ΕΛΕΝΑ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ: «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΛΕΙΟΣ ΓΟΝΙΟΣ, ΥΠΑΡΧΕΙ ΓΟΝΙΟΣ ΠΟΥ ΜΑΘΑΙΝΕΙ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΣΣΕΤΑΙ»

Πόσο εύκολο είναι να αφήσουμε πίσω τα γονεϊκά στερεότυπα με τα οποία μεγαλώσαμε; Η Εκπαιδεύτρια Γονέων Έλενα Κοντογιάννη απαντά στο OW.

Μπορεί να έχουμε πολύ δρόμο ακόμα να διανύσουμε μέχρι να καταφέρουν οι νέοι γονείς να απαλλαγούν οριστικά από στερεότυπα με τα οποία μεγάλωσαν –και τα οποία πολύ συχνά βάζουν τρικλοποδιές στον τρόπο που μεγαλώνουν τα δικά τους παιδιά– όμως, αν μη τι άλλο, σήμερα περισσότερο από ποτέ υπάρχει ενημέρωση. Υπάρχει πληροφόρηση. Και υπάρχει και στήριξη, σε ψυχολογικό κυρίως επίπεδο, που βοηθά έναν γονιό να μη νιώθει μόνος.

Όταν ο άντρας μου κι εγώ αποκτήσαμε την πρώτη μας κόρη, πριν από 13 περίπου χρόνια, θυμάμαι να είμαστε τόσο άσχετοι με το τι έπρεπε να κάνουμε, που μας έπιανε απελπισία. Θυμάμαι να μιλούν όλοι για την περίοδο της εγκυμοσύνης και τι συμβαίνει στο κάθε τρίμηνο, θυμάμαι να διαβάζω αναλυτικές πληροφορίες για το πώς μεγαλώνει το μωρό στη μήτρα, για όσα θα χρειαστώ μόλις αυτό έρθει στον κόσμο (ατελείωτες λίστες με ρουχαλάκια, αποστειρωτές, συστήματα ενδοεπικοινωνίας), όμως δεν θυμάμαι κανείς να μου λέει ότι ο θηλασμός τις πρώτες ημέρες θα είναι από τις πιο επίπονες εμπειρίες της ζωής μου. Ότι οι ορμόνες μου θα τρελαθούν τόσο, που για έναν μήνα μετά τη γέννα θα έκλαιγα με μαύρο δάκρυ χωρίς να μπορώ να εξηγήσω γιατί. Ότι το μωρό θα ξυπνούσε περίπου κάθε δύο ώρες κάθε βράδυ για να το θηλάσω και ότι λίγη ώρα μετά θα έκανε εμετό ό,τι έφαγε γιατί είχε ΓΟΠΝ (γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση νεογνών), με την οποία διαγνώστηκε λίγο καιρό μετά.

Αυτή ήταν, βέβαια, η δική μου εμπειρία, η οποία μπορεί να διαφέρει εντελώς από την εμπειρία μιας άλλης μαμάς, όμως είμαι σίγουρη πως αν είχαν βρεθεί τότε στον δρόμο μου άνθρωποι όπως η Έλενα Κοντογιάννη, Εκπαιδεύτρια Γονέων Attachment Parenting και Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, θα ήμουν πολύ πιο επιεικής με τον εαυτό μου και πολύ καλύτερη νέα μαμά. Ξέρω πως οι περισσότεροι νέοι γονείς νιώθουν σαν χαμένοι τον πρώτο καιρό, όμως δεν είναι σπουδαίο που πλέον δεν χρειάζεται να είναι έτσι;

Έλενα Κοντογιάννη: «Δεν αποκτάμε παιδιά για να μας φέρνουν μόνο χαρά» Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

Έλενα Κοντογιάννη: «Τα παιδιά δεν φέρνουν μόνο χαρά κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό»

Την Έλενα Κοντογιάννη τη συνάντησα πρόσφατα στο πανέμορφο Millybird house, στο Παγκράτι, με αφορμή το 3ο Συνέδριο για Γονείς του Project Parenting με θέμα «Σπάμε τα γονεϊκά στερεότυπα», και ξεκίνησα από ένα στερεότυπο που κατά τη δική μου άποψη τουλάχιστον αποτελεί «πηγή του κακού»: Ότι τα παιδιά φέρνουν μόνο χαρά!

