ΠΟΣΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΒΟΥΤΙΑ ΣΕ ΛΙΜΝΗ;

Μια βουτιά σε λίμνη μπορεί να αποδειχθεί αναζωογονητική εμπειρία, αρκεί να ξέρεις τους κινδύνους που κρύβουν τα γλυκά νερά. Από μικροσκοπικά βακτήρια μέχρι... τοξικά φύκη, μάθε πώς να κολυμπάς με ασφάλεια.

Πριν από πολλά χρόνια, σίγουρα πάνω από 25, αν με ρωτούσες τι πιστεύω για τα μπάνια σε λίμνες, το μυαλό μου θα πήγαινε απευθείας σε εκείνη την αιματηρή (κυριολεκτικά) σκηνή από το Stand By Me. Οι τέσσερις φίλοι πλατσουρίζουν αμέριμνα στο νερό, μέχρι που ανακαλύπτουν έντρομοι πως κολυμπούν παρέα με βδέλλες – και πώς να μη σε σημαδέψει για πάντα η στιγμή που ο Gordie βγάζει μια βδέλλα απ' το εσώρουχό του;

Με τα χρόνια ήρθε η καλύτερη γνώση για τις λίμνες: δεν έχουν όλες τα βαλτώδη νερά της ταινίας, δεν είναι όλες ρηχές για να τις προτιμούν οι βδέλλες, και αρκετές είναι απόλυτα ασφαλείς για να βουτήξεις. Στην πραγματικότητα, η Ευρώπη διαθέτει από τα καθαρότερα νερά για κολύμπι, με το 85% των φυσικών περιοχών κολύμβησης να πληρούν τα αυστηρά πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – και η Ελλάδα φιγουράρει στο top 5 των χωρών με το 95% των υδάτων τους ως «εξαιρετικής ποιότητας».

Ωστόσο, ακόμα και τα πιο κρυστάλλινα νερά εγκυμονούν κινδύνους, απείρως μεγαλύτερους από μερικές βδέλλες – κι ας μην τους πιάνει το γυμνό μάτι.

iStock

Αόρατοι κίνδυνοι στις λίμνες

Μια βουτιά στη λίμνη χαρίζει οφέλη απλόχερα και αποδεδειγμένα: λιγότερο στρες, καλύτερη διάθεση, σύνδεση με τη φύση και αίσθημα ανεξαρτησίας... μέχρι να τα ανατρέψει όλα ένα κολοβακτηρίδιο. Ακόμα και σε διάφανα νερά, κρύβονται λοιμογόνοι παράγοντες που μπορούν να εισέλθουν στον οργανισμό από το στόμα, τα μάτια, τη μύτη, την ουρήθρα καθώς και ανοιχτές πληγές ή εκδορές στο δέρμα.

Μεταξύ των συνηθέστερων παθογόνων που απαντώνται σε λίμνες (και ποτάμια) είναι:

• Βακτήρια όπως το Escherichia coli (E. coli), η σαλμονέλα, η σιγκέλλα (Shigella) και το καμπυλοβακτηρίδιο (Campylobacter), σχετίζονται με λύματα και ενδέχεται να προκαλέσουν λοιμώξεις του γαστρεντερικού με διάρροια, έντονους κοιλιακούς πόνους, εμετούς και πυρετό.
• Ιοί όπως ο νοροϊός (Norovirus) και της ηπατίτιδας Α, που μεταδίδονται με την κατάποση μολυσμένου νερού και προκαλούν από στομαχικές διαταραχές μέχρι ηπατική βλάβη.
• Το βακτήριο Leptospira της λεπτοσπείρωσης, που μεταδίδεται από τα ούρα μολυσμένων ζώων, κυρίως αρουραίων, και μπορεί να εισέλθει στον οργανισμό μέσω πληγής ή από τους βλεννογόνους. Αναλόγως την περίπτωση, η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα ήπιας γρίπης ή να εξελιχθεί σε σοβαρή λοίμωξη, με προσβολή του ήπατος ή των νεφρών.
• Η «εγκεφαλοφάγος» αμοιβάδα (Naegleria fowleri), παράσιτο των ζεστών γλυκών νερών που διέρχεται από τις ρινικούς οδούς, φτάνει στον εγκέφαλο και προκαλεί φλεγμονή. Περιστατικά ανθρώπινης λοίμωξης έχουν αναφερθεί σε 39 χώρες (κυρίως ΗΠΑ, Αυστραλία, Πακιστάν, Ινδία, Μεξικό, Τσεχία), όχι στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με τον Δρ. Γεώργιο Ευθυμίου, λέκτορα Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Hull, η πορεία της μόλυνσης κρίνεται από το είδος, αλλά και την ποσότητα των μικροβίων που εισέρχονται στον οργανισμό. Βακτήρια όπως η σαλμονέλα χρειάζονται δεκάδες χιλιάδες κύτταρα για να προκαλέσουν λοίμωξη, ενώ άλλα, όπως ο στρεπτόκοκκος ή ορισμένα στελέχη E. coli, μπορούν να προκαλέσουν έντονα συμπτώματα με ελάχιστο μικροβιακό φορτίο.

iStock

Επικίνδυνα τοξικά φύκη

Η Δρ Primrose Freestone, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κλινικής Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λέστερ, επισημαίνει σε άρθρο της ότι η ασφάλεια των υδάτων μπορεί να αξιολογείται πρακτικά: η εγγύτητα σε βιομηχανικές περιοχές, η πιθανή απορροή γεωργικών λιπασμάτων και η παρουσία ζώων είναι παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του νερού.

Από τους κινδύνους δεν λείπουν οι ανθίσεις τοξικού φυτοπλαγκτού (Harmful Algal Blooms – HABs), πληθυσμιακές «εκρήξεις» φυτοπλαγκτονικών οργανισμών, όπως τα κυανοβακτήρια, οι οποίες ευνοούνται από την κλιματική αλλαγή. Όπως εξηγεί η Δρ Freestone, τα κυανοβακτήρια –ο πράσινος αφρός που βλέπουμε στην επιφάνεια του (γλυκού κατά βάση) νερού– απελευθερώνουν τοξίνες που προκαλούν δερματικούς ερεθισμούς, ναυτία, διάρροια, πυρετό και πόνους στις αρθρώσεις.

Πότε δεν βουτάμε στο νερό

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), θα πρέπει να αποφεύγεται η κολύμβηση αν το νερό είναι θολό, έχει δυσάρεστη οσμή ή φαίνεται να έχει μολυνθεί από απόβλητα μετά από έντονη βροχόπτωση. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε περιοχές όπου διακρίνονται σωληνώσεις ή αποχετεύσεις, που μαρτυρούν την παρουσία ανεπεξέργαστων λυμάτων.

iStock

Πώς κολυμπάμε με ασφάλεια σε λίμνες

Οι βουτιές στις λίμνες δεν είναι απαγορευτικές· το γνωρίζουν καλά όσοι το έχουν τολμήσει και αγαπήσει. Παρ' όλα αυτά, ακολουθούν κάποιες πρακτικές συμβουλές από το CDC για μεγαλύτερη ασφάλεια:

• Επιλέγουμε λίμνες που ελέγχονται για την καταλληλότητά τους για κολύμβηση.
• Τις αποφεύγουμε μετά από δυνατή βροχή, καθώς αυξάνεται η πιθανότητα να έχουν παρασυρθεί λύματα, λιπάσματα ή τοξικές ουσίες στα νερά.
• Προσπαθούμε να μην καταπίνουμε νερό και αποφεύγουμε την επαφή με το πρόσωπο.
• Δεν κολυμπάμε αν έχουμε ανοιχτές πληγές, έστω και μικρές, ή τουλάχιστον τις καλύπτουμε με αδιάβροχους επιδέσμους.
• Πλενόμαστε καλά μετά το μπάνιο και ειδικά τα χέρια πριν από το φαγητό.
• Χρησιμοποιούμε γυαλάκια ή μάσκα και ωτοασπίδες, ώστε να περιορίσουμε τον κίνδυνο λοιμώξεων στα μάτια και τα αυτιά.