ΜΠΟΡΕΙ ΜΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΕΙ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ;

Ακούμε συχνά πως η διατροφή είναι το Α και το Ω για μια καλή υγεία. Μπορεί όμως να θεραπεύσει μια νόσο; Ή έστω να τη βοηθήσει ή να την προλάβει; Υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες για μια διατροφή ωφέλιμη για την υγεία;

Η σχέση της διατροφής με την ασθένεια φαίνεται ότι είναι πολύ στενότερη απ’ όσο μέχρι σήμερα πιστεύαμε, σύμφωνα με όλο και περισσότερα ερευνητικά δεδομένα. Η μεταβολική δυσλειτουργία, που ενδέχεται να είναι η αρχή της κάθε ασθένειας, σχετίζεται άμεσα με το είδος της τροφής μας αλλά και τον τρόπο της πρόσληψής της, ενώ πλέον δειλά δειλά και ορισμένοι επαγγελματίες υγείας υιοθετούν διατροφικές πρακτικές στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν μια ασθένεια.

Ένας νέος κλάδος, λοιπόν, αρχίζει να στελεχώνεται με πολύ αργά και προσεκτικά βήματα, που αποκαλείται Ανοσοδιατροφολογία. Αρμόδιοι είναι συνήθως κλινικοί διατροφολόγοι με εξειδίκευση, οι οποίοι βρίσκονται σε επαφή με τους γιατρούς των ειδικοτήτων. Μέχρι όμως να φτάσουμε σε σημείο που θα μπορούμε να απευθυνόμαστε σε αυτούς και να ακολουθούμε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα, ας δούμε αν και πώς η διατροφή μπορεί να θεραπεύσει ένα νόσημα.

Αυτοανοσία και διατροφή: πώς η υγεία επηρεάζεται από το τι τρώμε

Υπάρχουν εξατομικευμένα πρωτόκολλα διατροφικών μοντέλων που έχουν παρουσιαστεί στο εξωτερικό (αναμένονται και δημοσιεύσεις case studies), αλλά και επιστημονικές δημοσιεύσεις για το θέμα της αυτοανοσίας προκειμένου μελλοντικά η επιστημονική κοινότητα να προβεί στις απαραίτητες έρευνες για παθήσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η ελκώδης κολίτιδα, η νόσος του Crohn και η σκλήρυνη κατά πλάκας.

Ρωτήσαμε τη Δέσποινα Μαρσέλου, MSc στην Κλινική Διατροφή και Ανοσολογία, που ασχολείται σε μεγάλο βαθμό με τη διατροφική φροντίδα ασθενών με παθήσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, αυτοάνοσα νοσήματα και νευροεκφυλιστικές παθήσεις, πώς σχετίζεται η αύξηση των αυτοάνοσων νοσημάτων με τη διατροφή.

iStock

«Οι θεωρίες για τα αίτια ενός αυτοάνοσου μπορεί να είναι, εκτός από τα γονίδια, το περιβάλλον, η υπερβολική υγιεινή (δηλαδή η μικρότερη έκθεση σε βακτήρια), το μετατραυματικό στρες, που φαίνεται να προκαλεί αλλαγές στο νευρικό σύστημα και να επηρέαζει την σχέση του άξονα εντέρου-εγκεφάλου (γνωστού ως gut-brain axis) που με τη σειρά του διαταράσσει τις πεπτικές λειτουργίες, αλλά και στην ποιότητα του ύπνου και του αναπνευστικού ρυθμού», μας είπε.

Το μικροβίωμα του εντέρου και η σημασία του

Άλλοι διατροφικοί παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν ένα αυτοάνοσο ενδεχομένως σχετίζονται με την επίδραση που έχουν οι τροφές στο μικροβίωμα του εντέρου. «Σύμφωνα με έρευνες, τα πρόσθετα των επεξεργασμένων τροφών, η υπερκατανάλωση ζάχαρης και κόκκινου κρέατος, καθώς και η έλλειψη φυτικών ινών μπορεί να αυξήσουν την εντερική διαπερατότητα.

»Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτρέψει σε αντιγόνα και παθογόνα να περάσουν από το έντερο στην κυκλοφορία του αίματος, όπου στη συνέχεια τους επιτίθενται τα ανοσοκύτταρα. Πολλές από αυτές τις τροφές επηρεάζουν επίσης την παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλύσου στο έντερο, συμβάλλοντας περαιτέρω στη διαπερατότητα του εντέρου. Δυνητικά παρεμποδίζουν τα ρυθμιστικά Τ-κύτταρα από το να ωριμάσουν φυσιολογικά».

iStock

Να σημειώσουμε εδώ πως τα λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου (SCFA) είναι η κύρια κατηγορία μεταβολιτών που παράγονται στο παχύ έντερο από το εντερικό μικροβίωμα και παίζουν ουσιαστικό ρόλο σε μια μεγάλη γκάμα ασθενειών, από τον διαβήτη τύπου Ι, μέχρι διάφορες νευρολογικές διαταραχές, κι από την αθηροσκλήρωση μέχρι ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα. Τα SCFA μπορεί να είναι ο πιο σημαντικός σύνδεσμος μεταξύ της διατροφής, του μικροβιώματος του εντέρου και της ανθρώπινης υγείας. Τα Τ-κύτταρα από την άλλη, είναι από τα σημαντικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και παίζουν κεντρικό ρόλο στην επίκτητη ανοσία.

Ποιες είναι οι προφλεγμονώδεις τροφές

«Μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε νάτριο μπορεί επίσης να παίξει ρόλο. Το αλάτι φαίνεται να αυξάνει τα επίπεδα των ανοσοκυττάρων που εμπλέκονται στη φλεγμονή και την αυτοανοσία, κάτι που μας δίνει άλλον ένα λόγο να αποφεύγουμε τις επεξεργασμένες τροφές οι οποίες συνήθως είναι πλούσιες σε νάτριο. Καταναλώνοντας άλλες προφλεγμονώδεις τροφές, όπως κρέας, γαλακτοκομικά και επεξεργασμένα σπορέλαια, προσθέτουμε έξτρα πίεση στο ανοσοποιητικό μας σύστημα, πράγμα που μπορεί να χειροτερέψει τις αυτοάνοσες παθήσεις», εξηγεί η κ. Μαρσέλου, η οποία αναφέρει ότι μεμονωμένοι ασθενείς της έχουν δει από ύφεση των συμπτωμάτων τους έως και αναστροφή της νόσου.

Φυτοφαγία και νηστειοθεραπεία: ο καλύτερος συνδυασμός

Υπάρχει, άραγε, κάποιο είδος διατροφής που θα μπορούσε να ωφελήσει ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα; Η κ. Μαρσέλου αναφέρεται στη μεσογειακή, κατά βάση φυτοφαγική διατροφή, καθώς είναι εκείνη που πρωτοστατεί στις μελέτες. «Οι πολυφαινόλες, τα αντιοξειδωτικά και η πληθώρα φυτικών ινών μειώνουν το οξειδωτικό στρες, υποστηρίζουν το εντερικό μικροβιώμα και κατευνάζουν τη φλεγμονή».

Σύμφωνα με άλλες μελέτες, μια κατά βάση φυτοφαγική διατροφή συνδυαστικά με νηστειοθεραπεία (διαλειμματική νηστεία) είναι ιδιαίτερα βοηθητική για ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. «Πρέπει όμως να γίνεται συνδυασμός, όχι μόνο νηστειοθεραπεία» τονίζει η ειδικός. «Να υπενθυμίσω εδώ ότι έρευνα για τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων στις Μπλε Ζώνες (στις οποίες περιλαμβάνεται και η δική μας Ικαρία) ανάμεσα σε 20.000 άντρες και γυναίκες έδειξε ότι οι φυτοφαγικές τροφές ήταν αυτές που επέφεραν οφέλη στην υγεία και όχι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, που ναι μεν καταναλώνουν, αλλά σε μικρές ποσότητες».