– Έλενα Κοντογιάννη, τα παιδιά φέρνουν μόνο χαρά;

Όπως κι εσύ που είσαι μαμά νομίζω καταλαβαίνεις, τα παιδιά δεν φέρνουν μόνο χαρά κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Το ζήτημα εδώ είναι να εξετάσουμε το εξής: Το πόσο δύσκολο μας είναι να μιλήσουμε για τα πιο δύσκολα συναισθήματα. Όταν γινόμαστε γονείς, γνωρίζουμε έναν νέο εαυτό, και μέσα σ’ αυτή τη γνωριμία νομίζω έρχεται κι η χαρά. Αλλά έρχεται και φόβος, έρχεται και ανασφάλεια, έρχεται και το άγχος, πολλές φορές και θυμός και λύπη. Επειδή η σχέση μας είναι δυναμική με τα παιδιά και εξελίσσεται, χρειάζεται να ξέρουμε ότι μέσα στην καθημερινότητά μας όλα αυτά είναι αποδεκτά. Δεν το έχουμε μάθει αυτό ως γενιά: συνήθως όταν μιλάγαμε παλιά για συναίσθημα –και δη για κάποιο δύσκολο συναίσθημα– σήμαινε ότι υπάρχει αδυναμία. Νομίζω σήμερα περισσότερο από ποτέ γνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι να αποδεχόμαστε την ευαλωτότητά μας και αυτή των παιδιών μας.

– Σήμερα όλο και περισσότερα ζευγάρια αποκτούν παιδί σε μεγαλύτερη ηλικία ή και καθόλου. Γιατί συμβαίνει λες αυτό;

Αρχικά θεωρώ ότι πλέον η κοινωνία μας έχει αλλάξει. Στις μέρες μας δεν είναι ο μόνος σκοπός το να κάνεις οικογένεια. Νομίζω ότι πλέον οι άνθρωποι θέλουν να έχουν λίγο περισσότερο χρόνο με τον εαυτό τους και να γνωριστούν. Και τέλος, θεωρώ ότι και οι πολιτικοοικονομικές συνθήκες είναι τέτοιες που δεν υποστηρίζουν τους ανθρώπους να γίνουν γονείς. Δεν είναι εύκολο έργο πλέον σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση, πιστεύω ότι ένας άνθρωπος όταν θέλει να γίνει γονιός είναι σημαντικό να αντιληφθεί ότι καλό είναι αυτό να αποτελεί μια συνειδητή απόφαση. Να κατανοήσει ότι η ανατροφή ενός παιδιού έχει μια ευθύνη. Το να είσαι γονιός –και δεν το λέμε πολύ συχνά αυτό– δεν είναι μια απλή ιδιότητα. Είναι πολύ σημαντική και χρειάζεται δουλειά, πρωτίστως με τον εαυτό σου και μετά στη σχέση σου με το παιδί. Ενώ μαθαίνουμε τόσα πράγματα στο σχολείο, κανείς δεν μας προετοιμάζει το πώς να είμαστε γονείς. Γι' αυτό και θεωρώ ότι η συνεργασία μου με το project parenting είναι πολύ σημαντική, έχει δημιουργήσει μια πλατφόρμα εξαιρετικών συνεργατών που υποστηρίζουν το έργο των γονέων.

Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, ένα ζευγάρι πριν αποκτήσει παιδί να καταλάβει αν είναι έτοιμο γι' αυτό. Δυστυχώς ελάχιστα ζευγάρια μπαίνουν σε αυτή τη διαδικασία.

Έλενα Κοντογιάννη: «Επειδή μεγαλώσαμε με περιορισμούς, φτάσαμε ως γονείς στο άλλο άκρο της επιτρεπτικότητας» Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

– Έρχονται ζευγάρια να σε συμβουλευτούν πριν γίνουν γονείς; Πώς τα καθοδηγείς;

Με βάση τη δική μου εμπειρία, τα περισσότερα ζευγάρια έρχονται είτε κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης είτε όταν έχουν παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία. Είναι ενθαρρυντικό όμως ότι πλέον όλο και περισσότεροι γονείς θέλουν να ενημερωθούν και θέλουν να αλλάξουν τα πράγματα σε σχέση με το παρελθόν.

