ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΡΟΠΟΥΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΦΑΝΤΑΖΕΣΑΙ

Μια ειδικός μοιράζεται μαζί μας όσα μπορούν να μας διδάξουν τα δέντρα για τη ζωή, την επιβίωση και τη συνεργασία.

Στεναχωριόμαστε όταν καίγονται στις πυρκαγιές, τα εκτιμάμε τις μέρες του καύσωνα και τα θαυμάζουμε στις διακοπές, όταν ξεκουράζουν τα μάτια και το μυαλό μας. Όμως τα δέντρα δεν υπάρχουν μόνο για να μας εξυπηρετούν. Η ίδια η ύπαρξή τους και ο τρόπος που φροντίζουν το ένα το άλλο έχουν πολλά να μας διδάξουν.

Η Suzanne Simard, καθηγήτρια Δασικής Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, αποκαλύπτει πώς τα δέντρα επιβιώνουν και αναπτύσσονται και τι μπορούμε να μάθουμε εμείς οι άνθρωποι από αυτά.

Έχεις ακούσει για τα «μητρικά δέντρα»;

Όπως εξηγεί σε συνέντευξή της η ειδικός, πρόκειται για τα μεγαλύτερα και παλαιότερα δέντρα του δάσους. Αυτά που ξεχωρίζουν πάνω από τα υπόλοιπα. Η σημασία τους έγκειται στα τεράστια ριζικά τους συστήματα, που αντικατοπτρίζουν τις πανύψηλες κορυφές τους. Αυτά τα συστήματα έχουν πολλά σημεία επαφής και συμβιώνουν με μυκορριζικούς μύκητες (ομάδα μυκήτων του εδάφους που σχηματίζουν συμβιωτικές σχέσεις με τα φυτά), κάτι που κάνουν όλα τα δέντρα σε όλο τον κόσμο. Λόγω του μεγέθους τους και των εκτεταμένων ριζών τους, γίνονται «κόμβοι» αυτών που ονομάζονται «νευρωνικά δίκτυα» των δέντρων.

Μέσα από πειράματα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα δίκτυα αυτά συνδέονται με τα υπόλοιπα δέντρα και μεταδίδουν πληροφορίες και πόρους, ακόμη και σε νεαρά δεντράκια που αναγεννώνται γύρω τους. Με αυτό τον τρόπο φροντίζουν τα «μικρά» δέντρα, εξού και η λέξη «μητρικά».

iStock

Η επικοινωνία των δέντρων

Τα δέντρα έχουν πολλούς τρόπους επικοινωνίας, όπως οι άνθρωποι έχουμε τη γλώσσα του σώματος ή τον προφορικό λόγο. «Η αγγλική γλώσσα δεν περιγράφει καλά αυτές τις συνδέσεις, επειδή είναι ανθρωποκεντρική. Μελετώντας με τους Ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής, διαπίστωσα ότι οι αρχαίες γλώσσες τους είχαν λέξεις για αυτά τα φαινόμενα», αναφέρει η Simard.

Αρχικά, η θεωρία του Δαρβίνου και η έννοια του ανταγωνισμού κυριάρχησαν στην οικολογία και την δασοπονία, με αποτέλεσμα η αλληλεπίδραση των δέντρων να θεωρείται μόνο ανταγωνιστική. Αυτό οδήγησε σε πρακτικές δασοκομίας που επικεντρώνονταν στον ανταγωνισμό, συμπληρώνει.

iStock

Όμως τα δέντρα δεν ανταγωνίζονται μόνο. Συνεργάζονται κιόλας. Ακόμα κι όταν καλύπτουν με τη σκιά τους τα γειτονικά δέντρα, τους στέλνουν πόρους όπως άνθρακα, θρεπτικά στοιχεία και νερό. «Σε πρόσφατες μελέτες διαπιστώσαμε ότι μεταδίδουν και πληροφορίες, π.χ. για την υγεία ή τη θρεπτική κατάσταση των δέντρων που συνδέονται μαζί τους».

Η προσωπική της ιστορία

Στο βιβλίο της Finding the Mother Tree, η Simard περιγράφει πώς μια ουσία από δέντρο το οποίο μεγαλώνει στην περιοχή της έσωσε τη ζωή της όταν είχε καρκίνο. Μία από τις δύο φαρμακευτικές ουσίες που της χορηγήθηκαν προέρχεται από το Pacific Yew (είδος πουρναριού). «Τα δέντρα αυτά αναπτύσσονται γύρω μου και η χρήση τους για ιατρικούς σκοπούς προέρχεται από τις γνώσεις των Ιθαγενών, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τον φλοιό, τους βλαστούς και τις βελόνες για φάρμακα εδώ και χιλιάδες χρόνια». Στη συνέχεια, το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ αξιολόγησε αυτές τις παραδόσεις και βρήκε το πουρνάρι ως σημαντική πηγή αντικαρκινικών ουσιών.

iStock

Μαθήματα ζωής από τα δέντρα

Η συνεργασία σώζει

Η σύνδεση των νεαρών δέντρων με τα παλαιά δέντρα αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης των πρώτων και βοηθάει την ανάπτυξή τους. Η Simard επισημαίνει ότι η μεταφορά άνθρακα και άλλων πόρων από τα «μητρικά» δέντρα προς τους νεαρούς συγγενείς τους είναι κρίσιμη για την ανάπτυξή τους, ειδικά σε δύσκολες συνθήκες όπου το φως είναι περιορισμένο και η φωτοσύνθεση δύσκολη. Αν φέρουμε τη συμπεριφορά αυτή στους ανθρώπους, θα μιλούσαμε για τη σημασία της συνεργασίας, της αλληλοϋποστηριξης και της αρμονικής συνύπαρξης.

Η διαχείριση της κλιματικής κρίσης

Το μήνυμά της όσον αφορά την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης περιλαμβάνει δύο λέξεις: ενεργός συμμετοχή. Η διαχείριση των δασών και η εκμετάλλευσή τους επιδεινώνουν την κατάσταση. Όπως τονίζει, πρέπει να προστατεύσουμε τα παλαιά δάση, που φιλοξενούν πολύ μεγάλο ποσοστό της βιοποικιλότητας του πλανήτη και δεσμεύουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. «Αγάπη για τα δάση και εμπλοκή με τη φύση είναι ο μόνος τρόπος να αφοσιωθούμε στην προστασία της, για εμάς και για τις επόμενες γενιές».