OLO: ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΕΟ ΧΡΩΜΑ ΠΟΥ ΑΝΑΚΑΛΥΨΑΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ;

Πριν κάποιες εβδομάδες, επιστήμονες ανακάλυψαν το χρώμα «olo», που δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι, παρά μόνο αν δεχθεί παλμούς λέιζερ σε συγκεκριμένα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Πώς μοιάζει το καινούργιο αυτό χρώμα;

Οι επιστήμονες επινόησαν μια μέθοδο για να ελέγξουν το ανθρώπινο μάτι, επιτρέποντας του να βλέπει καινούργια χρώματα που βρίσκονται πέρα από το πεδίο της φυσικής ανθρώπινης όρασης. Τα ευρήματά τους δημοσιεύθηκαν τον Απρίλιο του 2025 στο περιοδικό Science Advances, στο οποίο παρουσιάζουν το νέο χρώμα και την τεχνική που χρησιμοποίησαν για την έρευνα.

Πώς έγινε το πείραμα;

«Ο απώτερος στόχος είναι να παράσχουμε προγραμματισμένο έλεγχο σε κάθε φωτοϋποδοχέα (κύτταρο που αντιλαμβάνεται το φως) στον αμφιβληστροειδή», κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς, δήλωσε ένας από τους συγγραφείς της έρευνας, ο James Fong. Παρόλο που δεν έχει επιτευχθεί σε αυτό το επίπεδο, η μέθοδος που παρουσίασαν οι μελετητές δείχνει ότι πολλές από τις βασικές αρχές είναι δυνατές στην πράξη.

Για να γίνει αντιληπτή η τεχνική που χρησιμοποίησαν στο πείραμα, ας αναφέρουμε συνοπτικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τα χρώματα του κόσμου. Όταν το φως πέφτει σε χρωματικά ευαίσθητα κύτταρα που ονομάζονται κώνοι στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να αντιληφθεί τα διαφορετικά χρώματα. Υπάρχουν τρεις τύποι κώνων, που είναι ευαίσθητοι στα μεγάλα (L), μεσαία (M) και μικρά (S) μήκη κύματος του φωτός.

Το φυσικό φως είναι ένα μείγμα από πολλαπλά μήκη κύματος που διεγείρουν τους κώνους L, M και S σε διαφορετικό βαθμό. Οι διαφοροποιήσεις γίνονται αντιληπτές ως διαφορετικά χρώματα. Ενδεικτικά, το κόκκινο φως διεγείρει κυρίως τους κώνους L, ενώ το μπλε φως ενεργοποιεί κυρίως τους κώνους S. Όμως, οι κώνοι M βρίσκονται στη μέση και δεν υπάρχει φυσικό φως που να διεγείρει μόνο αυτούς.

Unsplash Colin lloyd

Η ερευνητική ομάδα ανέλαβε να ξεπεράσει αυτόν τον περιορισμό, ξεκινώντας με τη χαρτογράφηση ενός μικρού τμήματος του αμφιβληστροειδούς ενός ατόμου για να εντοπιστούν οι θέσεις των κώνων M. Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκε λέιζερ για τη σάρωση του αμφιβληστροειδούς. Όταν έφτασε σε έναν κώνο M, αφού προσαρμόστηκε για την κίνηση του ματιού, πυροδότησε έναν μικροσκοπικό παλμό φωτός για να διεγείρει το κύτταρο, πριν προχωρήσει στον επόμενο κώνο.

Με την τεχνική αυτή, οι ερευνητές επέτρεψαν σε πέντε άτομα να δουν ένα νέο χρώμα, που ονομάστηκε «olo»: οι συμμετέχοντες στη μελέτη το περιέγραψαν ως «μπλε-πράσινο πρωτοφανούς κορεσμού». Το όνομα προέρχεται από το δυαδικό 010, υποδηλώνοντας ότι από τους κώνους L, M και S, μόνο οι κώνοι Μ είναι ενεργοποιημένοι.

Οι μελετητές μοιράστηκαν την εικόνα ενός τιρκουάζ τετραγώνου για να δώσουν μια αίσθηση του χρώματος, αλλά τόνισαν ότι η απόχρωση μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο μέσω του χειρισμού του αμφιβληστροειδούς με λέιζερ. «Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αποδώσουμε αυτό το χρώμα σε ένα άρθρο ή σε μία οθόνη» δήλωσε ο Austin Roorda, επιστήμονας της ομάδας. Το χρώμα που έδωσαν οι επιστήμονες λοιπόν με την εικόνα δεν είναι το χρώμα που είδαν με την τεχνική λέιζερ, αλλά μια εκδοχή του.

Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι αυτή η απόχρωση είναι η πιο κοντινή στο olo που μπορεί να αποτυπωθεί σε οθόνη, αλλά δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική εμπειρία θέασής του. Ren Ng

Ο ισχυρισμός της ανακάλυψης ενός «καινούργιου χρώματος», ωστόσο, άφησε άναυδο έναν εμπειρογνώμονα. «Δεν πρόκειται για νέο χρώμα», δήλωσε ο John Barbur, επιστήμονας της όρασης στο City St George's του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. «Είναι ένα πιο κορεσμένο πράσινο που μπορεί να παραχθεί μόνο σε ένα υποκείμενο με φυσιολογικό κόκκινο-πράσινο χρωματικό μηχανισμό, όταν η μόνη είσοδος προέρχεται από τους κώνους Μ». Η εργασία, είπε, έχει «περιορισμένη αξία».

Πώς θα βοηθήσει αυτή η ανακάλυψη;

Η τεχνική Oz, όπως ονομάστηκε, θα βοηθήσει τους ερευνητές να διερευνήσουν βασικά επιστημονικά ερωτήματα σχετικά με το πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί οπτικές αντιλήψεις του κόσμου. Μπορεί όμως να έχει κι άλλες εφαρμογές: Μέσω της κατά παραγγελία διέγερσης των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς, οι ερευνητές θα μπορέσουν να μάθουν περισσότερα για την αχρωματοψία ή για ασθένειες που επηρεάζουν την όραση, όπως η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια.