ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΑΝΑΛΥΕΙ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΣΩΠΑΙΝΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΤΣΑΚΩΘΕΙΣ

Η σιωπή μπορεί να φαίνεται προτιμότερη από το να τσακωθείς, αλλά συχνά κρύβει φόβο και πλήττει την αυτοεκτίμηση. Δες τι εξηγεί η ψυχολόγος και πώς μπορείς να σπάσεις τον κύκλο.

Υπάρχουν άνθρωποι που δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους, δεν διεκδικούν τα «θέλω» τους, αποφεύγουν κάθε τσακωμό και τελικά συμβιβάζονται σε μια ζωή που ορίζουν άλλοι. Υπάρχουμε κι εμείς, που έχουμε ορκιστεί να μην κρατάμε τίποτα μέσα μας (χρειάζεται να θυμίσω πόσα προβλήματα υγείας προκαλεί το αντίθετο;) και έχουμε κάνει τη δουλειά που χρειάζεται ώστε να μη χάνουμε το δίκιο μας και να μη μας παρασύρουν οι ασυναρτησίες και οι ακρότητες όσων δεν θέλουν ουσιαστικά να επικοινωνήσουν, αλλά να «φορέσουν» στους άλλους τον τρόπο που έχουν επιλέξει να ζουν τη δική τους ζωή.

Εμείς μπορούμε να εκφραστούμε χωρίς να τσακωθούμε, όσο κι αν προσπαθεί ο άλλος για το αντίθετο. Μήπως όμως είναι κρίμα κι άδικο να αποφύγουμε τις συγκρούσεις;

Ο φόβος φυλάει τα έρμα

Η ψυχολόγος Lara Ferreiro, που ειδικεύεται στον συναισθηματικό εθισμό, την αυτοεκτίμηση, τις σχέσεις και την προσωπική ανάπτυξη της γυναίκας, εξήγησε τον λόγο που κάποιοι προτιμούν τη σιωπή από την προστριβή και τον τσακωμό, τι σημαίνει αυτή η επιλογή και πώς μπορεί να αλλάξει. Η ειδικός θεωρεί ότι το να μάθουμε να μιλάμε «είναι το κλειδί για τον αυτοσεβασμό. Αν δεν το κάνετε, θα νιώθετε διαρκώς ότι οι άλλοι σας εκμεταλλεύονται».

Η ίδια εξηγεί ότι υπάρχουν τρεις τύποι επικοινωνίας:

• Ο επιθετικός τύπος – «είναι σαν τα λιοντάρια που αγαπούν τη μάχη. Πρόκειται για ανθρώπους που λένε ό,τι σκέφτονται».
• Ο παθητικός-υποχωρητικός τύπος – «είναι σαν τους ποντικούς, που είτε μένουν σιωπηλοί, είτε λένε ό,τι νομίζουν ότι θέλει να ακούσει ο άλλος».
• Ο διεκδικητικός τύπος – είναι σαν «τα δελφίνια, που διεκδικούν χωρίς να πατούν πάνω στους άλλους και χωρίς να αφήνουν να τα πατούν».

iStock

Η Ferreiro τονίζει πως πίσω από τη σιωπή κρύβεται ο φόβος: «Πολλοί φοβούνται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους από το φόβο της απόρριψης ή της εγκατάλειψης. Πιστεύουν ότι, αν μείνουν σιωπηλοί, ο άλλος δεν θα τους παρατήσει». Όπως εξηγεί, είναι μια ασυνείδητη στρατηγική, προκειμένου να διατηρούν τις σχέσεις τους ακόμα και σε βάρος της δικής τους ευημερίας.

Τα παιδικά χρόνια και η ευαισθησία στη σύγκρουση

Υπάρχουν περιπτώσεις που η ρίζα της συμπεριφοράς εντοπίζεται στην παιδική ηλικία. Όπως λέει η Ferreiro, «η σιωπή είναι “στρατηγική” που μαθαίνει κάποιος από πολύ νωρίς. Πολλοί έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες με συναισθηματικά ταμπού, που δεν συζητούσαν ποτέ για κανένα πρόβλημα. Ή είχαν αυταρχικούς γονείς και μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα με φωνές, χωρισμούς ή/και βία, οπότε έμαθαν πως το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να σωπαίνουν.

»Πολλά παιδιά μεγαλώνουν ακούγοντας τους γονείς τους να λένε διαρκώς φράσεις όπως “σώπα”, “μην κλαις” ή “υπερβάλλεις”. Άλλα γίνονται οι γονείς των γονιών τους, αφού τους φροντίζουν για τα δικά τους συναισθηματικά προβλήματα».

«ΤΟ ΝΑ ΛΕΜΕ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΜΑΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΚΑΝΕΙ ΕΓΩΙΣΤΕΣ. ΤΟΥΝΑΝΤΙΟΝ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΜΑΣ ΥΓΕΙΑ».

Διευκρίνισε πως όταν κάποιος μαθαίνει να αποφεύγει τις συγκρούσεις, ο εγκέφαλος το θεωρεί μια έγκυρη στρατηγική.

