ΕΤΣΙ ΘΑ ΝΙΚΗΣΟΥΜΕ ΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ, ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΤΟ HARVARD

Τι φταίει που η μοναξιά εξελίσσεται στην εποχή μας σε επιδημία; Και –κυρίως– πώς μπορούμε να την αποφύγουμε;

Η μοναξιά έχει αναχθεί σε επιδημία, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να την έχει χαρακτηρίσει «παγκόσμια ανησυχία για τη δημόσια υγεία». Μελέτες την έχουν συνδέσει με αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης άνοιας της τάξεως του 50%, ενώ αυξάνει κατά 30% τις πιθανότητες να εμφανίσουμε στεφανιαία νόσο ή εγκεφαλικό επεισόδιο.

Αν σκέφτεσαι πόσους απασχολεί πια η μοναξιά, θα σου πω ότι –πάντα σύμφωνα με τις έρευνες– αφορά το 60% του γενικού πληθυσμού. Υπό την πίεση αυτής της απειλής υγείας, ο ΠΟΥ δημιούργησε διεθνή επιτροπή που ασχολείται με τις λύσεις του προβλήματος.

Έως ότου δημοσιευθεί η πρώτη έκθεση, ας δούμε τι είχε να πει στο Big Think ο Robert Waldinger καθηγητής ψυχιατρικής στην ιατρική σχολή του Harvard.

Ο Dr Waldinger αναφέρθηκε σε ευρήματα μελετών που δείχνουν πως το άγχος, η επιταχυνόμενη παρακμή του εγκεφάλου και η έλλειψη ευημερίας συνδέονται με τη μοναξιά.

Φαίνεται επίσης ότι η θεραπεία βρίσκεται στη δημιουργία σχέσεων, είτε πρόκειται για φίλους και συγγενείς, είτε για περιστασιακές συναντήσεις.

Ο ειδικός μοιράζεται και πρακτικά βήματα για την καταπολέμηση της μοναξιάς, ενθαρρύνοντας τις καθημερινές σχέσεις με άτομα, ακόμα κι αν είναι ο ταμίας του καταστήματος απ’ όπου παίρνουμε τον καφέ μας.

Τι λέει για τη μοναξιά ο Robert Waldinger

«Η μοναξιά είναι δίχως αμφιβολία μια επιδημία της κοινωνίας μας», διαπιστώνει. «Είναι όμως και κάτι που εξελίσσεται εδώ και δεκαετίες. Πρόκειται για την αίσθηση που μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε λιγότερο συνδεδεμένοι με άλλους ανθρώπους από όσο θέλουμε. Είναι μια πολύ υποκειμενική εμπειρία και αυτό την κάνει διαφορετική από την απομόνωση. Μπορείς να απομονωθείς σκόπιμα και να νιώσεις υπέροχα για αυτό. Στην περίπτωση της μοναξιάς, ο μόνος που μπορεί να πει ότι τη νιώθει είμαστε εμείς οι ίδιοι».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όπως εξηγεί, μπορεί να αισθανόμαστε μοναξιά ενώ είμαστε μέσα σε πλήθος ανθρώπων ή και μέσα στο γάμο μας. Μπορεί επίσης να νιώθουμε πλήρεις και καθόλου μόνοι στην κορυφή ενός βουνού.

«Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα, γνωρίζουμε πως οι άνθρωποι επενδύουν όλο και λιγότερο σε άλλους ανθρώπους», προσθέτει ο Dr Waldinger. «Σε κάποιες έρευνες, το 60% των ανθρώπων έχουν πει ότι νιώθουν μοναξιά τον περισσότερο χρόνο. Στις περισσότερες σχετικές μελέτες, το μικρότερο ποσοστό που δηλώνει το ίδιο πράγμα είναι 30 με 40%. Το πιο μοναχικό ηλικιακό γκρουπ είναι αυτό των ηλικιών μεταξύ 16 και 24 ετών.

»Ανάμεσα σε μεγαλύτερους σε ηλικία ενήλικες υπάρχει διαρκώς αυξανόμενη μοναξιά, ειδικά όταν χάνουν φίλους και συντρόφους. Σε κάθε περίπτωση, η μοναξιά είναι διάχυτη σε όλο τον κόσμο, σε όλα τα ηλικιακά γκρουπ, σε όλες τις ομάδες εισοδήματος και τις πληθυσμιακές ομάδες».

Δεν φταίει η ψηφιακή επανάσταση για την επιδημία μοναξιάς

Ο διευθυντής του Harvard Study of Adult Development εξήγησε και τους λόγους που έχει γίνει επιδημία η μοναξιά, πάντα σύμφωνα με τα ευρήματα σχετικών εργασιών.

«Υπάρχουν τόσοι παράγοντες που ευθύνονται. Δεν είναι κάτι που άρχισε με την ψηφιακή επανάσταση. Η μοναξιά ήταν σε άνοδο τουλάχιστον από το ’50. Εν μέρει εξαιτίας της κοινωνικής απομάκρυνσης. Οι κοινωνίες έγιναν πιο κινητικές, με τα δίκτυα της οικογένειας και των φίλων να διαταράσσονται καθώς οι άνθρωποι μετακινούνταν για τις εργασίες τους και για άλλες ευκαιρίες, όπως η εκπαίδευση. Από τη μία όλα αυτά ήταν θετικά. Από την άλλη, διέλυσαν την αίσθηση του ανήκειν».

