Άγγελος Ζυμάρας: Ο φωτογράφος των 5 Ολυμπιάδων

Ο φωτογράφος Άγγελος Ζυμάρας έχει μια καριέρα που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τόμους με εντυπωσιακές εικόνες και ιστορίες για το πώς κατάφερε να τις τραβήξει. Με αφορμή τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Πεκίνο, εστιάζουμε στο αθλητικό κομμάτι της δουλειάς του και σε όλα όσα έχει μάθει βλέποντας την παγκόσμια ελίτ των αθλητών να αγωνίζεται για μια θέση στο βάθρο.

Ο Άγγελος Ζυμάρας έχει ζήσει ως αυτόπτης μάρτυρας στιγμές που έχουν γραφτεί στην αθλητική ιστορία. Ορισμένες από αυτές τις έχει απαθανατίσει με τον φωτογραφικό του φακό, αλλά δεν μπαίνει καθόλου στη διαδικασία να τις απαριθμήσει ή να κάνει «name dropping». Ακόμα κι όταν αναφέρει στην κουβέντα μας το όνομα του Usain Bolt, που θεωρείται από τους καλύτερους –αν όχι ο καλύτερος– sprinter όλων των εποχών, παραδέχεται πως βρέθηκε να τον φωτογραφίζει από πολύ κοντά μέσα στο στάδιο έχοντας «άγνοια κινδύνου».

Αυτό μάλλον είναι που έκανε από νωρίς τη διαφορά στις φωτογραφίες του. Στόχος δεν ήταν απλώς να καλύψει φωτογραφικά ένα αθλητικό γεγονός. Στόχος ήταν να απαθανατίσει την ψυχή του αγώνα, τον αθλητή αλλά και τον άνθρωπο που καταβάλλει κάθε προσπάθεια να κατακτήσει μια θέση στο βάθρο.

Έκτοτε, έχει κατακτήσει και ο ίδιος μια θέση στην ελίτ των αθλητικών φωτογράφων – είτε του αρέσει να το ακούει είτε όχι. Έχει καλύψει φωτογραφικά πέντε Ολυμπιακούς Αγώνες, δύο Χειμερινούς και τρεις Θερινούς, με πιο πρόσφατους τους Αγώνες του Tokyo 2020, όπου η οργανωτική επιτροπή τον έθεσε ως έναν από τους επικεφαλής των φωτογραφικών υπηρεσιών.

Ο Άγγελος Ζυμάρας για το OW

Πριν ακόμα το OW βγει στον αέρα, ο Άγγελος Ζυμάρας είχε αναλάβει να κάνει την πρώτη μας μεγάλη παραγωγή: Να φωτογραφίσει Έλληνες αθλητές που ετοιμάζονταν να φύγουν για το Τόκιο. Σήμερα, περίπου οκτώ μήνες μετά, ο καλοκαιρινός αέρας εκείνων των λήψεων συναντά το λευκό του χιονιού, καθώς ο κόσμος παρακολουθεί τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς που διεξάγονται στο Πεκίνο (για πρώτη φορά σε τόσο μικρή χρονική απόσταση από τους Θερινούς, φυσικά λόγω πανδημίας). Και ο Άγγελος ξεφυλλίζει μαζί το άλμπουμ του από προηγούμενες διοργανώσεις, μιλώντας για την ανθρώπινη διάσταση του να αγωνίζεται κανείς σε τέτοιο επίπεδο.

Ζυμάρας Γκολομέεβ — Ο Κριστιάν Γκολομέεβ, για το OW.

– Ξεκινήσαμε το φωτογραφικό project με τους αθλητές για το OW πριν φύγεις για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο, που φάνηκε ότι είχαν πιο ανθρώπινο πρόσωπο από προηγούμενες διοργανώσεις. Ήταν έτσι;

Οι Ιάπωνες είναι πάρα πολύ φιλόξενος λαός. Μπορεί να έχουν αυτά τα πρωτόκολλα που σε εμάς φαίνονται απόμακρα, ότι δεν αγκαλιάζονται και τα σχετικά, αλλά βγάζουν έναν πολύ ανθρώπινο χαρακτήρα. Ήμουν εκεί δύο μήνες και είδα πώς φρόντιζαν να μην αρρωστήσει κανείς, σε όλα τα κλιμάκια. Δεν ξέρω αν θα συνέβαινε το ίδιο σε άλλη χώρα, λόγω Covid, αλλά νομίζω ότι είναι γενικά στην κουλτούρα τους. Είναι πολύ προστατευτικοί. Και τους στοίχισε πολύ που δεν μπορούσε ο κόσμος να πάει στα στάδια ούτε οι αθλητές να κυκλοφορήσουν ελεύθερα, γιατί τα σπορ και η κοινωνική δραστηριότητα είναι κομμάτια της φιλοσοφίας τους.