Έρχεται το μωρό και βλέπεις μια πραγματικότητα την οποία δεν έχεις ακούσει ποτέ. Που δεν έχει καμία σχέση με το πώς παρουσιάζεται κοινωνικά η δημιουργία μιας οικογένειας: πάρα πολύ χαρούμενη γύρω από το τραπέζι, με τα παιδιά πάντα ήσυχα, με τα μωρά να κοιμούνται… Κι έπειτα βλέπεις ότι η πραγματικότητα δεν είναι έτσι.

Οπότε, νομίζω αυτό που θα έλεγα σε ένα ζευγάρι πριν πάρει την απόφαση να αποκτήσει παιδί είναι, πρώτον, να δει λίγο πώς είναι η σχέση μεταξύ τους, πώς είναι αυτοί οι δύο άνθρωποι, γιατί ο ερχομός ενός παιδιού περιορίζει πολύ τον χρόνο, άρα χρειάζεται να δουν πώς επικοινωνούν αυτοί οι άνθρωποι και γιατί είναι μαζί. Δεύτερον, να δει ο καθένας τα δικά του προσωπικά βιώματα, γιατί αυτό που συμβαίνει τις περισσότερες φορές είναι ότι πολλές φορές μεταφέρουμε στα παιδιά μας τα δικά μας βιώματα, τον τρόπο με τον οποίο μεγαλώσαμε, αν δεν έχουμε δουλέψει με τον εαυτό μας.

Ευτυχώς, πλέον είναι όλο και πιο πολλά τα ζευγάρια που το ψάχνουν. Έρχονται να ενημερωθούν, να πάρουν μέρος σε κάποιο σεμινάριο. Βλέπουμε περισσότερες γυναίκες αντί άντρες. Αυξάνονται, βέβαια, οι μπαμπάδες σε σχέση με το παρελθόν, αυξάνονται κατά πολύ, αλλά ακόμα το μεγάλο ποσοστό αφορά τις γυναίκες.

– Έχει τύχει να συναντήσεις ζευγάρι που να αποδειχθεί ακατάλληλο για να αποκτήσει παιδιά; Τι κάνεις σε αυτή την περίπτωση;

Καταρχάς, να πω ότι οι θεραπευτές δεν έχουμε τον ρόλο του κριτή. Δεν θα πούμε σε κανέναν να αποκτήσει παιδί ή όχι. Προσπαθούμε μέσα από τη θεραπεία  να τους οδηγήσουμε σε ερωτήματα στα οποία θα κληθούν μόνοι τους να δώσουν τις απαντήσεις. Μου έχει τύχει, ωστόσο, να συναντήσω μία περίπτωση ζευγαριού που η σχέση τους εμπεριείχε κακοποιητικές συμπεριφορές. Συνήθως αυτό που βλέπουμε σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι, αφού ένα τέτοιο ζευγάρι κάνει παιδί, η σχέση συνεχίζει να είναι κακοποιητική, οπότε στην πορεία μπορεί να καταλήξουν να μείνουν χώρια.

– Οι γονείς που έρχονται σε εσένα επειδή δυσκολεύονται με την ανατροφή των παιδιών τους τι ηλικίας παιδιά έχουν συνήθως;

Συνήθως έρχονται γονείς με παιδιά γύρω στα δύο-τρία, στο αναπτυξιακό στάδιο δηλαδή, που τα παιδιά θέλουν να ανακαλύψουν τον εαυτό τους, να ανακαλύψουν το κόσμο, και είναι η περίοδος του κυνηγητού όπως θα την ονόμαζα εγώ, «μην κάνεις αυτό, βάλε αυτό». Είναι μια περίοδος που ξεκινούν οι συγκρούσεις μεταξύ γονέα και παιδιού. Κι εμείς δυσκολευόμαστε πάρα πολύ να καταλάβουμε γιατί κάνει κάτι ένα παιδί ή γιατί δεν το κάνει, π.χ. γιατί δεν με ακούει. Σε αυτή την ηλικία, επίσης, οι νέοι γονείς κατακλύζονται από πάρα πολλή πληροφορία, που από τη μία είναι πολύ θετικό γιατί τους βοηθάει, από την άλλη είναι και αγχωτικό: Το κάνω καλά, δεν το κάνω καλά;