Μετά, προσθέτει, εμφανίστηκε ο κόσμος των οθονών, με πρώτη την τηλεόραση: «Τότε άρχισε η μείωση του χρόνου που επένδυαν οι άνθρωποι στις κοινότητές τους. Ο κόσμος άρχισε να βγαίνει έξω λιγότερο, να γίνεται πιο σπάνια μέλος κάποιου κλαμπ, να εκκλησιάζεται λιγότερο, να καλεί αραιά και πού φίλους στο σπίτι του. Όλα αυτά φαίνεται πως έπαιξαν το ρόλο τους στην αύξηση της αποσύνδεσης με τους άλλους ανθρώπους και την αύξηση της μοναξιάς».

Η κατάσταση προφανώς επιδεινώθηκε όσο η ψηφιακή επανάσταση μας έδινε όλο και περισσότερες οθόνες και εφαρμογές που έχουν σχεδιαστεί ειδικά να τραβήξουν και να διατηρήσουν την προσοχή μας μακριά από τους ανθρώπους για τους οποίους νοιαζόμαστε.

Όλο αυτό έχει περιγραφεί ως «οικονομία προσοχής».

«ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΜΕ ΙΣΧΥΡΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΔΕΣΜΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΠΙΘΑΝΟ ΝΑ ΠΕΘΑΝΟΥΝ ΣΕ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΗΛΙΚΙΑ ΑΠΟ Ο,ΤΙ ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΕΣΜΟΥΣ».

Η μοναξιά επηρεάζει το πώς γερνάει ο εγκέφαλος μας

Η Julianne Holt-Lunstad, καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστημών στο Brigham Young University και ερευνήτρια της μοναξιάς, έχει κάνει μια εξαιρετική δουλειά, κατά την οποία βρήκε πως η μοναξιά είναι το ίδιο επικίνδυνη για την υγεία μας με το κάπνισμα μισού πακέτου τσιγάρων την ημέρα.

«Πιστεύουμε πως το άγχος είναι από τους βασικούς τρόπους που η μοναξιά φθείρει τη σωματική μας υγεία», λέει ο Waldinger, προσθέτοντας ότι «υπάρχουν και πολλές άλλες αιτίες. Επιπροσθέτως, η έρευνα δείχνει πως οι άνθρωποι που είναι μόνοι στα ύστερα χρόνια της ζωής τους παρουσιάζουν πιο γρήγορη εγκεφαλική εξασθένιση».

Έχει ανακαλυφθεί πως ο κίνδυνος για άνοια αυξάνεται κατά 26% σε μια δεκαετία για τους ενήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω. Οπότε, γνωρίζουμε ότι αυτή η ίδια διαδικασία του αυξανόμενου ή του μειωμένου άγχους επηρεάζει τη γήρανση του εγκεφάλου μας. Και πολλές άλλες μελέτες δείχνουν πως η καλύτερη δυνατή επιλογή που μπορούμε να κάνουμε και η οποία μπορεί να μας κρατήσει στο σωστό δρόμο της ευημερίας μας, είναι να επενδύσουμε στις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους».

Ακόμα και οι περιστασιακές συναντήσεις ωφελούν την ευημερία μας

Προφανώς και υπάρχουν λόγοι που μας έχουν οδηγήσει στο να αποφεύγουμε τα πολλά-πολλά με τους άλλους ανθρώπους και να αγκαλιάζουμε τη μοναξιά μας. Ο Waldinger εξηγεί πως για να βοηθήσουμε τον οργανισμό μας να μη ζήσει τις συνέπειες της μοναξιάς, δεν χρειάζονται πολλά.

«Δεν είναι μόνο οι πιο στενές σχέσεις που μας κάνουν να νιώθουμε “συνδεδεμένοι”. Είναι όλων των ειδών οι σχέσεις. Από τον ταχυδρόμο της γειτονιάς μας και τον ταμία του σούπερ μάρκετ μέχρι κάθε άλλη περιστασιακή συνάντηση. Όλοι οι τρόποι που μας βοηθούν να κάνουμε λίγο πιο προσωπική την όποια επαφή, μπορούν να κάνουν τους άλλους να νιώσουν το “ανήκειν” αλλά και εμάς να νιώσουμε λίγο περισσότερο πως ανήκουμε».

Πολλοί άνθρωποι που είναι μόνοι αισθάνονται πως οι άλλοι δεν θέλουν να είναι μαζί τους, διαπιστώνει ο ειδικός: «Γνωρίζουμε επίσης πως οι μοναχικοί άνθρωποι περνούν κάποιες φορές το μήνυμα ότι δεν θέλουν να τους προσεγγίσει κανείς γιατί φοβούνται τους άλλους, φοβούνται τον κόσμο. Έχουν ωστόσο, τη δυνατότητα να μάθουν να κάνουν περισσότερες κινήσεις και να δείχνουν πως θα ήθελαν να συνδεθούν, ακόμα κι αν φοβούνται λίγο να το κάνουν. Έχουν αναπτυχθεί τύποι γνωστικής-συμπεριφορικής θεραπείας, όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν αυτές τις κοινωνικές δεξιότητες. Εκπαιδεύονται στο να αναθεωρούν την εικασία πως δεν είναι επιθυμητοί από άλλους ανθρώπους.

»Αν αισθάνεστε μόνοι και νιώθετε φόβο, η πρότασή μου είναι να βρείτε ένα περιβάλλον, μια δραστηριότητα που να περιλαμβάνει και άλλους ανθρώπους, ανάμεσα στους οποίους αισθάνεστε άνετα και δείτε τι θα προκύψει. Ανήκετε. Έχετε σημασία. Είστε συνδεδεμένοι».