ΕΙΝΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ ΕΤΟΙΜΗ ΓΙΑ ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΦΥΛΟ;

Ορισμένες χώρες έχουν ήδη αποδεχτεί το τρίτο φύλο. Πόσο δρόμο χρειάζεται όμως να διανύσουν οι κοινωνίες μας και τι ρόλο θα μπορούσε να διαδραματίσει η Ευρώπη όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Δεν έκανα δα και κανένα γκάλοπ, αλλά μετά τη νίκη του Nemo με το συγκλονιστικό (κατά τη γνώμη μου) The Code, διαπίστωσα ότι πολύς κόσμος συνέδεσε την καλλιτεχνική αξία του τραγουδιού με τη non binary ταυτότητα του καλλιτέχνη και την προσωπική κατάθεση που έκανε.

Ίσως βέβαια αυτό να ήταν και το ζητούμενο, καθώς το Nemo, το πρώτο non binary άτομο που κερδίζει στη Eurovision, άρχισε ήδη να πιέζει τις ελβετικές αρχές να επιτρέψουν τους μη δυαδικούς προσδιορισμούς στα επίσημα έγγραφα. Με απλά λόγια, να αποδεχτούν το τρίτο φύλο.

Πολλές χώρες το έχουν ήδη αποδεχτεί, παρέχοντας μια τρίτη επιλογή, έναν δείκτη ουδέτερου φύλου, στο επίσημο έγγραφο του διαβατηρίου. Ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας, άλλωστε, ο οποίος ορίζει τα πρότυπα για τα διαβατήρια με δυνατότητα ανάγνωσης από μηχανή, παρέχει 3 επιλογές: άρρεν, θήλυ ή Χ (για απροσδιόριστο).

EBU Sarah Louise Bennett

Ποιες χώρες αναγνωρίζουν το τρίτο φύλο

Στην Ευρώπη οι Αυστρία, Δανία, Γερμανία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Μάλτα και Ολλανδία είναι οι χώρες που προσφέρουν και τις τρεις αυτές επιλογές. Ενώ εκτός Ευρώπης, ο Καναδάς, οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Μεξικό, η Κολομβία, η Αργεντινή, το Πακιστάν, η Ινδία, το Νεπάλ, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία δίνουν επίσης την επιλογή Χ στους κατόχους διαβατηρίων.

Η Ελβετία, μια χώρα που θεωρείται προχωρημένη σε αρκετά ζητήματα, η πρώτη που έχει νομιμοποιήσει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία, διαθέτει το υψηλότερο ποσοστό ατόμων (6%), που προσδιορίζονται ως τρανς, μη δυαδικά ή έμφυλα, σύμφωνα με έρευνα της Ipsos το 2023, αλλά δεν το έχει τολμήσει. Ωστόσο, μετά τη δημοσιότητα που έλαβε το θέμα, ο υπουργός δικαιοσύνης της χώρας Beat Jans δέχτηκε να συναντήσει το Nemo, πράγμα που ακούγεται ελπιδοφόρο.

iStock

Είναι ωστόσο εντυπωσιακό ότι το αυτονόητο για πολλές κοινωνίες δικαίωμα (Στην Ινδική υποήπειρο, τα hijra, άνθρωποι τρανς, intersex ή ευνούχοι είναι από καιρό αναγνωρισμένα μέλη της κοινωνίας. Το 2014, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας αποφάσισε να δημιουργηθεί μια επιλογή τρίτου φύλου σε επίσημα έγγραφα για τρανς άτομα. Το Πακιστάν, το Νεπάλ και το Μπαγκλαντές έχουν επίσης θεσπίσει νομοθεσία που αναγνωρίζει την κοινότητα hijra ως τρίτο φύλο) αποτελεί ταμπού στην Ευρώπη.

Ο έμφυλος διαχωρισμός είναι κοινωνικός

Μου έκανε δε ιδιαίτερη εντύπωση, όταν μιλώντας ακόμη και με γκέι φίλους, με αφορμή τη νίκη του Nemo, διέκρινα μια έντονη αντίδραση στις απόψεις τους: «αυτό που ξέρουμε είναι ότι τα φύλα είναι 2, άντε και τα τρανς άτομα, πρέπει να προσδιορίσεις τι είσαι». Αν όμως δεν νιώθεις έτσι; Γιατί να μην μπορείς να αυτοπροσδιοριστείς ως κάτι άλλο;

Και μήπως ο διαχωρισμός των ανθρώπων σε μόνο αρσενικό και θηλυκό δεν είναι καθαρά κοινωνικός; Άλλωστε στη φύση γεννιούνται Intersex ή διαφυλικά άτομα με διάφορες φυσικές παραλλαγές στα χαρακτηριστικά φύλου τους (χρωμοσώματα, ορμονικά προφίλ ή εσωτερική /εξωτερική ανατομία) οι οποίες δεν παραπέμπουν στον κλασικό ιατρικό ορισμό των αρσενικών και των θηλυκών σωμάτων.

