Ο ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΟΙ BOOMERS ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΓΕΝΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΑΠΙΕΣΜΕΝΗ

Από το «Μην κλαις, δεν έγινε τίποτα» ως το «Είμαι καλά» που δεν εννοούσαν ποτέ, η ιστορία των boomers είναι η ιστορία μιας κοινωνίας που δίδαξε πως το συναίσθημα είναι αδυναμία.

Τους κοροϊδεύουμε για το πώς χρησιμοποιούν τα social media, για τις αγκυλώσεις τους, για τη δυσανεξία τους σε ό,τι νέο και αλλιώτικο, για τα «Εγώ στην ηλικία σου...» (συμπλήρωσε όπως θες: «έστυβα την πέτρα», «δούλευα 25 ώρες τη μέρα», «δεν ήξερα τι είναι κατάθλιψη και τέτοιες βλακείες» κι άλλα χαριτωμένα). Είναι φυσικά οι boomers, όσοι δηλαδή γεννήθηκαν μέσα στο διάστημα 1946-1964 και σήμερα, το 2025, είναι 61 έως 79 ετών. Αυτοί που απ’ όλες τις γενιές είναι οι πιο αδικημένοι.

Λέω αδικημένοι όχι γιατί τους φέρθηκε σκληρά η ζωή και δεν τους το αναγνωρίσαμε. Ξέρουμε –και ξέρουν και οι ίδιοι στις μοναχικές στιγμές αυτογνωσίας και αυτοκριτικής– ότι η γενιά τους δεν κακοπέρασε συγκριτικά με εκείνες που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν. Το λέω γιατί τους στήσαμε στον τοίχο, τους ξεπετάξαμε με ένα «OK Boomer!», χωρίς προσπάθεια να τους καταλάβουμε. Ούτε κι εκείνοι προσπάθησαν, θα μου πεις – χώρια που η γενιά τους επηρέασε (και εξακολουθεί να επηρεάζει) τη δική μας μοίρα. Όμως, δεν έπαιζε παντού ο όρος ενσυναίσθηση στην εποχή τους, όπως συμβαίνει τώρα. Καλά-καλά δεν έπαιζε η λέξη συναίσθημα.

«Όπως είπε ο ψυχαναλυτής Heinz Kohut, "η ικανότητα να σκεφτόμαστε και να αισθανόμαστε τον εαυτό μας μέσα στη ζωή ενός άλλου ανθρώπου", κάτι που εκείνος ονόμασε ενσυναίσθηση, είναι από τις ισχυρότερες θεραπευτικές τεχνικές. Αυτή η ενσυναίσθηση δεν σημαίνει πάντα ότι συμφωνούμε ή ότι αποδεχόμαστε ως έγγυρο το σύστημα ιδεών του άλλου. Στην πραγματικότητα, γίνεται συχνά το σημείο εκκίνησης για μια σωστή διαφωνία», γράφει η ψυχοθεραπεύτρια F. Diane Barth, με αφορμή μια millennial θεραπευόμενη με το ψευδώνυμο Nancy, που της είπε «είσαι πολύ μεγάλη για να καταλάβεις».

«Της ζήτησα να μου μιλήσει περισσότερο για τις εμπειρίες της», συνεχίζει. «Τι δεν καταλάβαινα; Μπορούσε να μου το εξηγήσει, μπορούσε να με βοηθήσει να καταλάβω;» Άραγε, σκέφτομαι και παραδέχομαι πως είναι δύσκολο, θα βοηθούσε να προσεγγίζαμε τους «δυσκοίλιους» boomers της ζωής μας, όπως η Barth τη Nancy;

ΟΙ BOOMERS ΕΜΑΘΑΝ ΟΤΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΠΝΙΓΕΙΣ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΟΥ.

Τα καταπιεσμένα συναισθήματα των boomers

«Μεγαλώσαμε βλέποντάς τους να κρατούν τα πάντα όρθια. Οι boomer γονείς και μέντορές μας μπορούσαν να διαχειριστούν μια στεγαστική κρίση, μια απόλυση ή μια οικογενειακή δυσκολία χωρίς ίχνος ταραχής», γράφει η Avery White στο VegOut. «Εκ πρώτης όψεως, η ψυχραιμία τους μοιάζει με αξιοθαύμαστο χάρισμα – μέχρι τη στιγμή που αποφασίζεις να κάνετε μια ουσιαστική συζήτηση και πέφτεις πάνω σε συναισθηματικό τείχος. Αν έχεις ποτέ αναρωτηθεί στο οικογενειακό τραπέζι γιατί η μητέρα σου “κλείνεται" ή ο πατέρας σου πετάει ένα αστείο μόλις η κουβέντα γυρίσει στο σοβαρό, τότε μόλις ανακάλυψες τι μάθαινε μια ολόκληρη γενιά: ότι τα συναισθήματα δεν είναι καλοδεχούμενα».

