ΔΕΝ ΑΚΟΥΣ ΚΑΛΑ ΕΝΩ Ο ΩΡΛ ΤΑ ΒΡΙΣΚΕΙ ΟΛΑ ΟΚ; ΑΛΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΕΜΑ

Αν δυσκολεύεσαι να ακούσεις μέσα στη φασαρία ενώ η ακοή σου είναι άψογη σε ήσυχα περιβάλλοντα, ίσως δεν φταίνε τα αφτιά σου αλλά ο εγκέφαλός σου.

Δυσκολεύεσαι να ακούσεις τι σου λένε μέσα στο καφέ ή στο μπαρ και λες: «Να το πρώτο σημάδι». Είσαι σε μια γιορτή ή σε κάποιο γλέντι και πιάνεις τον εαυτό σου να γέρνει προς το μέρος του συνομιλητή για να του ζητήσει να επαναλάβει. Έχει φασαρία, αλλά όχι και τόση για να μην ακούς – λες: «Να και το δεύτερο». Κάποια στιγμή, πιθανώς σε αντίστοιχες περιστάσεις, θα έρθει η απηυδσμένη ερώτηση: «Μα καλά, κουφάθηκες;» Και μια φωνούλα μέσα, αφού μετρήσει τα σημάδια, θα αναρωτηθεί: «Μήπως άρχισα να κουφαίνομαι;»

Η απώλεια ακοής πρέπει να ελέγχεται. Μπορεί να είναι μόνιμη βλάβη ή κάτι προσωρινό, που χρειάζεται έλεγχο από ΩΡΛ ανεξαρτήτως. Αλλά αν η ακοή σου λειτουργεί άψογα στην ησυχία και εξασθενεί σε περιβάλλοντα με πολλούς και μπερδεμένους ήχους, τότε ίσως φταίει ο τρόπος που επεξεργάζεται τα ηχητικά ερεθίσματα ο εγκέφαλός σου.

Σε αυτό κατέληξαν ερευνητές από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, που έδωσαν μια εξήγηση (και ανακούφιση) σε ανθρώπους οι οποίοι δυσκολεύονται να ακούσουν μόνο υπό ειδικές συνθήκες. Αλλά διαπίστωσαν και κάτι ακόμα, μάλλον όχι και τόσο ευχάριστο. Η μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στο PLOS One, έδειξε ότι η ακοή σχετίζεται με την ευφυΐα.

Αν δεν ακούς καλά, μπορεί να φταίει ο τρόπος που επεξεργάζεται τα ηχητικά ερεθίσματα ο εγκέφαλός σου. iStock

Μήπως φταίει το ΙQ σου;

Στη μελέτη συμμετείχαν 49 άτομα με εντελώς φυσιολογική ακοή, χωρισμένα σε τρεις ομάδες: άτομα με αυτισμό, άτομα με διαταραχές φάσματος εμβρυϊκού αλκοολισμού (Fetal Alcohol Spectrum Disorders/FASD) και νευροτυπικά άτομα.

Οι FASD είναι ένα σύνολο νευροαναπτυξιακών και σωματικών προβλημάτων που εμφανίζουν μωρά με προγεννητική έκθεση στο αλκοόλ, όπως διαταραχές του μεταβολισμού, του ανοσοποιητικού συστήματος, καθυστέρηση στον λόγο και την ομιλία και άλλα ελλείμματα στη γνωστική λειτουργία. Στις FASD περιλαμβάνεται και το εμβρυϊκό αλκοολικό σύνδρομο, η σοβαρότερη μορφή, που χαρακτηρίζεται από διαταραχές στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, ειδικά χαρακτηριστικά του προσώπου και καθυστέρηση ανάπτυξης.

Όπως και στο φάσμα του αυτισμού, τα άτομα με FASD μπορεί να έχουν δείκτη νοημοσύνης (IQ) από χαμηλό έως άνω του μέσου όρου. Στα νευροτυπικά άτομα, το ΙQ είναι κυρίως στον μέσο όρο ή παραπάνω. Έτσι, οι ερευνητές μπόρεσαν να διακρίνουν την επίδραση της νευροδιαφορετικότητας και της ευφυΐας.

Η ακοή είναι και θέμα IQ. iStock

Πράγματι, ο δείκτης νοημοσύνης αποδείχθηκε καθοριστικός παράγοντας. Όταν ζητήθηκε να εστιάσουν σε έναν ομιλητή ενώ δύο άλλοι μιλούσαν ταυτόχρονα, όσοι είχαν υψηλότερες γνωστικές ικανότητες μπορούσαν να τον διακρίνουν ακόμα και όταν ανέβαινε η ένταση των άλλων ομιλιών. Τα άτομα με χαμηλότερα σκορ στις γνωστικές δοκιμασίες χρειάζονταν ο κύριος ομιλητής να έχει ανεβασμένο το volume, να «καπελώνει» τον περιβάλλοντα θόρυβο, για να καταλάβουν τι έλεγε.

Σύμφωνα με την επικεφαλής ερευνήτρια, Bonnie Lau, η σχέση νοημοσύνης και ακοής ήταν ανεξάρτητη από το αν οι συμμετέχοντες ήταν νευροτυπικοί ή με διάγνωση αυτισμού ή FASD.

Πώς σχετίζεται η νοημοσύνη με την ακοή

Δεν είναι εύκολο πράγμα να ακούσεις μέσα στη φασαρία, πολύ περισσότερο για τον εγκέφαλο που θα πρέπει να «ιδρώσει»: να ξεχωρίσει τις διαφορετικές πηγές ήχου, να εντοπίσει τη φωνή στην οποία πρέπει να εστιάσει, να «μπλοκάρει» τον θόρυβο από το background, να αποκωδικοποιήσει τις λέξεις και το νόημα – και όλα αυτά ταυτόχρονα. Όσο να πεις, απαιτούνται skills.

Ο εγκέφαλος πρέπει να έχει τα skills και να κοπιάσει για να ακούσει. iStock

Το 2025, δημοσιεύτηκε στο eNeuro έρευνα που έδειξε ότι κάποιες ικανότητες, όπως η μνήμη εργασίας και ο έλεγχος παρεμβολών (η δυνατότητα να συγκρατείς πληροφορίες και να μπλοκάρεις περισπασμούς) μπορούν να προβλέψουν τις επιδόσεις του εγκεφάλου όταν κληθεί να ακούσει μέσα στις φωνές. Μια άλλη μεγάλη μελέτη, σε περισσότερα από 200 άτομα, διαπίστωσε ότι η ακουστική μνήμη είναι ισχυρότερος παράγοντας για την κατανόηση μιας ομιλίας στον θόρυβο απ’ ό,τι η οξύτητα της ακοής.

Πώς αξιοποιείται η νέα πληροφορία

Η νέα προσέγγιση της ακοής θα μπορούσε αξιοποιηθεί για τη διευκόλυνση μαθητών με χαμηλότερες γνωστικές δεξιότητες, απλώς φροντίζοντας τα θρανία τους να είναι κοντά στην έδρα του καθηγητή. Είναι μια κίνηση που θα τους απάλλασσε από το διπλό βάρος να προσπαθούν να μάθουν ενώ παράλληλα αγωνίζονται για να ακούσουν.

Τα ευρήματα υποδεικνύουν λύσεις και για τους ενήλικες, όπως η χρήση τεχνολογιών για τη μείωση ή το μπλοκάρισμα του θορύβου, η επιλογή πιο ήσυχων χώρων για σημαντικές συζητήσεις και meetings και η χρήση υποτίτλων στις ομαδικές βιντεοκλήσεις, αντί να βασίζονται στην αύξηση της έντασης.