Ζυμάρας - Ντούσκος — Ο Στέφανος Ντούσκος, για το OW.

Ακόμη και ο τρόπος που επιβάλλονταν οι περιορισμοί είχε κάτι ανθρώπινο: Μιλάμε για μια μεγαλούπολη με 35 εκατομμύρια και δεν υπήρχε απαγόρευση, ούτε πρόστιμα, ούτε σε κυνηγούσε η αστυνομία. Όποιος ήθελε έβγαινε, αλλά υπήρχε και το άγχος να γίνουν σωστά οι αγώνες, με όλα τα υγειονομικά πρωτόκολλα.

Και στο επίπεδο των σπορ ήταν ίσως οι πιο ανθρώπινοι Ολυμπιακοί. Επειδή δεν υπήρχαν θεατές, σε κάθε απονομή υπήρχαν τρεις αθλητές που είχαν πάρει μετάλλιο και άλλοι εκατό που δεν πήραν, αλλά όλοι ζητωκραύγαζαν και χειροκροτούσαν. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει. Ήταν πιο έντονο το ολυμπιακό πνεύμα, ότι δεν έχει σημασία ποιος θα κερδίσει αλλά η συμμετοχή. Και μεταξύ τους οι αθλητές, όπως μιλούσαν, δεν ήταν τόσο ανταγωνιστικοί όσο σε άλλες Ολυμπιάδες.

– Είδαμε και εκείνο το περιστατικό στο άλμα εις ύψος, που ο Ταμπέρι από την Ιταλία και ο Μπασίρ από το Κατάρ συμφώνησαν να μοιραστούν το χρυσό.

Ναι. Και αυτό δεν έχει ξαναγίνει. Νομίζω το πρότεινε ο Ιταλός, αλλά δεν είμαι σίγουρος, μπορεί να το πρότεινε και ο Καταριανός. Τους έβλεπα που μιλούσαν όσο έκαναν τα άλματα και νομίζω ότι αυτό που έγινε θα μείνει στην ιστορία.

Στέλλα Σμαραγδή — Photoshoot with Stella Smaragdi

– Τι ήταν εκείνο που σε τράβηξε στην αθλητική φωτογραφία; Πώς άρχισες να εξειδικεύεσαι;

Μέχρι τα εικοσι-κάτι ήμουν ενεργός αθλητής, έχω περάσει από διάφορα σπορ. Κάποια στιγμή η ανιψούλα μου έκανε στίβο και τράβηξα μερικές φωτογραφίες. Ήταν η πρώτη μου επαφή με αυτό το είδος φωτογραφίας και έγινε λίγο στην τύχη. Εκείνο τον καιρό έκανα πολύ διαφημιστική φωτογραφία και μόδα, και κάποια στιγμή ένας συνεργάτης μου ζήτησε να τον καλύψω σε ένα διεθνές meeting στην Παιανία. Εντωμεταξύ, εγώ τότε δεν είχα τον απαραίτητο εξοπλισμό που χρησιμοποιείται στη φωτογραφία σπορ, δεν είχα τηλεφακούς, οπότε πήγαινα πολύ κοντά στους αθλητές. Κάποια στιγμή, μάλιστα, ενοχλούσα και αυτούς και τους κριτές και τους συναδέλφους που βρίσκονταν στις σωστές θέσεις, έμπαινα μπροστά τους, ήταν λίγο τραγελαφικό.

Γκουντούρα - Ζυμάρας — Η Δώρα Γκουντούρα, για το OW.

