ΠΟΣΕΣ ΜΕΡΕΣ ΑΔΕΙΑ ΛΕΝΕ ΝΑ ΠΑΙΡΝΕΙΣ ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ;

Με το χέρι στην καρδιά, ποιος δεν θα ήθελε να έχει περισσότερες διακοπές σε ετήσια βάση; Κι όμως, υπάρχουν εργαζόμενοι που δεν αξιοποιούν τις μέρες άδειας που δικαιούνται, κάτι που σε βάθος χρόνου μπορεί να το πληρώσουν πολύ ακριβά.

Όταν ήμουν μικρός και παραθερίζαμε στο νησί του πατέρα μου, έβλεπα με κάποιο οίκτο τα ξαδέρφια μου από τη Γερμανία, που είχαν μόνο τρεις βδομάδες καλοκαιρινές διακοπές (και οι γονείς τους απαρέγκλιτα ανάλογες μέρες άδειας). Ήταν τα χρόνια της σχολικής ανεμελιάς, με το κλασικό ελληνικό τρίμηνο της ραστώνης, ένα πλεονέκτημα που άπαξ και ενηλικιωθείς μπορείς να απολαμβάνεις μόνο αν είσαι εκπαιδευτικός (και αυτό όχι σίγουρα).

Με το που μπαίνεις στον επαγγελματικό ζυγό, τα πράγματα ζορίζουν. Για πολλούς, οι τρεις εβδομάδες διακοπών είναι ένα όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό, που δεν μπορεί καθόλου εύκολα να γίνει πραγματικότητα. Και δεν εννοούμε απαραίτητα να κάνεις ταξίδια κι εξορμήσεις, αλλά βασικά να μην έχεις δουλειά και να μπορείς να περάσεις τις μέρες σου κάνοντας οτιδήποτε άλλο.

Από την εμπειρία μου στον ιδιωτικό τομέα, θα έλεγα πως ένας μέσος όρος καλοκαιρινών διακοπών είναι οι δύο συνεχόμενες εβδομάδες, ώστε να μπορέσουν όλοι οι υπάλληλοι ενός τομέα να λείψουν διαδοχικά τους καυτούς μήνες του καλοκαιριού, αφήνοντας πίσω επαρκές προσωπικό. Μιλάμε δηλαδή για δέκα εργάσιμες, που αντιπροσωπεύουν ένα μόνο μέρος της ετήσιας άδειας που δικαιούται ένας εργαζόμενος.

Τι γίνεται με την υπόλοιπη; Το καλό σενάριο άλλη μια βδομάδα άδεια στις αρχές του καλοκαιριού ή του φθινοπώρου, για να μείνουν και κάποιες μέρες που μοιράζονται τον υπόλοιπο χρόνο. Στη χειρότερη, μένεις με ένα υπόλοιπο αδείας που ένας Θεός ξέρει πότε θα μπορέσεις να πάρεις, αν το πάρεις ποτέ – και μη μου πεις ότι δεν ξέρεις κόσμο που δεν καταφέρνει να πάρει όλη την άδεια που δικαιούται.

Υπάρχουν επίσης οι καριερίστες που δεν διανοούνται να λείψουν από τη δουλειά όσες μέρες τους δίνει δικαίωμα ο νόμος, ή κι εκείνοι που παίρνουν μεν άδεια αλλά δεν αφήνουν εντελώς τη δουλειά τους ούτε τότε, ακόμα κι όταν φεύγουν για διακοπές. Πολλοί από αυτούς θα σου πουν ότι είναι μια χαρά και δεν τους λείπει τίποτα. Άλλοι θα σου πουν το «δεν γίνεται αλλιώς» και μπορεί να το πιστεύουν ή απλώς να κάνουν την ανάγκη φιλοτιμία.

Στοιχεία για την Ελλάδα δεν κατάφερα να εντοπίσω, βρήκα όμως ενδιαφέροντα στατιστικά για τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center, το 2023 το 46% των εργαζόμενων δεν έκαναν χρήση όλων των ημερών πληρωμένης άδειας που δικαιούνταν.

Τι λέει η επιστήμη για τις μέρες άδειας που χρειαζόμαστε;

Προσωπικά, η καλοκαιρινή άδεια με βρίσκει πάντα με όλη την κούραση του χειμώνα και παγιδευμένο σε ρυθμούς εντατικής δουλειάς. Αν έχω μία μόνο εβδομάδα στη διάθεσή μου, ίσα που καταφέρνω να ανακτήσω τον χαμένο ύπνο και να ξεκουραστώ λίγο, χωρίς να έχω αποβάλει ολότελα το στρες της εργασιακής ρουτίνας. Τη δεύτερη εβδομάδα αρχίζω ουσιαστικά να χαλαρώνω και προς το τέλος της είμαι σε θέση να απολαύσω τη φάση. Αν με αφήσεις άλλη μία, πραγματικά φορτίζω πλήρως τις μπαταρίες μου και νιώθω το μυαλό μου ανανεωμένο.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Θα μου πεις, αυτό μπορεί να μην ισχύει για όλους τους ανθρώπους. Έλα όμως που μπορεί και να ισχύει, απλώς να μην το καταλαβαίνουν. Τουλάχιστον αυτό σκεφτόμουν διαβάζοντας τα αποτελέσματα έρευνας που εστίασε στην επίδραση που έχουν οι διακοπές όχι στο μυαλό αλλά σε ένα εξίσου ζωτικό όργανο του σώματος: την καρδιά.