Το παραπάνω κάτι μου θυμίζει: μια μάνα που δεν έλεγε «σ’ αγαπώ» γιατί δεν το έμαθε απ’ τη δικιά της, που με τη σειρά της δεν το άκουσε μα ούτε κι ένιωσε από τη δική της – έκανε πως κοιμάται τα βράδια γιατί μόνο τότε, στον ύπνο, ήταν επιτρεπτό το μητρικό χάδι. (Αφήνω απέξω κτητικές αντωνυμίες. Ίσως κάτι να θυμίζει και σε άλλους).

Όσο γυρίζεις προς τα πίσω, το συναίσθημα μοιάζει όλο και περισσότερο με είδος υπό εξαφάνιση. Τον καιρό που μεγάλωναν οι boomers, ήταν σαν απειλή σε έναν κόσμο που προσπαθούσε να ορθοποδήσει μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

«Διαφημίσεις και κοινωνικά μηνύματα έδειχναν χαμογελαστές μητέρες, περιποιημένα γκαζόν, πατεράδες που επιδιόρθωναν τα πάντα, από βρύσες μέχρι διεθνείς εντάσεις, χωρίς δάκρυα. Τα συναισθήματα, ειδικά τα αρνητικά, παρουσιάζονταν σαν πολυτέλεια που μπορούσε να ραγίσει τη βιτρίνα», γράφει η White και θυμάται πώς ο πατέρας της και η γενιά του έμαθαν ότι υπευθυνότητα είναι να καταπνίγεις τα συναισθήματά σου. «Σκούπισε τα μούτρα σου, έχουμε δουλειές» του είχε πει η δασκάλα του όταν τον είδε να κλαίει για το ματωμένο του γόνατο. Το μήνυμα είχε περάσει.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Η ίδια κουλτούρα, από το παιδικό δωμάτιο έως τη δουλειά 

Η δασκάλα του πατέρα της ή η ίδια η μητέρα της, που είπε «Δε θα πάθεις τίποτα· πήγαινε για ύπνο, αύριο έχεις σχολείο» επειδή η 8χρονη White φοβόταν να κοιμηθεί ένα βράδυ με καταιγίδα, είχαν μάθει από παιδιά να ξεπερνούν τα προβλήματα με τη λογική, παραλείποντας τη συναισθηματική σύνδεση. Έτσι είχαν μάθει.

Σύμφωνα με τη White, ακόμα και όταν κυκλοφόρησε το Baby and Child Care του Benjamin Spock, ένα από τα best sellers του 20ού αιώνα που πρότεινε μια πιο ζεστή και τρυφερή στάση απέναντι στο παιδί, οι γονείς το ερμήνευσαν με τα δικά τους φίλτρα, καταλήγοντας στην ανάγκη για περισσότερη πειθαρχία. «Η φράση “τα παιδιά πρέπει να φαίνονται αλλά όχι να ακούγονται” αντηχούσε σε πολλές κουζίνες, ενώ η παραμικρή έκφραση απογοήτευσης ή φόβου από το παιδί σήμαινε ότι το έχουν κακομάθει».

Η κουλτούρα που ξεκινούσε από το παιδικό δωμάτιο τους ακολουθούσε στην ενήλικη ζωή. Το αφήγημα της πατριαρχίας ήθελε τα αγόρια σκληρά, να μην κλαίνε, και τα κορίτσια να γίνονται θυσία, ο σάκος του μποξ. Η White παραπέμπει στη σημαντική φεμινίστρια συγγραφέα και θεωρητικό bell hooks (ψευδώνυμο της Gloria Jean Watkins, το οποίο η ίδια επέλεξε να γράφει με πεζά γράμματα ώστε να δίνει προτεραιότητα στις ιδέες και όχι στο πρόσωπό της):

«Το πληγωμένο παιδί μέσα σε πολλούς άνδρες είναι εκείνο το αγόρι που, όταν πρωτοτόλμησε να εκφράσει την αλήθεια του, φιμώθηκε από την πατρική σκληρότητα, από έναν πατριαρχικό κόσμο που δεν ήθελε να αναγνωρίσει τα πραγματικά του συναισθήματα. Το πληγωμένο παιδί μέσα σε πολλές γυναίκες είναι εκείνο το κορίτσι που έμαθε από πολύ νωρίς ότι πρέπει να γίνει κάτι άλλο από αυτό που είναι, να αρνηθεί τα αληθινά της συναισθήματα, για να μπορεί να ελκύει και να ευχαριστεί τους άλλους».

