ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΠΟΤΕ;

Το φαινόμενο της ψηφιακής κούρασης –ή, διεθνώς, του technology fatigue– έχει να κάνει με την πληροφορία που μπορεί να συγκρατήσει η βραχυπρόθεσμη μνήμη. Προτού βιαστείς να πιστέψεις ότι ο εγκέφαλός μας έχει αμέτρητες δυνατότητες, μάθε τι μπορεί να τον κουράζει συστηματικά.  

Μπαίνω στην αίθουσα εκπαιδεύσεων ενός μεγάλου οργανισμού. Κάποιοι με κοιτούν τσαντισμένοι. Μπαίνω στην αίθουσα εκπαιδεύσεων ενός άλλου οργανισμού. Και σε άλλη και σε άλλη και σε άλλη. Περίεργο. Η δουλειά μου είναι να κάνω την καθημερινότητα των εργαζομένων πιο εύκολη, να τους δείξω τις νέες δυνατότητες που προσφέρουν οι εφαρμογές που έχουν στα χέρια τους: «Ορίστε ένας πιο αποδοτικός τρόπος οργάνωσης των συναντήσεων», «έτσι κι έτσι μπορείτε να μειώσετε τα μέιλ», «υπάρχει καλύτερη λύση για να δουλεύετε σαν ομάδα», «να πώς θα έχετε γρήγορη πρόσβαση στα αρχεία σας…» Όταν ξεκίνησα τη δουλειά του εκπαιδευτή, σκεφτόμουν: Καλά, εγώ προσπαθώ να τους βοηθήσω κι αυτοί δυσανασχετούν; Σιγά-σιγά κατάλαβα.

Οι εργαζόμενοι τους οποίους εκπαιδεύω δεν είναι κάποιου είδους αρνητές της τεχνολογίας. Δεν μυρίζονται κάποια συνομωσία της διοίκησης, για να δουλεύουν περισσότερο. Αντίθετα, καταλαβαίνουν την αξία των σύγχρονων εφαρμογών, πολλές φορές ζητούν οι ίδιοι να εκπαιδευτούν, ξέρουν πολύ καλά τι μπορεί να βελτιωθεί στις διαδικασίες του γραφείου, καταλαβαίνουν τι σημαίνει αλλαγή κουλτούρας, θέλουν να μάθουν καινούργια πράγματα και σίγουρα δεν βαριούνται. Το μόνο πρόβλημα που έχουν, στην πραγματικότητα, το έχουμε όλοι: «μπούχτισαν».

Δεν τους αδικώ. Τα ψηφιακά εργαλεία που έχει σήμερα μπροστά του σχεδόν κάθε εργαζόμενος είναι απαιτητικά. Πολλές φορές πρέπει να ψάξουμε πώς γίνεται κάτι, να ρωτήσουμε ποιος ξέρει καλά το τάδε πρόγραμμα, να βρούμε άλλο τρόπο να το κάνουμε. Αν κάποτε εκνευριζόμασταν επειδή οι εφαρμογές γραφείου έκαναν πολύ λιγότερα από αυτά που χρειαζόμασταν, σήμερα εκνευριζόμαστε για τον αντίθετο λόγο: κάνουν πολύ περισσότερα, και αυτό μας κουράζει.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Πόσες εφαρμογές χρησιμοποιούμε καθημερινά;

Οι σημερινές ανάγκες δεν καλύπτονται από δυο-τρεις εφαρμογές. Χρησιμοποιούμε κατά μέσο όρο 9 εφαρμογές και περνάμε από τη μία στην άλλη 30 φορές την ημέρα.

Αλλά και εκτός γραφείου, τα πράγματα δεν είναι καλύτερα, είναι μάλλον χειρότερα. Από περιέργεια, ρώτησα μία γνωστή τεχνητή νοημοσύνη πόσες ρυθμίσεις έχει ένα σύγχρονο smartwatch. Περίπου 150. Το ηχοσύστημα ενός μέσου αυτοκινήτου; 70 με 100 (700 ένα πολύ ακριβό μοντέλο). Ο φούρνος μου; Τουλάχιστον 30. Σύνολο 250 ρυθμίσεις για 3 μόνο συσκευές.

Δεν είναι μόνο οι καθημερινές συσκευές που μετατράπηκαν σε γρίφους. Είναι κυρίως οι εφαρμογές, δεκάδες εφαρμογές στα κινητά και τους υπολογιστές μας, καθεμία με δεκάδες ρυθμίσεις. Και συνδρομές σε πλατφόρμες που δουλεύουν διαφορετικά, και πληρωμές σε εταιρείες, και παραγγελίες και δημόσιες υπηρεσίες… Αμέτρητες πληροφορίες για να τα χρησιμοποιήσουμε.

Technology fatigue: Τι μας κουράζει στην τεχνολογία

Σας φαίνεται υπερβολική δόση τεχνολογίας; Καλώς ήρθατε στο technology fatigue. Το μυαλό απλά κλείνει. Δεν χωράει τίποτα περισσότερο. Αρνείται να καταναλώσει άλλες πληροφορίες. Στο πλαίσιο του γενικότερου βομβαρδισμού με πληροφορίες που βιώνουμε όλοι, το technology fatigue χαρακτηρίζει τον ψυχολογικό αντίκτυπο της πολυπλοκότητας που έχει πια και η πιο απλή συσκευή, και η πιο απλή εφαρμογή.