Η συγκεκριμένη έρευνα διήρκεσε 40 ολόκληρα χρόνια! Ξεκίνησε στη Φινλανδία στα μέσα της δεκαετίας του 1970, παρακολουθώντας 1.222 στελέχη επιχειρήσεων που είχαν γεννηθεί μεταξύ του 1919 και του 1934 και είχαν έναν τουλάχιστον παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά προβλήματα (κάπνισμα, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερόλη, αυξημένα τριγλυκερίδια, δυσανεξία στη γλυκόζη, περιττό βάρος).

Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν σε συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας και δημοσιεύτηκαν σε επιστημονικό περιοδικό το 2018. Εκείνο στο οποίο στάθηκαν οι ειδικοί είναι ότι το να παίρνεις λιγότερες διακοπές συσχετίστηκε με αυξημένες πιθανότητες θανάτου.

Το παράδοξο της έρευνας

Στην πρώτη φάση της έρευνας, οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν τυχαία σε δύο ομάδες. Η πρώτη ήταν η ομάδα παρατήρησης, στην οποία δεν δόθηκε απολύτως καμία οδηγία. Τα μέλη της δεύτερης ομάδας λάμβαναν τα πέντε πρώτα χρόνια ανά τετράμηνο συστάσεις για να κάνουν αερόβια άσκηση, να τρώνε υγιεινά, να έχουν ένα υγιές βάρος και να κόψουν το κάπνισμα. Όπου κρίθηκε απαραίτητο, δόθηκε και σχετική φαρμακευτική αγωγή.

Στο τέλος της πρώτης πενταετίας, η δεύτερη ομάδα είχε 46% μικρότερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Ωστόσο, 15 χρόνια μετά, εμφάνιζε τελικά υψηλότερα ποσοστά θανάτου.

Στο τέλος της τέταρτης δεκαετίας της έρευνας έγιναν συγκρίσεις και με δεδομένα που αφορούσαν τον φόρτο εργασίας, τον ύπνο και τις διακοπές. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι από τους συμμετέχοντες ακολουθούσαν μεν τις υποδείξεις για καλύτερη υγεία αλλά έκαναν διακοπές διάρκειας μικρότερης από τρεις εβδομάδες τον χρόνο είχαν 37% περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν σε σχέση με όσους έκαναν μεγαλύτερες διακοπές.

«Μην θεωρείτε ότι το να ακολουθείτε έναν κατά τα άλλα υγιεινό τρόπο ζωής αντισταθμίζει τη σκληρή δουλειά και το να μην κάνετε διακοπές», επισήμανε ο Timo Strandbergh, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Ελσίνσι με ειδίκευση στη γηριατρική. «Οι διακοπές είναι ένας καλός τρόπος να απαλλαγείς από το στρες».

Διακοπές εναντίον στρες

«Το κακό που προκλήθηκε από τον απαιτητικό τρόπο ζωής επικεντρώθηκε σε μια υποομάδα αντρών που έκαναν λιγότερες διακοπές σε ετήσια βάση», εξήγησε ο Strandberg. «Στην έρευνά μας, οι άντρες που έκαναν λιγότερες διακοπές δούλευαν περισσότερο και κοιμόντουσαν λιγότερο σε σύγκριση με όσους έκαναν περισσότερες διακοπές. Αυτός ο στρεσογόνος τρόπος ζωής φαίνεται να υπερσκέλισε οποιοδήποτε όφελος από τις παρεμβάσεις υγείας».

Κάτι επίσης εντυπωσιακό είναι η εκτίμηση ότι οι παρεμβάσεις καθαυτές ίσως σε βάθος χρόνου να επιβάρυναν ψυχολογικά τους συμμετέχοντες, προσθέτοντας στρες στη ζωή τους. Βέβαια, ο καθηγητής τόνισε το εξής: «Τα αποτελέσματα της έρευνάς μας δεν υποδεικνύουν ότι η ενημέρωση για θέματα υγείας είναι επιζήμια. Μάλλον δείχνουν ότι η μείωση του στρες είναι αναγκαία στο πλαίσιο προγραμμάτων για τη μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων. Οι συμβουλές που αφορούν τον τρόπο ζωής πρέπει να συνδυάζονται με σύγχρονες φαρμακευτικές παρεμβάσεις ώστε να αποτρέπονται καρδιαγγειακά επεισόδια σε άτομα υψηλού κινδύνου».

Αν λοιπόν έχεις την τάση να αφήνεις ανεκμετάλλευτες μέρες άδειας, ξανασκέψου το. Άλλωστε, ο σοφός λαός το έλεγε ανέκαθεν – και χωρίς επιστημονικά δεδομένα: Η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη!