Ο ΜΥΘΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΠΟΥ ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ

Υπάρχει ένας παράγοντας που προδιαθέτει για κατάθλιψη; Τι υποστηρίζουν οι επιστήμονες σήμερα.

Ζούμε σε μια από τις πιο ηλιόλουστες χώρες του πλανήτη, ως οι πολίτες του πλανήτη με το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό κατάθλιψης παγκοσμίως και το μεγαλύτερο στην Ευρώπη, σύμφωνα με τη μελέτη του Global Burden of Disease. Έναν χρόνο νωρίτερα ήμασταν στο Νο3 του κόσμου.

Τι έχουμε;

Σίγουρα όχι χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο. Ίσως να είμαστε η φωτογραφία των πραγματικών δεδομένων της πάθησης και όχι της θεωρίας που επικράτησε από το ‘60 έως… σήμερα.

Ο παρακάτω πίνακας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, δείχνει τα στατιστικά στοιχεία χωρών της Ευρώπης:

Πηγή: Π.Ο.Υ

Εκεί στις αρχές του ‘60, ερευνητές πρότειναν πως οι ανωμαλίες στους νευροδιαβιβαστές, όπως η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη μπορεί να συνδέονται με την κατάθλιψη. Επρόκειτο για λογική συνέπεια του γεγονότος ότι κάποια φάρμακα που τους επηρέαζαν, επηρέαζαν και τη διάθεση.

Είκοσι χρόνια αργότερα, εμφανίστηκαν στην αγορά οι Εκλεκτικοί Αναστολείς Επαναπρόσληψης Σεροτονίνης (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors -SSRIs), κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιούνται ως αντικαταθλιπτικά, η οποία έγινε η βάση της θεωρίας της ανισορροπίας.

Βοήθησε και ότι επρόκειτο για απλή εξήγηση προς τους ασθενείς, προκειμένου να κατανοήσουν τον λόγο που χρειάζονταν φαρμακευτική αγωγή, βγάζοντας την κατάθλιψη από το πλαίσιο του «ελαττώματος» και μεταφέροντάς το σε αυτό των ιατρικών παθήσεων που είχαν βιοχημική βάση. Έτσι, μειώθηκε το στίγμα.

Την ίδια ώρα, μεγάλοι ιατρικοί οργανισμοί συναινούσαν με το αφήγημα, εξηγώντας πως οι χημικές ανισορροπίες θα μπορούσαν να συμβάλουν στα συμπτώματα κατάθλιψης και ότι τα αντικαταθλιπτικά «διόρθωναν» το πρόβλημα. Δεν ήταν de facto η συμβολή, καθώς δεν υπήρχαν ισχυρά σχετικά επιστημονικά στοιχεία.

Οι έρευνες συνεχίστηκαν, και σήμερα που ποσοστό μεγαλύτερο του 80% του κοινού εξακολουθεί να πιστεύει αυτήν την εξήγηση, η θεωρία κατέρρευσε. Πρόσφατες ολοκληρωμένες μελέτες και ανασκοπήσεις δεν βρήκαν πειστικά στοιχεία ότι η κατάθλιψη προκαλείται από χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο, ιδιαίτερα σε σχέση με τα επίπεδα σεροτονίνης, με σημαντικότερη δουλειά την ανασκόπηση-ομπρέλα από το University College London.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

H Βρετανίδα ψυχίατρος και ακαδημαϊκός, καθηγήτρια Κριτικής και Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο UCL, Joanna Moncrieff, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «έπειτα από μια τεράστια έρευνα που διεξήχθη κατά τη διάρκεια αρκετών δεκαετιών, δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία ότι η κατάθλιψη προκαλείται από ανωμαλίες σεροτονίνης, ιδιαίτερα από χαμηλότερα επίπεδα ή μειωμένη δραστηριότητα σεροτονίνης».

Εν τω μεταξύ, ούτε άλλες χημικές ανωμαλίες του εγκεφάλου αποδείχθηκαν ως η βασική αιτία της κατάθλιψης.

Οι ερευνητές προειδοποίησαν ότι αυτή η παρανόηση μπορεί να αποθαρρύνει την αισιοδοξία για την ανάρρωση. Υποστήριξαν δε, τη μετατόπιση της εστίασης προς την αντιμετώπιση των στρεσογόνων παραγόντων της ζωής, του τραύματος και των κοινωνικών παραγόντων μέσω θεραπείας και παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής και όχι μόνο μέσω φαρμακολογικών λύσεων.

Υπάρχει ένας παράγοντας που προδιαθέτει για κατάθλιψη;

Αν δεν ευθύνεται η χημική ανισορροπία, ποιος ευθύνεται; Η κατάθλιψη αναγνωρίζεται πλέον ως σύνθετη και πολυπαραγοντική πάθηση, με τη σύγχρονη έρευνα να υποδεικνύει ως παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν τους βιολογικούς (το οικογενειακό ιστορικό αυξάνει τον κίνδυνο κατά 40-50%, ενώ έχουν «λόγο» παραλλαγές σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, όπως και χρόνιες ασθένειες, πόνος, ορμονικές αλλαγές, φλεγμονή και κάποια φάρμακα), τους ψυχολογικούς (το τραύμα και το στρες, αλλά και χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως η τελειομανία, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και ο υψηλός νευρωτισμός), τους περιβαλλοντικούς (το πένθος, η απώλεια εργασίας, οι οικονομικές δυσκολίες κλπ), τους κοινωνικούς (η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και η μοναξιά), αλλά και κάποιες επιλογές μας που επηρεάζουν τη διάθεσή μας, όπως η κακή διατροφή, η σωματική αδράνεια και η χρήση ουσιών.

Τώρα που μάθαμε την αλήθεια, ας εκμεταλλευτούμε τα δεδομένα προς όφελός μας και ας συνδυάσουμε αυτά που έχουμε ανάγκη (ψυχιατρική και ψυχοθεραπεία), για να ζήσουμε καλύτερα. Να ζήσουμε τη ζωή που αξίζουμε και όχι αυτή που θέλει το «σκοτάδι» στο μυαλό μας.