Η ΑΠΛΟΥΣΤΑΤΗ ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΕΝΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΙΣ ΤΟ BURNOUT

Πίσω από έναν κουρασμένο εγκέφαλο δεν βρίσκεται η πολλή δουλειά, ενώ το αντίδοτο στο burnout δεν είναι αυτό που φαντάζεσαι, αλλά κάτι πολύ απλό, που μπορεί να κάνει ο καθένας ανά πάσα στιγμή.

Τι εννοούμε όταν λέμε burnout; Αν και η έννοια έχει συνδεθεί κατεξοχήν με τον χώρο της εργασίας, το burnout είναι κάτι πολύ πιο ευρύ και μπορεί να αφορά αρκετούς τομείς της ζωής. Επί της ουσίας πρόκειται για την κατάρρευση της ικανότητας του σώματος να διαχειριστεί το στρες.

Η χρόνια έκθεση στο στρες αναστατώνει τις βασικές λειτουργίες του εγκεφάλου και οδηγεί σε συναισθηματική εξάντληση, «ομίχλη εγκεφάλου» (brain fog) και σωματική κόπωση.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να πάθεις εργασιακό burnout και άλλοι τόσοι για να πάθεις γονεϊκό burnout, πλην όμως η ουσία παραμένει: νιώθεις το μυαλό σου... καμένο. Είναι η δυσλειτουργία του νου που σε καθιστά ανεξήγητα κουρασμένο.

Από τι προκαλείται το burnout;

Καθώς το burnout μπορεί να αποτελέσει πρόδρομο ενός καταθλιπτικού επεισοδίου και σίγουρα επηρεάζει πάρα πολλούς ανθρώπους, αρκετοί ειδικοί έχουν προσπαθήσει να το προσεγγίσουν, να το αναλύσουν και να προτείνουν λύσεις.

Ένας από αυτούς είναι ο Γερμανός νευροεπιστήμονας, ψυχίατρος και συγγραφέας Δρ Manfred Spitzer. Η δουλειά του είναι αρκετά γνωστή στην κεντρική Ευρώπη, καθώς δίνει συχνά διαλέξεις στη Γερμανία και την Ελβετία (συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο της Ulm) για τη διανοητική εξουθένωση.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Έχει εργαστεί πολύ πάνω στο πεδίο της ψυχικής υγείας, εισάγοντας τον όρο της Ψηφιακής Αμνησίας (Digital Dementia) και υποστηρίζοντας ότι το burnout δεν προκαλείται από τη «σκληρή δουλειά» ή το εξωτερικό στρες, αλλά από την εσωτερική συναισθηματική επεξεργασία αυτού του στρες (μηρυκασμός ή υπερβολική σκέψη).

Μάλιστα, στηριζόμενος σε αυτή την άποψη, δίνει μία απλούστατη συμβουλή για την πρόληψη και τη διαχείριση του burnout, τόσο εύκολη και προσιτή στον καθένα, που θα λέγαμε ότι μοιάζει περισσότερο με hack. Ας δούμε όμως αναλυτικά τι πρεσβεύει ο Δρ Manfred Spitzer.

O εγκέφαλος δεν «καίγεται» από τη σκληρή δουλειά

«To μυαλό δεν καίγεται από το στρες. Καίγεται από την υπερβολική σκέψη, τη συναισθηματική υπερανάλυση», λέει. Τι σημαίνει αυτό; Ότι αυτό που καταβάλλει τον εγκέφαλο δεν είναι το ίδιο το στρες. Ο εγκέφαλος είναι σχεδιασμένος για να το διαχειρίζεται.

ΤΟ BURNOUT ΔΕΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΛΗΡΗ ΔΟΥΛΕΙΑ, ΟΥΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΡΕΣ, ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΕΣ.

Αυτό που δεν μπορεί να διαχειριστεί είναι οι ατελείωτες σκέψεις που μοιάζουν αδιέξοδες και μας εμπλέκουν συναισθηματικά σε μια κατάσταση απόγνωσης, χωρίς ταυτόχρονα να υπάρχει σωματική δράση. Αυτές οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις κρατούν το νευρικό σύστημα μισο-ενεργοποιημένο, σαν να βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση stand by, χωρίς όμως να έχει τη διέξοδο που θα του έδινε η ανάληψη κάποιας δράσης.