Το θέμα είναι ότι οι εικόνες άρεσαν πάρα πολύ και με κάλεσαν και στο επόμενο meeting. Αυτά γίνονται το ’07, το ’08, και πιο πολύ πήγαινα για να διασκεδάσω. Αλλά άρχισε να με ιντριγκάρει το ότι είμαι πολύ κοντά στους αθλητές και μου άρεσε αυτή η επαφή. Γενικά, και σε προηγούμενες δουλειές, όταν δούλευα στον μουσικό χώρο, στις συναυλίες ανέβαινα πάνω στη σκηνή, μου άρεσε η φωτογραφία από πολύ κοντά. Σου δίνει μια άλλη δυναμική και αδρεναλίνη.

Έμπνευση

5 ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΙ ΜΑΣ ΔΙΝΟΥΝ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΓΚΑΛΙΑ

Μετά κάλυψα το προ-ολυμπιακό του μπάσκετ για το Πεκίνο, πάλι μέσα στο γήπεδο, και το 2009 πήγα με διαπίστευση στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Στίβου στο Βερολίνο, όπου έγιναν και τα παγκόσμια ρεκόρ του Bolt. Να σου πω την αλήθεια, κι εγώ δεν ξέρω πώς έτυχε, είναι από αυτά που δεν τα πολυσκέφτεσαι. Και βρέθηκα σε ένα Ολυμπιακό στάδιο, ανάμεσα στην ελίτ των φωτογράφων, με 60.000 κόσμο να ζητωκραυγάζει. Ήταν πάρα πολύ ωραία η αίσθηση και νομίζω ότι τότε ξεκίνησα να το βλέπω πιο σοβαρά, να έχω τον κατάλληλο εξοπλισμο, να διαβάζω λίγο περί τίνος πρόκειται, να παρακολουθώ τους αθλητές, να πηγαίνω σε παγκόσμια πρωταθλήματα σε διάφορα μέρη του κόσμου.

Δεν ήταν ό,τι πιο εύκολο, γιατί εκείνο τον καιρό δεν είχα πελάτες. Ήταν πιο πολύ προσωπικό στοίχημα. Οπότε άρχισα να το δουλεύω και μετά, αυτό που λένε, δεν υπήρχε επιστροφή. Συνέχεια ανακάλυπτα καινούργια πράγματα.

– Φαντάζομαι την ώρα των αγώνων οι αθλητές πρέπει να είναι αρκετά διαφορετικοί από ό,τι τους βλέπεις σε άλλες στιγμές.

Οι αθλητές δουλεύουν πάρα πολύ, πρέπει να έχουν πειθαρχία και υπάρχουν προσδοκίες σε διάφορα επίπεδα, από το τι περιμένει ο καθένας για τον εαυτό του, από την οικογένειά του, από τον Σύλλογο, από τη χώρα. Οπότε υφίστανται αρκετά μεγάλη πίεση και αυτό το βλέπεις στους αγώνες. Σε όσο περισσότερους συμμετέχουν, μαθαίνουν να το διαχειρίζονται, να βρίσκονται σε ένα στάδιο με χιλιάδες θεατές, δίπλα σε αθλητές που μπορεί να έχουν και ως ίνδαλμα.

Το έχω συζητήσει με αρκετούς, συνήθως νιώθουν ότι είναι μια κορυφαία στιγμή της ζωής τους και τη χαίρονται. Δεν τους ενδιαφέρει τόσο το τι θα κάνουν στον αγώνα, παρά το ότι είναι εκεί, στην εκκίνηση, ή στον βατήρα, ή στο σκάμμα. Υπάρχει βέβαια και το κομμάτι του άγχους, που όπως είπα εξαρτάται και από τα expectations που υπάρχουν για κάθε αθλητή και από τον ίδιο, αλλά οι περισσότεροι νομίζω το χαίρονται.

Κυρίδου - Μπούρμπου — Η Μαρία Κυρίδου και η Χριστίνα Μπούρμπου, για το OW.

– Πώς είναι για έναν αθλητή να πηγαίνει με μεγάλες προσδοκίες και να μην καταφέρνει τον στόχο του;

Έλα ντε; Δεν είναι εύκολο και καθένας μπορεί να το διαχειρίζεται διαφορετικά. Αλλά για μένα είναι πολύ μεγάλη επιτυχία το να φτάνεις σε τελικό Ολυμπιακών. Είναι σαν να έχεις πάρει χρυσό μετάλλιο. Μακάρι να το έβλεπε έτσι όλος ο κόσμος. Και οι οκτώ φιναλίστ πρέπει να ανεβαίνουν στο βάθρο και να θεωρούνται Ολυμπιονίκες. Έχει βγει στα media ότι το να τερματίσεις τέταρτος δεν σημαίνει τίποτα. Πόσο μάλλον όγδοος. Και είναι λίγο άδικο.