Το ίδιο και στην επαγγελματική ζωή: «Οι boomers ενηλικιώθηκαν μέσα σε μια οικονομική άνθηση που αντάμειβε την αυτάρκεια», λέει η White. «Τα γραφεία υμνούσαν τον επαγγελματισμό, δηλαδή την αποχή από το συναίσθημα. Στα διαλείμματα μπορούσες να μιλήσεις για τον καιρό ή το ποδόσφαιρο, αλλά όχι για το άγχος ή τη θλίψη».

ΠΛΗΡΩΣΑΝ ΤΟ ΠΩΣ ΜΕΓΑΛΩΣΑΝ ΜΕ ΡΗΧΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, ΑΛΥΤΕΣ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΑΜΕΝΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΝΑ ΕΡΘΟΥΝ ΚΟΝΤΑ ΜΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ.

3 boomer συμπεριφορές που μαρτυρούν την καταπίεση 

Σύμφωνα με την White, υπάρχουν τρία χαρακτηριστικά μοτίβα στη συμπεριφορά τους – και η αναγνώριση είναι το πρώτο βήμα για την αλλαγή: 

• Αποφυγή συγκρούσεων. Αντί να πουν «με πλήγωσε αυτό», μπορεί να αποσυρθούν ή να φύγουν από το δωμάτιο. Η σιωπή τους μοιάζει τιμωρητική για όσους μεγάλωσαν μαθαίνοντας στον διάλογο. 
• Λύση αντί για παρουσία. Όταν κάποιος τους ανοίγεται, το πρώτο τους αντανακλαστικό είναι να προτείνουν λύση, π.χ.: «Δοκίμασες γιόγκα;» Η πρόθεσή τους είναι καλή, δείχνει φροντίδα, όμως στο τέλος δίνουν την αίσθηση ότι απορρίπτουν το συναίσθημα..
• Στιγμιαία οικειότητα. Οι πραγματικά βαθιές κουβέντες βγαίνουν μόνο σε στιγμές κρίσης – μια αρρώστια, μια κηδεία, ένα μεταμεσονύχτιο ταξίδι. Εκεί, για λίγο, πέφτουν οι άμυνες.

Πώς να μειώσεις τις αποστάσεις

Η White προτείνει στρατηγικές που έχει δοκιμάσει με boomer πελάτες της ως οικονομική αναλύτρια για να γεφυρώσει το χάσμα:

• Ονομάζουμε τα συναισθήματα την ώρα που συμβαίνουν. Αντί για το κλασικό «είμαι καλά», μπορούμε να πούμε «Έχω άγχος για το αυριανό ραντεβού». Έτσι η κουβέντα αποκτά αλήθεια και βάθος.
• Ρωτάμε πριν δώσουμε συμβουλή. Ένα απλό «Θέλεις ιδέες ή απλώς να σ’ ακούσω;» μπορεί να αλλάξει εντελώς τον τόνο της συζήτησης.
• Μοιραζόμαστε μικρές προσωπικές ιστορίες. Για παράδειγμα: «Μεγάλωσα μαθαίνοντας να τα κρατάω μέσα μου και πλέον προσπαθώ να τα λέω δυνατά. Μπορώ να το δοκιμάσω μαζί σου;». Αυτή η μικρή παραδοχή δίνει χώρο και για τον άλλον.
• Πρώτα αναγνώριση, μετά λύση. Ένα απλό «Ακούγεται δύσκολο» δημιουργεί αρκετή ασφάλεια για τα επόμενα βήματα.
• Γιορτάζουμε τις μικρές νίκες. Ακόμη κι ένα μήνυμα τύπου «Σήμερα νιώθω πεσμένος» από έναν γονιό είναι τεράστιο βήμα· σημαίνει ότι έσπασε η σιωπή δεκαετιών.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που ο boomer γονιός ή άλλος γνωστός σου από αυτή τη γενιά σε φέρει εκτός ορίων, προσπάθησε να μην τον δεις σαν άκαρδο και εκνευριστικό απολίθωμα. Σκέψου ότι έμαθε απλώς να επιβιώνει αγνοώντας τα συναισθήματά του, και μάλιστα το πλήρωσε με ρηχές σχέσεις, άλυτες παρεξηγήσεις και χαμένες ευκαιρίες να έρθει κοντά με ανθρώπους. Ίσως καταφέρεις περισσότερα απ’ ό,τι μ’ ένα «ΟΚ Boomer!» – και το λέω πρώτα στον εαυτό μου.