Πώς αντιδρά ο εγκέφαλος στην υπερανάλυση;

Ο Δρ Spitzer έδειξε κάποτε στους φοιτητές του εξειδικευμένες μαγνητικές τομογραφίες από τον εγκέφαλο δύο ανθρώπων: ο ένας είχε περάσει μια πραγματικά δύσκολη μέρα και ο άλλος μια μέρα υπερανάλυσης. Ο εγκέφαλος του πρώτου έδειχνε ενεργοποιημένος αλλά ακέραιος. Αντιθέτως, του δεύτερου έδειχνε κουρασμένος, για την ακρίβεια εξαντλημένος.

Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΙ ΤΙΣ ΑΔΙΕΞΟΔΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΜΟΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΑΝΗΣΥΧΙΑ.

«Το σώμα μπορεί να αναρρώσει από την αδρεναλίνη, μία από τις ορμόνες του στρες, πολύ γρήγορα. Δεν μπορεί όμως να κάνει το ίδιο μετά από μια σειρά νοητικών στροβιλισμών. Η αδιάκοπη ροή σκέψεων που συνοδεύεται από αίσθημα ανησυχίας οδηγεί τον εγκέφαλο σε burnout», τους είπε.

Στις διαλέξεις του αναφέρεται συχνά σε μία γιατρό που, ενώ κοιμόταν 9 ώρες κάθε βράδυ, ένιωθε εξαντλημένη. Περνούσε το 70% της ημέρας της φτιάχνοντας σενάρια στο μυαλό της, κάνοντας υποθετικούς διαλόγους και σχεδιάζοντας υπερβολικά τα πάντα.

Τι λένε οι Νευροεπιστήμες για την υπερανάλυση

«Η αναμάσηση των σκέψεων είναι στρες χωρίς επίλυση. Επαναλαμβάνουμε νοητικά διαλόγους και συζητήσεις. Κατηγορούμε τον εαυτό μας. Αναλύουμε κάθε τι θα γίνει αν... και κάθε γιατί. Και χωρίς να το συνειδητοποιούμε το μυαλό μας καίγεται πολύ πριν από το σώμα μας», διηγείται.

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΤΑΡΡΕΟΥΝ ΕΠΕΙΔΗ ΔΕΝ ΕΠΙΤΡΕΠΟΥΝ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΤΟΥΣ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕΙ ΤΙΣ ΑΤΕΡΜΟΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ.

Σύμφωνα με τις Νευροεπιστήμες, αυτή η «συναισθηματική υπερανάλυση» κρατά την αμυγδαλή (το κέντρο φόβου του εγκεφάλου) υπερενεργοποιημένη, η οποία τελικά εξαντλεί τον προμετωπιαίο φλοιό. Δεν είναι η δουλειά που εξαντλεί την... μπαταρία. Είναι τα συναισθήματα που προκύπτουν από την υπερβολική σκέψη και δεν ησυχάζουν ποτέ.

Το burnout λοιπόν δεν είναι μια κατάρρευση της ψυχολογίας σου, αλλά ένα «κράτημα» του νευρικού σου συστήματος, ένα φρενάρισμα. Οι άνθρωποι καταρρέουν όχι επειδή έχουν πολλά συναισθήματα, αλλά επειδή δεν επιτρέπουν στο μυαλό τους να σταματήσει τις ατέρμονες σκέψεις.

Ποιο είναι το αντίδοτο στο burnout; Ένα εύκολο hack!

Το αντίδοτο δεν είναι –όπως θα περίμενε κανείς– διανοητικό, αλλά έχει να κάνει με τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματός μας. Για την ακρίβεια, βρίσκεται στη διακοπή αυτών των σκέψεων με φυσικούς τρόπους.

Το να ρίξεις κρύο νερό στο πρόσωπό σου, να ανέβεις μια σκάλα, να τρίψεις δυνατά τα χέρια σου, να βγάλεις μια κραυγή (ή ακόμη και να τραγουδήσεις), οτιδήποτε ενεργοποιεί τη σωματική έκφραση του νευρικού συστήματος, βοηθάει. Αυτά τα μικρά διαλείμματα διακόπτουν τη ροή των ατέρμονων σκέψεων και επιτρέπουν στον προμετωπιαίο φλοιό να ανασυγκροτηθεί. Η διαύγεια είναι πρωτίστως φυσική και μετά διανοητική.

Κάθε φορά, λοιπόν, που νιώθεις ότι το μυαλό σου εμπλέκεται σε μια σειρά ατέρμονων και αδιέξοδων σκέψεων, θυμήσου να κάνεις το πιο απλό, για να προλάβεις το burnout: ένα μικρό διάλειμμα με τη συμμετοχή του σώματός σου, που θα διακόψει την καταστροφική πορεία του μυαλού.