iStock

Γενικοί διατροφικοί κανόνες που βοηθούν ή προλαμβάνουν τυχόν ασθένειες

Αν και η εξατομικευμένη διατροφή είναι αυτή που θα δώσει τα μέγιστα οφέλη, υπάρχουν ορισμένες αρχές που θα ήταν καλό να ακολουθήσουμε όλοι, σύμφωνα με την κ. Μαρσέλου:

• Η μείωση της ζωικής πρωτεΐνης και το πέρασμα σε μια μεσογειακή –κατά βάση φυτοφαγική– διατροφή όπως αυτή της Κρήτης της δεκαετίας του 1950, που φιγούραρε σε όλα τα επιστημονικά περιοδικά.
• Ο συνδυασμός φυσικής δραστηριότητας και διαχείρισης του στρες.
• Μικρά βήματα, όπως η αποφυγή επεξεργασμένων προϊόντων, αλλαντικών, γλυκών, αναψυκτικών, και η έμφαση σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, έξτρα παρθένο ελαιόλαδο και ενίοτε ψάρι καλής ποιότητας (το ψάρι ειναι διαμεσολαβητής των ω-3 από την κατανάλωση φυκιών, οπότε και το φύκι nori είναι εξίσου θρεπτικό).
• Η αύξηση των φυτικών ινών: Προσθέτουμε καθημερινά στο πιάτο μας λίγα όσπρια στις σαλάτες ή στις σούπες, ένα φρούτο πριν ή μετά το φαγητό, προτιμούμε τα προϊόντα ολικής άλεσης και τα λιγότερο επεξεργασμένα, όπως το πληγούρι και τα ζυμαρικά ολικής, αν δυσκολευόμαστε με τα λαχανικά.
• Η ποικιλία είναι το ζητούμενο: μια σαλάτα με σκετό μαρούλι ή ντομάτα δεν είναι τόσο βοηθητική, όσο μια σαλάτα με μαρούλι, ρόκα, ντοματίνια και λίγα όσπρια.

Παραδείγματα καλής διατροφικής πρόσληψης

• Αποφύγετε επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως συσκευασμένες τροφές, αλλαντικά, αναψυκτικά κ.λπ. όποτε είναι εφικτό.
• Μάθετε να διαβάζετε και να ερμηνεύετε τις ετικέτες των τροφίμων. Το ότι κάτι είναι πλούσιο σε πρωτεΐνη, ασβέστιο ή οτιδήποτε άλλο σύμφωνα με τις διαφημίσεις των εταιρειών δεν σηματοδοτεί ένα προϊόν υποστηρικτικό για την υγεία.
• Εμπλουτίστε τη διατροφή με πράσινα φυλλώδη λαχανικά, πλούσια σε βιταμίνη K και φυλλικό οξύ.
• Προσθέστε στη διατροφή σας ψευδοδημητριακά, όπως κεχρί, κινόα, φαγόπυρο, που είναι υψηλά σε πρωτεΐνη.
• Καταναλώνετε καθημερινά ξηρούς καρπούς με έμφαση σε λιναρόσπορο, σπόρους chia, καρύδια και αμύγδαλα, όλα τους πλούσια σε ω-3.
• Τρώτε καθημερινά 3-4 φρούτα, καθώς και λαχανικά, όπως γλυκοπατάτα και κόκκινες πιπεριές, για ενίσχυση της πρόσληψης βιταμίνης C, αλλά και ποικιλία από όσπρια για αύξηση των φυτικών ινών.
• Αναβαθμίστε σημαντικά την προβιοτική δράση των τροφών σας, χρησιμοποιώντας απαστερίωτο μηλόξιδο και τουρσί, και πασπαλίστε τα μαγειρευτά με κουρκουμά και ελληνικά βότανα, πλούσια σε αντιφλεγμονώδη και αντιβακτηριακή δράση.