ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΕΙΣ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΣΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΕΙΣ ΥΓΙΗΣ

Οι άνθρωποι είναι μέρος του οικοσυστήματος της φύσης και καλύπτονται από εκατομμύρια ευεργετικά βακτήρια που πρέπει να μοιράζονται με αυτήν, λένε οι ειδικοί.

Στο καταπληκτικό βιβλίο «Η Χορτοφάγος», της Νοτιοκορεάτισσας Han Kang που το 2024 βραβεύτηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας, η πρωταγωνίστρια επιθυμεί διακαώς να γίνει δέντρο. Η επιθυμία της αυτή εξελίσσεται σε μανία όταν η οικογένειά της απορρίπτει τις χορτοφαγικές επιλογές της και προσπαθεί να τη «μπουκώσει» με το ζόρι κρέας. H Yeong-hye προτιμά να πεθάνει από το να βάλει μέσα της ένα ακόμα κομμάτι ενός έμβιου πλάσματος – για την ακρίβεια προτιμά να γίνει ένα με τη φύση, με ολόκληρο το οικοσύστημα.

Στη «Χορτοφάγο», η Kang εξετάζει μια σειρά από θέματα της κορεάτικης κουλτούρας, μεταξύ των οποίων την αυτοδιάθεση του σώματος και τις διατροφικές επιλογές όχι μόνο ως αυτοφροντίδα, αλλά και ως κοινωνική/πολιτική δήλωση. Αυτό που ένιωσα εγώ διαβάζοντάς το, όμως, είναι η άμεση σύνδεση που έχουμε ως είδος με το φυσικό μας περιβάλλον, το πόσο αλληλένδετο είναι το σώμα μας με αυτό – τόσο που η σκέψη της Yeong-hye να γίνει δέντρο, ίσως να μην ακούγεται τελικά τόσο παρανοϊκή.

Έχει το ανθρώπινο σώμα οικοσύστημα;

Σύμφωνα με όσα μάθαμε στο μάθημα της Βιολογίας στο σχολείο, κάθε ανθρώπινο σώμα φιλοξενεί το δικό του μικροσκοπικό οικοσύστημα, που αποτελείται από τρισεκατομμύρια βακτήρια, καθώς και μικρότερες κοινότητες μυκήτων και ιών. Όλα αυτά συμβιώνουν σε μια «κοινότητα» με τον ίδιο τρόπο που συμβιώνουν τα ζώα, τα δέντρα, το νερό και οι βράχοι σε ένα δάσος. Αυτοί οι μικροσκοπικοί κόσμοι είναι γνωστοί ως το ανθρώπινο μικροβίωμα.

Unsplash Stanislav Rozhkov

Η ιδέα ότι όλα αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα ζουν πάνω και μέσα στο σώμα μας μπορεί να μην ακούγεται ιδιαίτερα ευχάριστη, όμως η αλήθεια είναι ότι τα οικοσυστήματα αυτά είναι που μας βοηθούν να παραμένουμε υγιείς, οπότε χρειάζεται να τα προστατεύουμε όπως ακριβώς χρειάζεται να προστατεύουμε τη φύση.

ΟΙ ΑΜΕΤΡΗΤΟΙ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΣΥΜΒΙΩΝΟΥΝ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΟ ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΜΑΣ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ.

Και ο λόγος δεν γίνεται μόνο για το μικροβίωμα του εντέρου, για το οποίο σίγουρα έχει ήδη ακούσει κάτι. Μικροβίωμα έχει, επίσης, ο γυναικείος κόλπος που χάρη σε αυτό παραμένει όξινος και έτσι προστατεύεται από την εισβολή βακτηρίων, ενώ φυσικά έχει και το δέρμα, προκειμένου να επουλώνει τα τραύματα. Ενδεικτικά, στα πόδια μας μόνο ζουν περισσότερα από 100 διαφορετικά μεταξύ τους είδη μυκητών.

Πώς θα προστατεύσουμε τα μικροβιώματά μας;

Δυστυχώς, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν πλέον πως, μαζί με το οικοσύστημα που τον φιλοξενεί, ο άνθρωπος έχει καταστρέψει και το εσωτερικό του οικοσύστημα με πολλούς και διάφορους τρόπους. Στο βιβλίο του «Dark Matter: The New Science of the Microbiome», ο Dr. James Kinross, αναπληρωτής καθηγητής χειρουργικής στο Imperial College London, περιγράφει την απώλεια μικροβιακής βιοποικιλότητας μέσα στο σώμα μας ως «εσωτερική κλιματική κρίση».

Unsplash Yuris Alhumaydy

Όπως εξηγεί, τα μικροβιώματα καταστρέφονται από την κακή χρήση φαρμάκων –ιδιαίτερα αντιβιοτικών– , από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και από την έλλειψη επαφής με ένα υγιές φυσικό περιβάλλον. Ωστόσο, «υπάρχουν πολύ απλά και σημαντικά πράγματα που μπορείς να κάνεις για να το αλλάξεις αυτό», λέει ο Kinross, ο οποίος μετατοπίζει την έμφαση από τους πιο παραδοσιακούς τρόπους ιατρικής σκέψης για την υγεία μας (π.χ. πρέπει να πάρουμε φάρμακα για να σκοτώσουμε όλα τα μικρόβια, αν θέλουμε να είμαστε υγιείς) σε μια πιο ολιστική στρατηγική που μας επανασυνδέει με τη φύση και δίνει έμφαση στη διαρκή συντήρηση του εσωτερικού μας οικοσυστήματος.