Έρχονται, λοιπόν, να δουν έναν διαφορετικό τρόπο διαπαιδαγώγησης, που να μην στηρίζεται στην τιμωρία αλλά στην αποδοχή και τον σεβασμό. Είναι ένα σημαντικό άλμα για τη γενιά αυτή, συγκριτικά με τις προηγούμενες, που νομίζαμε π.χ. ότι το ξύλο ήταν τρόπος διαπαιδαγώγησης. Πλέον γνωρίζουμε ότι το ξύλο δεν μαθαίνει στα παιδιά να κάνουν κάτι, τα τρομάζει και οδηγεί στο να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Έλενα Κοντογιάννη: «Ένα ζευγάρι πριν το παιδί χρειάζεται να δει τη μεταξύ του σχέση» Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

Έλενα Κοντογιάννη: «Επειδή μεγαλώσαμε με περιορισμούς, φτάσαμε ως γονείς στο άλλο άκρο»

– Μήπως η χαρά έρχεται με το δεύτερο παιδί, που είσαι πλέον λίγο πιο «εκπαιδευμένος»;

Η χαρά είναι στιγμές μέσα στην καθημερινότητα όταν γίνεσαι γονιός, είτε έχεις ένα παιδί είτε 2-3. Νομίζω ότι αυτό που χρειάζεται να απενοχοποιήσουμε είναι ότι μπορεί να είσαι γονιός και μέσα στην καθημερινότητά σου και στη σχέση σου με το παιδί κάποιες στιγμές να έχεις και δύσκολα συναισθήματα. Στο δεύτερο παιδί σίγουρα οι συνθήκες αλλάζουν και μπορεί να είναι διαφορετικά, γιατί φυσικά έχουμε αλλάξει και οι ίδιοι. Το σημαντικό είναι όταν επιλέγουμε να γίνουμε γονείς να καταλάβουμε ότι το παιδί δεν έρχεται για να μας φέρει μόνο χαρά. Ο γονιός και το παιδί έχουν μια δυναμική σχέση, η οποία εξελίσσεται. Εμείς ως ενήλικες οφείλουμε να γίνουμε η ασφαλής βάση για το παιδί μας, η οποία εμπεριέχει όλες τις όμορφες και τις δύσκολες στιγμές.

– Έχω συναντήσει πολλούς γονείς που ξεκινούν το ταξίδι της γονεϊκότητας με ενθουσιασμό, με χαρά, με αγάπη. Μετά έρχεται το μωρό και η ζωή τους περιστρέφεται γύρω από αυτό, θέλουν να του δώσουν όλα. Δεν το μαλώνουν ποτέ, δεν φωνάζουν ποτέ. Λένε σε όλα ναι, για να μην το καταπιέσουν, να μην το περιορίσουν. Και εκεί που θα περίμενες να μεγαλώσει ένα παιδί σούπερ ευτυχισμένο, βλέπεις ένα παιδί που βγάζει νεύρα, έχει θυμό, που χτυπάει τους γονείς, τους μιλάει άσχημα κ.λπ. Τι έχει πάει λάθος;

Είμαστε σίγουρα σε μια εποχή που μιλάμε και θέλουμε να αλλάξουμε τον τρόπο διαπαιδαγώγησης, που ανατρέφουμε τα παιδιά μας με μια πιο θετική καθοδήγηση σε σχέση με το παρελθόν. Γνωρίζουμε πόσο σημαντικά είναι τα πρώτα χρόνια σχέσης μας με το παιδί και προσπαθούμε να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή δεσμό με αυτό χωρίς μεθόδους τιμωρίας. Μίλησες παραπάνω για φωνές και καταπίεση. Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα σήμερα με τους νέους γονείς: ακριβώς επειδή έχουμε μεγαλώσει με φωνές, καταπίεση και κριτική, προσπαθούμε να μην τα εντάξουμε αυτά στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας και φτάνουμε στο άλλο άκρο της επιτρεπτικότητας. Στη γονεϊκότητα χωρίς όρια.