Στον τελικό του επί κοντώ γυναικών, εκτός από την Κατερίνα Στεφανίδη, που ήρθε 4η, ήταν και η Νικόλ Κυριακοπούλου, που ήρθε 8η. Αφού είχαν τελειώσει και οι δύο τις προσπάθειές τους, είχαν καθίσει στο ταρτάν και συζητούσαμε, πιο πολύ με τη Νικόλ. Ήταν λίγο στεναχωρημένη και της είπα ότι δεν είχε σημασία η κατάταξη, εγώ ήμουν πανευτυχής που είχαμε δυο Ελληνίδες στον τελικό, στις 8 καλύτερες του κόσμου. Με κοίταξε και τα μάτια της έλαμπαν. Πολλές φορές οι αθλητές σκέφτονται ότι πρέπει να δικαιολογήσουν μια άτυχη στιγμή, μια κακή στιγμή. Σχολίασα πως είναι απίστευτο αυτό που έκανε και αναθάρρησε που κάποιος της έλεγε: «Μπράβο που βγήκες όγδοη»!

– Πιστεύεις ότι έχουμε γενικά αθλητική κουλτούρα στην Ελλάδα, ή είμαστε περισσότερο του θεάματος και του πανηγυρισμού όποτε παίρνουμε μετάλλια;

Νομίζω δεν έχουμε, είμαστε περισσότερο του πανηγυρισμού. Οι αθλητές το εισπράττουν και φυσικά νιώθουν ότι τους θυμούνται όταν σημειώνεται κάποια επιτυχία, τους βγάζουν στην τηλεόραση, γίνονται συνεντεύξεις, και μετά πάλι τίποτα. Σε Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Στίβου μπορεί να δεις μόνο καμιά διακοσαριά άτομα στις κερκίδες. Ενώ στο εξωτερικό δεν είναι το ίδιο. Οι ξένοι θα πληρώσουν εξήντα και ογδόντα ευρώ εισιτήριο για να πάνε να δούνε, ας πούμε, κωπηλασία. Εδώ, εμείς και τσάμπα να το είχαμε, πάλι δεν θα πήγαινε κανένας.

Υπάρχει άλλη κουλτούρα. Στην Ελλάδα έχουμε μια ώρα γυμναστική, που είναι «η ώρα του παιδιού». Στο εξωτερικό τα παιδιά έχουν οκτώ ώρες την εβδομάδα αθλητικές δραστηριότητες και πηγαίνουν σε στάδια, σε κολυμβητήρια, σε αγώνες, σε σχολικά πρωταθλήματα, που είναι επίσης μεγάλα. Όταν ταξιδεύεις και βλέπεις όλα αυτά, σκέφτεσαι πόσο κρίμα είναι που δεν γίνονται και στη χώρα μας.

– Έχεις συναντήσει στην πορεία σου αθλητές που, ενώ είχαν δυνατότητες, δεν κατάφεραν να αντέξουν την πίεση;

Το Πανελλήνιο ρεκόρ στο άλμα εις μήκος το κρατάει ο Λούης Τσάτουμας, που αποσύρθηκε από την ενεργό δράση το 2017. Το 2007 είχε κάνει 8,66 στα Παπαφλέσσεια της Καλαμάτας. Ο Μίλτος Τεντόγλου πήρε στο Τόκιο το χρυσό με 8,41.

Σε όλες τις μεγάλες διοργανώσεις που πήγαινε ο Τσάτουμας, έκανε άκυρες προσπάθειες. Περιμέναμε χρυσό στο Πεκίνο και σε Παγκόσμια, αλλά δεν ήρθε ποτέ. Σε πάρα πολλούς αγώνες που ήταν χαλαρός, σε Πανελλήνια και άλλα μικρά meetings, έκανε πολύ μεγάλα άλματα. Όταν έμπαινε σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, πάθαινε κάτι και ποτέ δεν μπόρεσε να διακριθεί. Στον τελευταίο του αγώνα, σε ένα Πανευρωπαϊκό, πήρε ένα μετάλλιο, ανέβηκε για πρώτη φορά στο βάθρο και ήταν φοβερό το πόσο συγκινήθηκε.

