ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΤΟ AIDS; ΓΙΑΤΙ ΑΝΗΣΥΧΟΥΝ ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ;

Υπάρχουν τρεις σοβαροί λόγοι που οι επιστήμονες ανησυχούν ότι το AIDS επιστρέφει και χρειάζεται όλοι να τους γνωρίζουμε.

Τα νέα στο 20ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για το AIDS (EACS 2025) που οργάνωσε τον Οκτώβριο του 2025 στο Παρίσι η Ευρωπαϊκή Κλινική Εταιρεία AIDS δεν ήταν ενθαρρυντικά. Το ακριβώς αντίθετο, μάλιστα: Ο Teymur Noori, από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), δήλωσε μιλώντας στου συνέδρους πως, όπως δείχνουν τα στοιχεία, η Ευρώπη χάνει την επίτευξη των περισσότερων από τους στόχους που είχε θέσει το UNAIDS, το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών κατά του AIDS, για το 2030.

Κι εκεί που θεωρούσαμε ότι πρόκειται για μια νόσο που χάρη στις διαθέσιμες πλέον θεραπείες ανήκει πια στο παρελθόν, τα στοιχεία δείχνουν πως περισσότεροι Ευρωπαίοι πεθαίνουν από αυτήν σήμερα παρά 15 χρόνια πριν. Γιατί;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι αιτίες ποικίλουν. Η πανδημία οπωσδήποτε έπαιξε καθοριστικό ρόλο, αφού κατά το διάστημα των 2-3 αυτών ετών μειώθηκε ο αριθμός των νέων διαγνώσεων και αυξήθηκαν οι θάνατοι εξαιτίας των αργοπορημένων διαγνώσεων.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΣΗΜΕΡΑ ΑΠΟ AIDS ΠΑΡΑ 15 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ.

Την ίδια ώρα, μεσολάβησαν οι πόλεμοι στην Παλαιστίνη και την Ουκρανία, οι οποίοι επίσης επηρέασαν τη διασπορά της νόσου. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, οι μετακινήσεις ατόμων που έχουν μολυνθεί από τον ιό HIV από περιοχές που έχουν πληγεί σε άλλες, όπου επικρατούν επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές, οπωσδήποτε αύξησε τη μετάδοση. Ας μην ξεχνάμε ότι οι δύο χώρες με τον μεγαλύτερο αριθμό ασθενών AIDS στην Ευρώπη είναι η Ρωσία και η Ουκρανία, ενώ ακολουθούν η Εσθονία και η Λετονία.

Αυτό όμως που κάνει τους επιστήμονες ανά τον κόσμο να αντιδρούν ακόμα πιο έντονα είναι οι σημαντικότατες μειώσεις στον παγκόσμιο προϋπολογισμό για την εξέλιξη της έρευνας, τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τις ευρωπαϊκές χώρες. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το UNAIDS, η χρηματοδότηση για τον HIV το 2025 υπολογίζεται μειωμένη κατά 30-40% συγκριτικά με το 2023. Το Παγκόσμιο Ταμείο για την Καταπολέμηση του AIDS, της Φυματίωσης και της Ελονοσίας, βασικός χρηματοδότης, συγκέντρωσε πρόσφατα μόνο περίπου 11,3 δισεκατομμύρια δολάρια για τον κύκλο 2026-2028, ποσό που υπολείπεται κατά πολύ του στόχου των 18 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Την κύρια ευθύνη της μείωσης αυτής έχουν οι Η.Π.Α. που ιστορικά αποτελούσαν τον βασικό χρηματοδότη.

UNAIDS

Σε μια εποχή που τόσο οι Η.Π.Α. όσο και τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη κάνουν μια όλο και πιο ακροδεξιά, συντηρητική στροφή, το συνολικό παγκόσμιο διαθέσιμο απόθεμα για την πρόληψη, τον έλεγχο, τη θεραπεία και τις κοινοτικές υπηρεσίες του HIV έχει συρρικνωθεί απότομα και ανησυχητικά.

Ποια είναι τα πραγματικά νούμερα του AIDS σήμερα;

Το 2024 περίπου 105.922 άτομα διαγνώστηκαν με HIV στις 53 χώρες του Περιφερειακού Γραφείου του ΠΟΥ για την Ευρώπη. Ο αριθμός αυτός είναι ελαφρώς μειωμένος συγκριτικά με τις διαγνώσεις του 2023 (έπεσε από το 12,8 στο 11,8 ανά 100.000 πληθυσμού). Ωστόσο, σε 11 χώρες τα κρούσματα αυξήθηκαν, συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη.