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΑΣ ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΚΗ ΧΡΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ, ΤΑ ΥΠΕΡΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΠΑΦΗΣ ΜΕ ΕΝΑ ΥΓΙΕΣ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ.

Και δεν είναι μόνο ο Kinross που πιστεύει σε αυτή την ανάγκη για επανασύνδεση. Ένα διαρκώς αυξανόμενο σύνολο ερευνών συνδέει τα δύο επίπεδα βιοποικιλότητας: Το εξωτερικό στρώμα της βιοποικιλότητας (έδαφος, νερό, φυτά, ζώα κ.λπ.) και το εσωτερικό στρώμα, δηλαδή τη βιοποικιλότητα που ζει μέσα και πάνω στο ανθρώπινο σώμα.

Όπως ο ίδιος περιγράφει, «Τα σώματά μας εξελίχθηκαν για να ανταλλάσσουν μικροσκοπικά βακτήρια, ιούς και μύκητες με το περιβάλλον μας».

Unsplash Nathan Dumlao

Δυστυχώς, όμως, δεκαετίες τώρα η αστικοποίηση έχει απομακρύνει τους ανθρώπους από τη φύση, μειώνοντας τον χρόνο που περνούν σε φυσικά περιβάλλοντα, εισπνέοντας, αγγίζοντας και καταπίνοντας ωφέλιμους μικροοργανισμούς. Πολλοί σύγχρονοι περιβαλλοντικοί πολεοδόμοι διερευνούν πώς οι πόλεις μπορούν να βοηθήσουν στην επανασύνδεση των ανθρώπων με τη φύση, αυξάνοντας το πράσινο, τα υγιή υδάτινα σώματα, τη δεντροφύτευση στις πόλεις.

5 τρόποι για να ενισχύσεις το εσωτερικό σου οικοσύστημα

Η Φινλανδία, για παράδειγμα, πρωτοστατεί σε αυτό με ένα εντυπωσιακό πρόγραμμα για την ενίσχυση της επαφής με τη φύση στα νηπιαγωγεία. Σε όλη τη χώρα, 43 παιδικοί σταθμοί έχουν λάβει συνολικά 1 εκατομμύριο ευρώ (880.000 λίρες) για να αναζωογονήσουν τις αυλές τους και να αυξήσουν την έκθεση των παιδιών στη μικροσκοπική βιοποικιλότητα. Εκεί τα παιδιά φτιάχνουν λασπόπιτες με το χώμα, κάτι που έχει αποδειχτεί ότι ωφελεί σημαντικά την υγεία τους, ενισχύοντας το ανοσοποιητικό τους σύστημα.

1. Κηπουρική και επαφή με το χώμα

Κι αν το πείραμα αυτό της Φινλανδίας φαντάζει ανέφικτο στη χώρα μας, μελέτη έδειξε ότι αρκεί να ασχοληθείς έναν μήνα με την κηπουρική και θα ενισχύσεις τόσο τα βακτήρια στο δέρμα σου, όσο και την ανοσοποιητική απόκριση του σώματός σου. Δεν έκανε η κηπουρική το «θαύμα», μα η επαφή με την υγιή βιοποικιλότητα του χώματος.

2. Φυτά σε κλειστούς χώρους

Άλλη μελέτη που ασχολήθηκε με τους «πράσινους τοίχους» σε γραφεία –δηλαδή τη χρήση φυτών στους κλειστούς χώρους για την ανακύκλωση του αέρα– έδειξε ότι σε μόλις δύο εβδομάδες παρατηρήθηκε αύξηση στη σχετική αφθονία των βακτηρίων Lactobacillus στο δέρμα των εργαζομένων, τα οποία έχει διαπιστωθεί ότι προλαμβάνουν τις δερματικές λοιμώξεις.

Unsplash Ksenia Kazak

3. Κατοικίδια

Μία ακόμα μελέτη έδειξε ότι το να έχεις κατοικίδια μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμο (και) για την ανθρώπινη υγεία, ειδικά αν τους επιτρέπεις τακτική πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους.

4. Μεγάλο κοινωνικό δίκτυο

Τέλος, ο Kinross έδωσε ένα ακόμα τρανταχτό παράδειγμα: Τα άτομα με μεγαλύτερα κοινωνικά δίκτυα τείνουν να έχουν πιο ποικίλο μικροβίωμα του εντέρου. Οι έφηβοι, για παράδειγμα, έχουν πιο ποικίλο και ανθεκτικό μικροβίωμα, όπως και οι ηλικιωμένοι που μεταφέρονται σε οίκους ευγηρίας, στους οποίους έχει βρεθεί πως η ποικιλομορφία του μικροβιώματος αυξάνεται.

iStock

5. Σωματική επαφή

Όπως λέει ο ειδικός: «Κάθε σπίτι, κάθε δωμάτιο, έχει το δικό του μικροβίωμα. Στο σπίτι ενός φίλου εκτίθεσαι σε όλα τα περιβαλλοντικά μικρόβια που βρίσκονται μέσα – στα μαχαιροπίρουνά του άλλου, στα πιάτα του, στην κουζίνα του. Η ουσιαστική σύνδεση με άλλους ανθρώπους είναι σημαντική για όλα τα επίπεδα της υγείας μας, όχι μόνο για το μικροβίωμα».

Αγκαλιές και φιλιά, λοιπόν: Ογδόντα εκατομμύρια βακτήρια, καταλήγει ο Kinross, μεταφέρονται με ένα φιλί, οπότε είναι μια εξαιρετική ιδέα για να ενισχύσεις το μικροβίωμά σου!