Το στοίχημα βέβαια που καλείται να κερδίσει όχι μόνο η Ευρώπη, αλλά και ο κόσμος όλος είναι οι άνθρωποι να μπορούν να επιλέξουν το φύλο τους με βάση την αυτοαναγνώριση και όχι ένα ιατρικό πιστοποιητικό.

Το δικαίωμα της αυτοαναγνώρισης

Η Γερμανία, ας πούμε, το κατάφερε. Ενώ από το 2018, παρείχε μια τρίτη επιλογή φύλου, που ονομαζόταν «διαφορετική», σε intersex άτομα τα οποία θα προσκόμιζαν ιατρικό πιστοποιητικό, 6 χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2024, το γερμανικό κοινοβούλιο ψήφισε νόμο για να καταστήσει τον «διαφορετικό» δείκτη διαθέσιμο σε όλα τα άτομα άνω των 18 ετών, συμπεριλαμβανομένων των τρανς και των μη δυαδικών (non binary) ατόμων.

iStock

Αναρωτιέμαι όμως πόσο δρόμο έχουν να διανύσουν ακόμη οι κοινωνίες μας, ώστε να κατανοούν και να αποδέχονται όχι τη διαφορετικότητα, αλλά το δικαίωμα του καθενός να είναι αυτό που επιθυμεί και να προσδιορίζεται έτσι. Ευτυχώς, για καλή μας τύχη, μερικές φορές ο νόμος προπορεύεται. Αν όχι της εποχής του, τουλάχιστον του κοινωνικού στίγματος.

Όπως άλλωστε έχει πει στο OW o ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Παπαδημητριάδης, σχετικά με το κοινωνικό στίγμα στα παιδιά ομόφυλων οικογενειών: «επιστημονικές έρευνες που έγιναν για την πιθανή ψυχική επίδραση από το κοινωνικό στίγμα στα παιδιά έχουν δείξει ότι, όταν ο νόμος αναγνωρίζει και κατοχυρώνει τα δικαιώματα των ομόφυλων οικογενειών, βλέπουμε ότι και το κοινωνικό στίγμα μειώνεται».

Ας κάνει η Ευρώπη την αρχή

Και όπως η ελληνική κοινωνία δεν ήταν απολύτως έτοιμη να δεχτεί τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, αλλά ο νόμος έκανε την αρχή, σκέφτομαι τι ωραία που θα ήταν αν γινόταν κάτι αντίστοιχο και στην ετερόκλητη Ευρώπη μας: Να μπορούσε να περάσει ένας νόμος που θα αναγνώριζε το τρίτο φύλο σε όλες τις χώρες-μέλη.

iStock

Γνωρίζοντας πως κάτι τέτοιο είναι μάλλον ανέφικτο, παραμένω αισιόδοξη. Κόντρα στα σχόλια των γύρω μου για την εμφάνιση του Nemo ή τη δήθεν δυσκολία τους να μιλήσουν χρησιμοποιώντας το ουδέτερο γένος (όλους μας δυσκολεύει, παιδιά, δεν είναι κάτι που έχουμε συνηθίσει). Κόντρα στην απροθυμία τους να ακούσουν, έστω και με κλειστά μάτια, ένα πραγματικά υπέροχο τραγούδι, από μια υπέροχη φωνή.

Οι λαοί της Ευρώπης δεν είναι έτοιμοι να δεχτούν το τρίτο φύλο. Μήπως όμως η Ευρώπη ως θεσμός θα μπορούσε και θα έπρεπε να πρωτοστατήσει όσον αφορά τα θεμελιώδη δικαιώματα των ανθρώπων; Κι αν αυτή η προσπάθεια δεν ξεκινήσει από ένα 24χρονο, ταλαντούχο παιδί με εκφραστικά μάτια και δυνατή θέληση, τότε από ποιον; Αν δεν ξεκινήσει μέσα από την τέχνη, τότε από πού;