Πώς κατέληξε να μας κουράζει η τεχνολογία; Δεν έπρεπε να μας βοηθάει; Γι’ αυτό δεν τη δημιουργήσαμε; Ίσως το παρακάναμε λίγο. Βοηθάει και ο πόλεμος δυνατοτήτων μεταξύ των εταιρειών. Καλύτερη κάμερα, αλλά με 10 ακόμα ρυθμίσεις και πάει λέγοντας. Όμως, κάθε νέο χαρακτηριστικό έχει μια καμπύλη εκμάθησης, χρειάζεται χρόνο και κόπο και χώρο στο μυαλό μας και πλέον δεν έχουμε τίποτε από τα τρία.

Τι μπορεί να αποθηκεύσει το μυαλό

Το μυαλό μας μπορεί να διαχειριστεί πεπερασμένο αριθμό πληροφοριών και η αλήθεια είναι πως η τεχνολογία τον ξεπέρασε. Ναι μεν μπορούμε να αποθηκεύουμε τεράστιο αριθμό πληροφοριών (μέχρι και 2,5 petabyte), αλλά μας δεσμεύει ο Νόμος του Μίλλερ: η βραχεία μνήμη μας μπορεί να δουλεύει μόνο με περίπου 7 πληροφορίες τη φορά. Εκεί δίνεται μια καθημερινή μάχη, καθώς προσπαθούμε να χωρέσουμε ολοένα και περισσότερες.

Κι αν η βραχεία μνήμη γεμίσει; Δυσκολευόμαστε να παίρνουμε αποφάσεις, να λύνουμε προβλήματα, να συγκεντρωνόμαστε, να βάζουμε στη σειρά τις δουλειές που πρέπει να γίνουν, να κατανοούμε τι ακριβώς λέγεται γύρω μας (είμαστε στον κόσμο μας), να συγκρατούμε νέες πληροφορίες.

Επιπλέον, ο εγκέφαλός μας χρειάζεται κάποιο κενό ανάμεσα στις πληροφορίες που δέχεται, για να λειτουργήσει ομαλά. Ο βομβαρδισμός δεν του κάνει καθόλου καλό και μας οδηγεί σε διανοητική εξουθένωση (mental exhaustion). Τότε γινόμαστε ανυπόμονοι και ευέξαπτοι. Και μετά... μπαίνουμε στο αυτοκίνητο.

Τα συμπτώματα της υπερβολικής τεχνολογίας στο σώμα

Να περάσουμε σε πιο πρακτικά προβλήματα; Συνεχές στρες, συχνές ημικρανίες, λιγότερη αυτοπεποίθηση και φυσικά το tech neck (αυχενικό ελληνιστί), το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα και άλλες μυοσκελετικές παθήσεις που συνδέονται με τη συνεχή χρήση ψηφιακών συσκευών. Για να προσθέσω και το Σύνδρομο Google ή ψηφιακή αμνησία, που μπορεί και να συνδέεται λίγο με τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Εντάξει, θα μου πείτε, δεν θα χάσουμε και τον ύπνο μας. Τον έχουμε ήδη χάσει! Κοιμόμαστε μιάμιση ώρα λιγότερο απ’ ό,τι πριν 50 χρόνια, ξυπνάμε περισσότερες φορές και οι μισοί από εμάς ξυπνούν κουρασμένοι. Η τεχνολογία μάς κλέβει τον ύπνο. Και είναι γνωστό πως όλοι οι παράγοντες που μας προκαλούν burnout, μας κάνουν quiet quitters όχι μόνο στη δουλειά αλλά και στη ζωή, και ανοίγουν τον δρόμο για την «κατάθλα» που λένε οι Gen-Zers.

Ας αρχίσουμε την ψηφιακή δίαιτα!

Η κουβέντα για μια άλλη προσέγγιση, έναν ψηφιακό μινιμαλισμό, έχει ανοίξει από καιρό. Μοιάζει βέβαια λίγο με τη δίαιτα: εύκολο να το καταλάβεις, δύσκολο να το εφαρμόσεις. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν την ψηφιακή μας δίαιτα.

• Λιγότερες συσκευές, μόνο οι απαραίτητες. Προσωπικά πέταξα το smartwatch, με αποσπούσε όλη τη μέρα.
• Κλείστε τις ειδοποιήσεις: τα τηλέφωνα έχουν και λειτουργία do not disturb, μόνο 2 στους 10 τη χρησιμοποιούν.
• Επιλέξτε μία υπηρεσία cloud για να αποθηκεύετε τα αρχεία σας.
• Μείνετε σε μία μάρκα κινητών και tablet που ξέρετε ήδη να χειρίζεστε.
• Στο γραφείο απαιτήστε να μειωθούν οι εφαρμογές που πρέπει να χρησιμοποιείτε.
• Χτίστε το προφίλ σας σε μία πλατφόρμα των social media.
• Tελικά, σκεφτείτε: πόσο smart είναι το smart home για την ψυχική σας υγεία;

Ο Βασίλης Κλεισούρας είναι technology advisor και εκπαιδευτής ενηλίκων.