ΕΝΑ ΞΕΚΑΡΔΙΣΤΙΚΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΟ ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ (ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ)

Το μικροβίωμα έγινε θέμα ενός ξεκαρδιστικού όσο και αλλιώτικου ντοκιμαντέρ, που μας ταξιδεύει στην Ικαρία και την Αστυπάλαια, και παρακολουθεί το παράδοξο αίτημα των επιστημόνων οι οποίοι θέλουν να μελετήσουν ό,τι κρύβει το έντερο των κατοίκων.

Πότε ήταν η πρώτη φορά που ακούσατε τη λέξη «μικροβίωμα»; Το μικροβίωμα είναι από τις πιο μοδάτες λέξεις στον χώρο της υγείας τα τελευταία χρόνια, μαζί με το οξειδωτικό στρες και τη φλεγμονή. 

Το μικροβίωμα είναι το σύνολο των μικροοργανισμών που κατοικούν στο σώμα μας. Τρισεκατομμύρια βακτήρια και μύκητες έχουν βρει καταφύγιο σε διάφορα όργανα του σώματός μας, όπως είναι το έντερο και το δέρμα μας, τρέφονται και ζουν από αυτά, αλλά κυρίως παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία του. Ουσιαστικά τη συνδιαμορφώνουν.  

Γιατί είναι τόσο σημαντικό το μικροβίωμα;

Το μικροβίωμα αρχίζει να σχηματίζεται από τη στιγμή που ερχόμαστε στη ζωή και δεν μας αποχωρίζεται ποτέ. Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί. Πάνω από 10 τρισεκατομμύρια μικροοργανισμοί (βακτήρια και μύκητες) φιλοξενούνται στο ανθρώπινο γαστρεντερικό σύστημα, τη στιγμή που το σύνολο των κυττάρων του ανθρώπινου σώματος είναι περίπου 1 τρισεκατομμύριο!

Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι πως ένα τόσο σημαντικό στοιχείο για την υγεία δεν είχε την παραμικρή αξία πριν από 20 χρόνια. Δεν ήταν καν γνωστό στους επιστήμονες. 

Καθώς η επιστήμη εξελίσσεται, το εντερικό μικροβίωμα αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο, καθώς φαίνεται να είναι εκείνο που ενορχηστρώνει την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Εάν τα κύτταρα της εντερικής μας χλωρίδας είναι 10 φορές περισσότερα από τα δικά μας, φανταστείτε πόσο σημαντικά είναι. 

Μακροζωία και μικροβίωμα

Πρόσφατα οι ερευνητές άρχισαν να ψάχνουν εξονυχιστικά τη συμβολή του εντερικού μας οικοσυστήματος στη μακροζωία. Μέχρι σήμερα, δεν έχει βρεθεί ένας και μοναδικός παράγοντας που να σχετίζεται με  τη μακροζωία και την υγιή γήρανση. Το «μυστικό» μάλλον κρύβεται σε έναν συνδυασμό πολλών παραγόντων. 

Το επιστημονικό πρόγραμμα «Μπλε Μικροβίωμα» του Κέντρου Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων – CLEO διερευνά ακριβώς τη συμβολή του μικροβιώματος στη μακροζωία σε ανθρώπους που ζουν στις λεγόμενες Μπλε Ζώνες, ανάμεσά τους και στη δική μας Ικαρία.  

Το CLEO, σε συνεργασία με το Children’s Hospital of Philadelphia (CHOP) και το University of Pennsylvania (UPenn) των ΗΠΑ, διεξάγει μια πιλοτική ερευνητική μελέτη, για να εξετάσει εάν οι κάτοικοι των Μπλε Ζωνών, που είναι οι πιο ηλικιωμένοι και οι πιο υγιείς άνθρωποι στον κόσμο, έχουν κάποιες ομοιότητες στα εντερικά μικροβιώματά τους.   

Δεδομένου ότι τα εντερικά απόβλητα του ανθρώπινου σώματος μπορεί να περιέχουν ένα από τα κλειδιά της μακροζωίας, δεν χρειάζεται να πούμε βάσει ποιου υλικού γίνεται αυτή η έρευνα. Είναι όμως αδιανόητα ειρωνικό ότι το πιο άχρηστο, ανθρώπινο προϊόν μπορεί να κρατάει ένα τέτοιο μυστικό στα σπλάχνα του. 

