ΠΟΤΕ ΑΡΧΙΣΕ Η ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΝΑ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΜΑΣ;

Η φλεγμονή έχει αναδειχθεί στο μεγαλύτερο κακό της σύγχρονης υγείας. Influencers, celebrities, επιστήμονες και γιατροί των social media αναφέρονται στα δεινά της, χωρίς να κάνουν σημαντικές διευκρινίσεις. Τι ισχύει; Πώς αναγνωρίζουμε τη χρόνια φλεγμονή και πώς μπορούμε να την ελέγξουμε μέσα από τη διατροφή, την άσκηση, τον ύπνο και τη διαχείριση του στρες;

Κάθε φορά που διαβάζω για τα δεινά της φλεγμονής και το πόσο μας βλάπτει, έρχεται στο μυαλό μου ένα αγαπημένο πρόσωπο των παιδικών μου χρόνων, μια γυναίκα από το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον, που ζούσε το δικό της μαρτύριο. Όχι γιατί μια φλεγμονώδης αντίδραση την ταλαιπωρούσε με διαταραχές σε κάθε σύστημα του οργανισμού –στα 90s η φλεγμονή αφορούσε πολύ συγκεκριμένες καταστάσεις–, ούτε γιατί τα βάσανά της ήταν τόσο εκτεταμένα. Για κάθε ενόχλησή της, θυμάμαι, από τον πονοκέφαλο μέχρι τον πονόδοντο, έφταιγε το μάτι το κακό, η βασκανία. Ένας και μόνο ένοχος, δηλαδή, για κάθε πρόβλημα· όπως περίπου συμβαίνει σήμερα με τη φλεγμονή.

Δεν χρειάζονται ειδικές συστάσεις. Όποιος ξέρεις και δεν ξέρεις υποφέρει από κάποια φλεγμονή που του δυσκολεύει την πέψη, τον κρατά στρεσαρισμένο, του γεννά σπυράκια, του ρίχνει τη διάθεση, γενικά του κάνει τη ζωή άνω-κάτω. Το υποψιάζεται ή έχει καταλήξει στη διάγνωση με ελάχιστα περιθώρια λάθους. Η κατάσταση μιλά από μόνη της και επαναλαμβάνει όσα τονίζουν ειδικοί και «ειδικοί» σε social media, επαγγελματικές ιστοσελίδες, sites με συμβουλές υγείας και ευεξίας: η φλεγμονή σε «τρώει», μάθε πώς να τη «φας» κι εσύ με τα καλύτερα αντιφλεγμονώδη tips.

Για όλα φταίει η φλεγμονή

Δε θα κρυφτώ πίσω από το δάχτυλό μου. Έχω γράψει πολλάκις για τη φλεγμονή, έχοντας πάντα κατά νου το δηκτικό (και εύστοχο) σχόλιο ενός ανθρώπου από τον χώρο του φαρμάκου στο Facebook. Εκεί, έκραζε τη βιομηχανία wellness και τη δαιμονοποίηση της φλεγμονής, φέρνοντας ως χαρακτηριστικά παραδείγματα πηχυαίους τίτλους για το πώς να τη νικήσεις/εξαφανίσεις/καταπολεμήσεις/σταματήσεις/στείλεις στο πυρ το εξώτερο και πάει λέγοντας.

Στην ανάρτησή του εξηγούσε τη λειτουργία της, που σχετίζεται με την άμυνα του οργανισμού, άρα είναι αστείο να θες να αφήσεις το σώμα σου ανοχύρωτο. Συνεπώς, θα πρέπει να διαχωρίζεις την οξεία από τη χρόνια φλεγμονή, μια διαρκή κατάσταση συναγερμού, και να σε ενδιαφέρει πώς να την ελέγχεις, δαμάζεις ή επαναφέρεις στη φυσιολογική της λειτουργία.

Σε ορισμένες παθήσεις, όπως στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, καταλαβαίνεις τις φλεγμαίνουσες αρθρώσεις από τον πόνο, το πρήξιμο και τη δυσκαμψία. iStock

Να πούμε βέβαια ότι επιστήμονες, influencers και celebrities έβαλαν κάπως το χέρι τους. Διάβαζα στο The Cut για έναν ψυχίατρο με 3,5 εκατ. followers που εξηγούσε ότι έχεις φλεγμονή αν νιώθεις πόνο. Σύμφωνα με reels, ο πονοκέφαλος, οι κράμπες περιόδου, το πρησμένο και ερεθισμένο πρόσωπο ή τα ούλα που ματώνουν μπορεί να είναι φλεγμονή. Μια διατροφολόγος, που βρήκα τυχαία στο Youtube, έχει μαζέψει γύρω στις 400 χιλιάδες likes σε βιντεάκι όπου εξηγεί ότι για κάτι παραπάνω από δύο κιλά του βάρους σου φταίει η φλεγμονή.