καλλιτεχνικό πατινάζ — Στιγμιότυπο καλλιτεχνικού πατινάζ από τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Sochi 2014.

– Εσύ στρέφεις την κάμερά σου πάνω στους αθλητές, αλλά υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος γύρω τους, όπως οι προπονητές και πολλοί άλλοι. Πώς το έχεις ζήσει αυτό;

Πολλές φορές θυμάμαι την περίπτωση του Κώστα Μπανιώτη, αθλητή του ύψους, στους Ολυμπιακούς στο Πεκίνο. Την ώρα του αγώνα του έβρεχε και μιλούσα με τον προπονητή του, τον Γιώργο Τσούγκο. Τον ρώτησα πώς είναι ο Κώστας και μου είπε: «Με το που άρχισε να ψιχαλίζει, έπεσε ψυχολογικά». Από τις προσπάθειες του Μπανιώτη, οι περισσότερες φωτογραφίες που τράβηξα ήταν του προπονητή. Στα μάτια του φαινόταν η προσμονή, η ανησυχία. Κανένας δεν ασχολείται με τους προπονητές και το backstage, το τι γίνεται. Εγώ πάντα τους πλησιάζω φιλικά, όχι για να εκμαιεύσω πληροφορίες –όπως μπορεί να κάνουν οι δημοσιογράφοι– αλλά ανθρώπινα.

– Η εμπειρία των Χειμερινών Ολυμπιακών πρέπει να είναι πολύ διαφορετική από τους Θερινούς. Τι ξεχωρίζεις από αυτούς που έχεις καλύψει;

Η κάλυψη Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων σημαίνει ότι πρέπει να είσαι πάντα έτοιμος να απαθανατίσεις σημαντικές στιγμές που μπορεί να συμβούν οποιαδήποτε απροσδόκητη στιγμή, μερικές φορές κάτω από πολύ δύσκολες καιρικές συνθήκες, σε θερμοκρασίες που φτάνουν τους -27°C. Πρέπει να είσαι προετοιμασμένος να δουλέψεις σε απίστευτο κρύο – και για πάρα πολλές ώρες. Είναι τόσο κρύο, που πρέπει να έχεις ειδικά διαμορφωμένα γάντια, ώστε το δάχτυλό σου να μην κολλήσει στο μέταλλο της κάμερας.

Η θετική πλευρά, για μένα: Οι Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες είναι το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός και πρέπει να κυνηγάμε τους σούπερ σταρ. Στους Χειμερινούς έχεις πολύ πιο συχνά την ευκαιρία για μια εικαστική λήψη, μια λήψη στην οποία μπορείς να αναζητήσεις μια διαφορετική εικόνα. Τα αθλήματα είναι όλα λίγο εκκεντρικά, το δίαθλο, ένα φανταστικό άλμα με σκι, bobsleigh, το ελεύθερο σκι, snowboard, half-pipe. Είναι πολύ πιο θεαματικά από τους Θερινούς Ολυμπιακούς και είναι το είδος των εικόνων που μου αρέσουν περισσότερο. Έχεις πιο πολλές δυνατότητες να βρεις και να κάνεις κάτι διαφορετικό. Ενώ είναι δύσκολο να βρεις μια διαφορετική εικόνα του Usain Bolt, για παράδειγμα.

Εντυπωσιακή φιγούρα στο σνόουμπορντ, από τον Shawn White.

– Θα ήθελες να είσαι στο Πεκίνο για να καλύψεις και τους τωρινούς;

Το να αποκτήσεις διαπίστευση για Ολυμπιακούς Αγώνες είναι μια διαδικασία που παίρνει χρόνο και δεν είναι πολύ εύκολη. Μετά την επιστροφή από το Τόκιο, άρχισα να προετοιμάζω το Beijing 2022 project. Αλλά είναι ίσως η μόνη διαπίστευση που θα μπει τελικά στο συρτάρι χωρίς stickers, pins και ό,τι αλλο κουβαλάνε τέτοιες διαπιστεύσεις.