Επιπλέον, σχεδόν το 54% αυτών των διαγνώσεων κρίθηκαν «καθυστερημένες», που σημαίνει ότι μέχρι τη στιγμή της διάγνωσης, το ανοσοποιητικό σύστημα των ασθενών ήταν ήδη σημαντικά εξασθενημένο.

ΑΝ ΟΙ ΜΕΙΩΣΕΙΣ ΣΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΔΙΑΤΗΡΗΘΟΥΝ, Ο ΚΟΣΜΟΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΑΠΟ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΝΕΕΣ ΜΟΛΥΝΣΕΙΣ ΜΕ AIDS ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ.

Τόσο η υποδιάγνωση όσο και η καθυστερημένη διάγνωση, πέρα από υψηλότερη θνησιμότητα, μεταφράζονται σε αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης του AIDS σε βάθος χρόνου. Όλα αυτά ενδεχομένως αντιστρέφουν την προηγούμενη πρόοδο.

Όσο για τη μείωση της χρηματοδότησης, αυτή έχει ήδη οδηγήσει σε διακοπή πολλών προγραμμάτων, π.χ. υπηρεσίες πρόληψης του HIV σε επίπεδο κοινότητας, κέντρα ασφαλούς πρόσβασης, πρόσβαση στην προφυλακτική αγωγή PrEP (θα αναφερθούμε παρακάτω), στη διανομή προφυλακτικών, σε υπηρεσίες προσέγγισης και εξέτασης που έχουν μειωθεί ή ανασταλεί. Ως εκ τούτου, έχουν χαθεί και πολλές θέσεις γιατρών και νοσηλευτών που εργάζονταν σε τέτοια κέντρα.

Pexels

Δεν θα πρέπει να περάσει στα ψηλά γράμματα η μελέτη μοντελοποίησης της Lancet, τον περασμένο Μάρτιο, η οποία προέβλεψε ότι αν οι μειώσεις στη χρηματοδότηση διατηρηθούν και δεν αποκατασταθούν, ο κόσμος κινδυνεύει από εκατομμύρια νέες μολύνσεις με AIDS τα επόμενα χρόνια.

Στα καλά νέα: Αποδίδει η χορήγηση της προφυλακτικής αγωγής για τον HIV (PrEP) στην Ελλάδα

Αναφορικά με τα στοιχεία για το AIDS στην Ελλάδα, φαίνεται να υπάρχει μια σταθερή και ίσως ελαφρώς μειούμενη τάση στον αριθμό των νέων διαγνώσεων: Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, μειώθηκαν το 2024 κατά περίπου 4% συγκριτικά με το 2023, ενώ για το 2025 υπολογίζονται σε παρόμοια επίπεδα συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά. Αυτό σημαίνει ότι δεν βρισκόμαστε ακόμα σε μια σταθερή και ασφαλή κατάσταση.

Δεν μπορούμε, όμως, να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η προφυλακτική αγωγή για τον HIV (PrEP) είναι πλέον διαθέσιμη στην Ελλάδα, έπειτα από τη θεσμοθέτησή της τον Νοέμβριο του 2023.

iStock

Η PrEP είναι ένα μέτρο πρόληψης για άτομα αρνητικά στον ιό, τα οποία όμως ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου. Είναι ένα φάρμακο που λαμβάνεται πριν από όποια πιθανή έκθεση στον HIV, ώστε να μειωθεί δραστικά η πιθανότητα μόλυνσης.

Περιέχει αντιρετροϊκά δραστικά συστατικά (όπως TDF/FTC ή TAF/FTC) που εμποδίζουν τον ιό να εγκατασταθεί στον οργανισμό και λαμβάνεται είτε καθημερινά, είτε κατά περίπτωση (event-based / on-demand) για άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, σύμφωνα με συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Αυτές, τουλάχιστον, είναι οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τη χορήγηση του φαρμάκου,  σύμφωνα με τον παθολόγο Κωνσταντίνο Πρωτοπαπά, ο οποίος εργάζεται από το 2010 σταθερά στην Μονάδα Ειδικών Λοιμώξεων του «Αττικόν».

Ο ίδιος επισημαίνει ότι και τα ετεροφυλόφιλα άτομα (άνδρες και γυναίκες) που δεν έχουν σταθερό σύντροφο και δεν χρησιμοποιούν συστηματικά προφυλακτικό μπορούν να επωφεληθούν από τη χρήση της PrEP, αφού μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης από HIV πάνω από 99%.

Φυσικά, το φάρμακο αυτό δεν προστατεύει από άλλα ΣΜΝ, ούτε βέβαια από εγκυμοσύνη, για τα οποία απαιτείται χρήση προφυλακτικού.