H Gwyneth Paltrow δήλωσε ότι ακολουθεί μια πολύ περιοριστική διατροφή (λαχανικά και ζωμό από κόκαλα) για αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα και η Khloé Kardashian κάνει θεραπείες με βλαστοκύτταρα για να αντιμετωπίσει τη φλεγμονή από την έντονη άσκηση. Ο Robert F. Kennedy Jr., υπουργός υγείας των ΗΠΑ, δήλωσε θλιμμένος που βλέπει παιδιά «υπερβολικά επιβαρυμένα με μιτοχονδριακές δυσλειτουργίες, με φλεγμονή. Μπορείς να το καταλάβεις από το πρόσωπό τους, από τον τρόπο που κινούνται, από την έλλειψη κοινωνικής σύνδεσης». Άρα, για όλα φταίει η φλεγμονή.

Η ΧΡΟΝΙΑ ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΕΝΗ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΠΛΗΘΟΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ.

Πότε άρχισε να θέλει το κακό μας;

Με μια δόση υπερβολής, θα λέγαμε ότι τον 21ο αιώνα πάθαμε εμμονή με τη φλεγμονή και αποφασίσαμε ότι επιβουλεύεται την υγεία μας και θέλει το κακό μας. Γιατροί και επιστήμονες άρχισαν να υποστηρίζουν ότι είναι η αιτία όλων σχεδόν των ασθενειών. Το Harvard Magazine αναγνωρίζει δύο χρονικά ορόσημα:

Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι επιστήμονες υποπτεύονται ότι η φλεγμονή δεν είναι απλώς μια παροδική, χρήσιμη ανοσολογική αντίδραση. Το 2007, δημοσιεύεται μελέτη που δείχνει ότι το μεγαλύτερο όφελος της σωματικής δραστηριότητας στην καρδιαγγειακή υγεία δεν προέρχεται από την απώλεια βάρους ή τη ρύθμιση της πίεσης, αλλά από τη μείωση της χρόνιας φλεγμονής. Η χρόνια φλεγμονή αρχίζει να εξετάζεται ως κεντρικός μηχανισμός πίσω από «ασθένειες του τρόπου ζωής».

Σύμφωνα με το Harvard, ορισμένες τροφές και διατροφικά πρότυπα, αν και πιο υγιεινά, δεν είναι σαφές ότι ωφελούν λόγω μείωσης της φλεγμονής. iStock

Το δεύτερο και καθοριστικό σημείο τοποθετείται στο 2017, με τη μεγάλη κλινική δοκιμή του μονοκλωνικού αντισώματος κανακινουμάμπη, σε περισσότερους από 10.000 ασθενείς. Για πρώτη φορά, αποδεικνύεται σε ανθρώπους ότι η καταστολή της φλεγμονής και μόνο, χωρίς μείωση της χοληστερόλης, μειώνει τα καρδιαγγειακά επεισόδια και επηρεάζει φαινομενικά ασύνδετες νόσους, όπως ο καρκίνος του πνεύμονα, η αρθρίτιδα και η ουρική αρθρίτιδα.

Η φλεγμονή παύει να θεωρείται απλώς «σύμπτωμα» και καθιερώνεται ως υποκείμενη, σιωπηλή αιτία που «μας σκοτώνει σε δόσεις». Έρευνες που ακολούθησαν, επιβεβαίωσαν τη σύνδεσή της με την άνοια, τον διαβήτη τύπου 2, την παχυσαρκία και πολλά άλλα προβλήματα υγείας.

Μπορώ να καταλάβω αν έχω αυξημένη φλεγμονή;

Η χρόνια φλεγμονή είναι δύσκολο να αναγνωριστεί γιατί δεν έχει σαφή, συγκεκριμένα συμπτώματα. Δεν υπάρχει ένα σταθερό σύνολο ενοχλήσεων που να μαρτυρά ξεκάθαρα τη χρόνια φλεγμονή. Καθημερινές και συνηθισμένες καταστάσεις, όπως το φούσκωμα μετά το φαγητό, το έκζεμα, η κόπωση, οι μεταπτώσεις στη διάθεση ή το στρες μπορούν εύκολα να ερμηνευτούν ως σημάδια φλεγμονής, χωρίς να είναι. Η ασάφεια αυτή, ενισχυμένη από την ιντερνετική παραφιλολογία, μας οδηγεί να ερμηνεύουμε φυσιολογικές σωματικές αποκρίσεις ως κάτι προβληματικό.

Σε σχέση με διαθέσιμες εξετάσεις, οι ειδικοί εξηγούν ότι δεν υπάρχει ένα απλό, αξιόπιστο τεστ που να εντοπίζει τη χρόνια φλεγμονή. Η πιο συνηθισμένη εξέταση είναι για τη C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), έναν δείκτη αυξημένης φλεγμονώδους δραστηριότητας που δεν αποκαλύπτει την αιτία, ούτε διακρίνει αν πρόκειται για οξεία ή χρόνια φλεγμονή. Τα επίπεδά της μπορεί να αλλάζουν από μέρα σε μέρα και να αυξηθούν ακόμη και από ένα κρυολόγημα.

ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 2000, Η ΧΡΟΝΙΑ ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΑΡΧΙΣΕ ΝΑ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΩΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ.

Το Harvard χαρακτηρίζει μύθο ότι μπορείς να ξέρεις πότε έχεις φλεγμονή. Όπως ξεκαθαρίζει, ισχύει για ορισμένες παθήσεις, όπως στη ρευματοειδή αρθρίτιδα, οπότε καταλαβαίνεις τις φλεγμαίνουσες αρθρώσεις από τον πόνο, το πρήξιμο και τη δυσκαμψία.

Η εξέταση για τη C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP), έναν δείκτη αυξημένης φλεγμονής, δεν αποκαλύπτει την αιτία, ούτε διακρίνει αν πρόκειται για οξεία ή χρόνια κατάσταση. iStock

Πώς να την ελέγξεις;

Κανείς δεν αντιλέγει ότι η χρόνια φλεγμονή είναι αναγνωρισμένη αιτία και παράγοντας κινδύνου για πλήθος ασθενειών. Μάλιστα, εκτιμάται ότι σχετίζεται με θανατηφόρα νοσήματα για 3 στους 5 ανθρώπους παγκοσμίως. Υπάρχουν λόγοι να προσέχεις ώστε να ενεργοποιείται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη, όπως σε μια λοίμωξη ή έναν τραυματισμό.

Οι ειδικοί του Harvard συμβουλεύουν:

• Διατροφή. Η αντιφλεγμονώδης διατροφή είναι μια υγιεινή διατροφή. Προσπάθησε να τρως ισορροπημένα γεύματα, άφθονα σε λαχανικά και φρούτα που καταπολεμούν το οξειδωτικό στρες με τα φυτοχημικά τους.
• Σωματική άσκηση. Η ελαφριά, αερόβια άσκηση αρκεί για να μειώσει τη φλεγμονή, σε αντίθεση με τις επαναλαμβανόμενες, σκληρές προπονήσεις.
• Έλεγχος βάρους. Δώσε έμφαση στη μείωση του κοιλιακού λίπους, το οποίο εγείρει την παραγωγή προφλεγμονωδών ενώσεων. Μπορείς να μειώσεις αρχικά ζάχαρη και υπερ-επεξεργασμένα.
• Ύπνος. Ο ανεπαρκής ύπνος αυξάνει τη φλεγμονή και επιβαρύνει ιδιαίτερα την καρδιαγγειακή υγεία.
• Διακοπή καπνίσματος. Τα ανεξέλεγκτα επίπεδα φλεγμονής μπορούν να μειωθούν σημαντικά μέσα σε λίγες εβδομάδες μετά τη διακοπή της συνήθειας.
• Αλκοόλ με μέτρο. Η υπερβολή ενεργοποιεί και συντηρεί τη φλεγμονή.
• Διαχείριση στρες. Το χρόνιο στρες πυροδοτεί τη φλεγμονή και επιβαρύνει προϋπάρχουσες νοσηρότητες όπως καρδιοπάθειες, κατάθλιψη και αυτοάνοσα.

Κυρίως, μη σκέφτεσαι τη φλεγμονή ως το μέγα κακό παρά ως όπλο που, μέσα από τον σωστό τρόπο ζωής, επιτρέπεις στον οργανισμό σου να κάνει σωστή χρήση του. Και προσοχή στην παραπληροφόρηση. (Με πήρε τηλέφωνο πριν μέρες το αγαπημένο πρόσωπο για το οποίο σας μίλησα στην αρχή του κειμένου. «Πονάω πάλι, πονάω και ξέρω ότι είναι το μάτι. Διάβασα στο internet πως ίσως έχω φλεγμονή στον κερατοειδή!»)