Μια άλλη κατηγορία ανθρώπων προτιμά τη σιωπή γιατί δεν έχει κατακτήσει τις δεξιότητες επικοινωνίας. «Είναι άτομα που δυσκολεύονται να ξεκινήσουν συζητήσεις γύρω από ορισμένα θέματα, με το άγχος τους να τα αναγκάζει να μένουν σιωπηλά. Μπορεί και να ανησυχούν τι θα πει ο κόσμος. Φοβούνται ότι αν πουν την αλήθεια τους, θα φανούν αγενή ή αλαζονικά».

Τη σιωπή επιλέγουν και άνθρωποι που είναι ευαίσθητοι στη σύγκρουση, όπως εκείνοι που έχουν υψηλή ευαισθησία (HSP). «Ο εγκέφαλός τους αντιδρά πολύ έντονα στο στρες. Οι συγκρούσεις τους προκαλούν ένταση και μελέτες έχουν αποδείξει πως συχνά τις αποφεύγουν. Το ίδιο κάνουν όσοι έχουν κοινωνικό άγχος, αγχώδεις διαταραχές ή αποφευκτικό δεσμό: αποστασιοποιούνται συναισθηματικά για να προστατευθούν»

Η σιωπή δεν είναι χρυσός

Η επαγγελματίας ψυχικής υγείας αναφέρθηκε και στην παρανόηση που θέλει τους πιο σιωπηλούς ανθρώπους να είναι και καλοί, «γιατί δεν διαμαρτύρονται, συγχωρούν και ανέχονται καταστάσεις. Στην πραγματικότητα το να είσαι καλός άνθρωπος δεν σημαίνει να αφήνεις τους άλλους να σε εκμεταλλεύονται. Και το να λέμε τη γνώμη μας δεν μας κάνει εγωιστές. Τουναντίον, προστατεύει την ψυχική μας υγεία».

Η συναισθηματική καταπίεση μπορεί να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα όπως μυϊκούς πόνους, προβλήματα πέψης και άλλες ψυχοσωματικές ασθένειες. Όταν τα συναισθήματα συσσωρεύονται, μια μέρα γίνεται η έκρηξη, που μπορεί να εκφραστεί ως ξέσπασμα θυμού, αϋπνία ή άγχος.

iStock

«Υπάρχει και το ενδεχόμενο της απώλειας ταυτότητας. Αν μένουμε πάντα σιωπηλοί, θυσιάζουμε αυτό που είμαστε και σταματάμε να έχουμε προσωπικότητα».

Όλα τα παραπάνω σαφέστατα επηρεάζουν τις σχέσεις μας, «που γίνονται λιγότερο αυθεντικές, μη ισορροπημένες, ακόμα και κακοποιητικές. Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να θέσουν όρια συχνά βρίσκονται σε σχέσεις όπου μόνο υποχωρούν, ενώ ο άλλος επιβάλλει τη θέλησή του. Νιώθουν ενοχές και πικρία και η αυτοεκτίμησή τους μειώνεται. Αυτή η συμπεριφορά δεν είναι έμφυτη. Μαθαίνεται και είναι από τους πιο συχνούς λόγους που οι άνθρωποι ζητούν ψυχοθεραπεία».

Πώς να σπάσεις τη σιωπή

Όταν η σιωπή είναι κατασκευαστική λειτουργία, δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο να τη σπάσουμε. Χρειάζεται δουλειά με επαγγελματία ψυχικής υγείας. Μετά, όπως λέει η Ferreiro, χρειάζονται και τα κατάλληλα περιβάλλοντα, «στα οποία νιώθουμε άνετα να εκφραστούμε». Δεν είναι επικριτικά· μας δίνουν τον χώρο και τον χρόνο που χρειαζόμαστε.

Η ειδικός λέει ότι είναι χρήσιμο επίσης να μιλάμε με τον εαυτό μας. Δηλαδή, αν μας εκνευρίσει κάποιος που δεν σέβεται την ουρά στο ταμείο του σούπερ μάρκετ, όταν προκύψει η σκέψη «πάλι με αγνοούν», την κόβουμε και σκεφτόμαστε «ας βάλω ένα όριο», πριν πούμε «συγγνώμη, η σειρά είναι εκεί πίσω».

Προτείνει να μάθουμε να λέμε «όχι» σε μικρές καταστάσεις και να αντικαθιστούμε τις δικαιολογίες με φράσεις που μας ενδυναμώνουν, όπως «έχω δικαίωμα να λέω τη γνώμη μου». Και κάτι πρακτικό: «Σταματήστε να δικαιολογείστε για όλα και χρησιμοποιήστε τα chats για να κερδίσετε χρόνο. Αν δηλαδή κάποιος ζητήσει κάτι που δεν μπορείτε να δώσετε, γράψτε “λυπάμαι πολύ, αλλά δεν μπορώ να δανείσω”. Έτσι, θα αποφύγετε να πείτε “ναι” εξαιτίας της πίεσης που σας ασκείται εκείνη τη στιγμή».