπόφευκτη, καθώς είναι μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Ο τρόπος όμως που τη διαχειριζόμαστε είναι καθαρά δική μας επιλογή.