Το μικροβίωμα γίνεται ντοκιμαντέρ

Είναι επίσης αδιανόητα αμήχανες οι στιγμές που οι ερευνητές πρέπει να συλλέξουν κόπρανα από τους μακροβιότερους κατοίκους της γης. Και είναι αδιανόητα ακομπλεξάριστο και έξυπνο το πώς οι αμήχανες αυτές στιγμές έγιναν το θέμα ενός ντοκιμαντέρ σε σκηνοθεσία του Σταύρου Πετρόπουλου, από την ίδια την ομάδα που διεξάγει την επιστημονική έρευνα. 

Το μικροβίωμα τώρα γίνεται ο τίτλος της ταινίας που παρουσιάζει τη διαδικασία της συλλογής δειγμάτων της μελέτης, ακολουθώντας την ομάδα επιστημόνων του CLEO που καταφθάνει στην Ικαρία και την Αστυπάλαια. 

Τέσσερις επιστήμονες και άλλοι τόσοι τεχνικοί από την εταιρεία παραγωγής βρέθηκαν στα νησιά για δύο και μία εβδομάδες αντίστοιχα, χτυπώντας τις πόρτες των φιλόξενων ηλικιωμένων κατοίκων τους στα περισσότερα χωριά. «Ήταν πολύ ανοιχτοί και φιλικοί άνθρωποι που μας καλοδέχονταν. Μας κερνούσαν βυσσινάδα, φαγητό και μας σύστηναν σε άλλους φίλους τους», λέει στο OW η βιολόγος Μαρκέλα Κονιόρδου, Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια του CLEO, με ειδίκευση στη Βιοϊατρική.

Οι σκηνές στον καθημερινό μικρόκοσμο των κατοίκων, στην κουζίνα, στην αυλή, στον χώρο εργασίας αλλά και στα «στέκια» τους, καθώς οι ερευνητές εισβάλλουν σε αυτόν ζητώντας τους κάτι ιδιαίτερα προσωπικό, είναι απολαυστικές. «Θέλαμε να ξεθωριάσει η αποστειρωμένη εικόνα της επιστημονικής έρευνας όπως την έχουμε στο μυαλό μας και να φανεί το αληθινό, το ανθρώπινο πρόσωπο της διαδικασίας» μας είπε η ίδια. 

Το ιατρικό μικροβίωμα μετατρέπεται σε καλλιτεχνικό μικροβίωμα, μια κωμική σπουδή στους ρυθμούς μιας άλλης στάσης ζωής. Και μοιάζει να μας κλείνει το μάτι πως αυτό που ίσως είναι τόσο σημαντικό μπορεί να είναι συνάμα και τόσο αστείο. 

Την επόμενη φορά που ο εαυτός θα φαντάζει το κέντρο του σημαντικού μας κόσμου, αξίζει να σκεφτούμε πως το έντερο είναι το κέντρο του σημαντικού εαυτού. Και πως η σημασία του βρίσκεται καλά κρυμμένη στο χιούμορ με το οποίο μπορούμε - και πρέπει - να αντιμετωπίζουμε τη ζωή.

Για την ιστορία, στο πλαίσιο της μελέτης, συλλέχθηκαν δείγματα κοπράνων και εξετάστηκαν τα μικροβιώματα του εντέρου των κατοίκων της Ικαρίας και της Αστυπάλαιας. Η μελέτη ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2020 με τη συλλογή των πρώτων δειγμάτων από την ερευνητική ομάδα του CLEO και από τον Ιούνιο του 2021 το CHOP και το UPenn έλαβαν και αναλύουν τα δείγματα. Τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται εντός του 2022.

Η ταινία-ντοκιμαντέρ με τίτλο «Μικροβίωμα» είναι μια παραγωγή του CLEO σε συμπαραγωγή με την Alaska Films. Έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ CPH:DOX της Κοπεγχάγης.