Και ναι, είναι δύσκολο, δεν είναι εύκολο εν μια νυκτί να το μάθουμε. Γιατί το πρόβλημα εδώ είναι ότι έχουμε συνδέσει τη λέξη όριο με την τιμωρία, τη φωνή, την καταπίεση, την κριτική. Και όμως, μπορούν να μπουν όρια χωρίς τα παραπάνω, μπορούν να μπουν όρια με σεβασμό. Όταν στη σχέση μας με το παιδί δεν υπάρχουν όρια, το παιδί γίνεται ανασφαλές, δεν έχει δίπλα του έναν γονιό-καθοδηγητή, ενώ σίγουρα όταν ένας γονιός δίνει όλο του τον εαυτό, όπως είπες, δεν έχει και δικά του προσωπικά όρια. Η θετική διαπαιδαγώγηση δεν σημαίνει ότι ο γονιός βάζει πίσω τον εαυτό του και δεν τον φροντίζει ή δεν έχει ζωή. Ο γονιός αντιθέτως έχει ο ίδιος προσωπικά όρια, ξέρει τις ανάγκες του και μπορεί να τις εκφράζει με σεβασμό. Επειδή τα παιδιά είναι μιμητικά πλάσματα, πιο πολύ μας παρατηρούν παρά μας ακούν. Άρα βλέπουν πώς είμαστε εμείς με εμάς, αλλά και πώς σχετιζόμαστε με άλλους ενήλικες. Αυτό είναι σημαντικό να το θυμόμαστε κάθε φορά που αναρωτιόμαστε π.χ. γιατί μιλάει έτσι το παιδί μου, αφού εγώ του μιλάω καλά. Μήπως δεν μιλώ καλά στους άλλους ενήλικες; Και επειδή νιώθω ότι ρίχνουμε το βάρος μόνο στους γονείς, είναι σημαντικό να αναφέρουμε και πόσο σημαντικός παράγοντας στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού είναι και το σχολείο και ο τρόπος εκπαίδευσης – θέλουμε ακόμα δουλειά σε αυτόν τον τομέα.

Η Εκπαιδεύτρια Γονέων Attachment Parenting και Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας Έλενα Κοντογιάννη Φωτογραφία: Ανδρέας Σιμόπουλος

Έλενα Κοντογιάννη: «Ας μπούμε στη φάση της εφηβείας του παιδιού με αποδοχή»

–Και μετά έρχεται η εφηβεία.

Μετά έρχεται η εφηβεία, έρχονται οι συγκρούσεις, γιατί αυτή είναι η ηλικία που θέλει το παιδί να ανοίξει τις δικές του φτερούγες. Θέλει να βρει τον δικό του εαυτό και να ενταχτεί έξω από εμάς, σε άλλη κοινωνική ομάδα. Κι εμάς αυτό μας δυσκολεύει. Συγκρουόμαστε τότε πάρα πολύ με το δικό μας εσωτερικό παιδί.

Νομίζω ότι το πρώτο πράγμα που μπορεί να βοηθήσει είναι η σχέση που έχουμε αναπτύξει με το παιδί κατά τα πρώτα χρόνια του. Το δεύτερο είναι να μπούμε λίγο σ’ αυτή τη νέα φάση με μια αποδοχή. Να αποδεχτούμε ότι ναι, σ’ αυτή την ηλικία τα παιδιά μπορεί να θέλουν μία «επανάσταση», έχουν την ανάγκη να είναι ο εαυτός τους, να ανακαλύψουν και να εξερευνήσουν τι συμβαίνει. Κι εκεί, αντί να τα προσεγγίσουμε με μια κριτική ματιά, ας τα βοηθήσουμε λίγο να αναπτύξουν τη δική τους κριτική σκέψη.

Εμείς από τη μεριά μας χρειάζεται να τα πλησιάσουμε με περιέργεια, να τα ρωτήσουμε τι κάνουν, να πούμε π.χ. «Έλα εδώ δίπλα μου λίγο να με βοηθήσεις να μάθω τι είναι αυτό που βλέπεις», αντί να τα ακυρώσουμε επειδή σε εμάς δεν αρέσει. Ας πάμε δίπλα τους και έτσι θα μπορέσουμε να τους δώσουμε κι εμείς άλλα ερεθίσματα.

–Υπάρχει κάποια συμβουλή που θα έδινες σε έναν νέο γονιό σήμερα για να τον ακολουθεί για πάντα;

Θα έλεγα να δώσει χρόνο στον εαυτό του να γνωρίσει αυτόν τον νέο του ρόλο. Να είναι επιεικής στην εξέλιξη αυτή και να είναι επιεικής στη σχέση του με το παιδί. Και να μην ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει τέλειος γονιός. Υπάρχει ο γονιός που μαθαίνει, εξελίσσεται, και αυτό μαθαίνει και το παιδί του. Και είναι το πιο όμορφο πράγμα.