ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΑ ΒΛΕΠΕΙΣ ΟΛΑ ΕΙΤΕ «ΑΣΠΡΑ» ΕΙΤΕ «ΜΑΥΡΑ»

Ο ασπρόμαυρος τρόπος σκέψης, ή αλλιώς η διχοτομική σκέψη, μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή μας και τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε. Γι’ αυτό χρειάζεται να τον αλλάξουμε

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Υπάρχει κάτι που οι ψυχολόγοι ονομάζουν «γνωστικές στρεβλώσεις». Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψουν παράλογες ή υπερβολικές σκέψεις ή πεποιθήσεις που διαστρεβλώνουν την ικανότητα ενός ατόμου να αντιλαμβάνεται αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Ο ασπρόμαυρος τρόπος σκέψης, ή αλλιώς η διχοτομική σκέψη, ανήκει στις στρεβλώσεις αυτές. Αυτό σημαίνει ότι ένας άνθρωπος με αυτόν τον τρόπο σκέψης βλέπει τα πράγματα δυαδικά, τα βλέπει «άσπρα» ή «μαύρα», καλά ή κακά. Για τον άνθρωπο αυτό δεν υπάρχουν τα γκρίζα, οι διάφορες αποχρώσεις ανάμεσα στα δύο άκρα.

Οι γνωστικές στρεβλώσεις μπορεί να επηρεάσουν τη διάθεσή μας και τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε. Μάλιστα, είναι πολύ πιθανό αυτός ο τρόπος σκέψεις να σε ακολουθεί σε όλες τις πτυχές της ζωής σου. Για παράδειγμα, μπορεί να έχεις έναν στενό φίλο με τον οποίο θες να κάνεις τα πάντα, μπορεί να εγκαταλείψεις τελείως τους διατροφικούς σου στόχους επειδή έφαγες ένα μπισκότο, ή προτιμάς να μην ασκηθείς από το να μην ολοκληρώσεις την προπόνηση.

Αυτός ο τρόπος σκέψης είναι συχνά μέρος της προσωπικότητας ενός τελειομανούς. Όμως, επηρεάζει τους ανθρώπους σε βαθύτερο επίπεδο. Μελέτη στο Clinical Psychological Science αναφέρει ότι το να εκφράζεσαι με απόλυτους όρους (ποτέ, πάντα, όλα, τίποτα, πρέπει, εκτός αν κ.α.) είναι δείκτης άγχους, κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού. Βέβαια, όπως ξεκαθαρίζουν οι ερευνητές, όλοι χρησιμοποιούμε αυτή τη γλώσσα κατά καιρούς, όμως όταν γίνεται ο βασικός ή μοναδικός τρόπος σκέψης, τότε έχουμε πρόβλημα.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Ξεπερνώντας τη διχοτομική σκέψη

• Τώρα που ξέρεις τι σημαίνει να σκέφτεσαι με απόλυτους όρους, μπορείς να αρχίσεις να παρατηρείς αν και πότε το κάνεις. Αφού προσδιορίσεις αυτόν τον τύπο σκέψης, άρχισε να αμφισβητείς τις σκέψεις σου. Είναι αλήθεια; Υπάρχουν άλλες εξηγήσεις;
• Προσπάθησε να εξετάζεις αντικειμενικά τις σκέψεις σου. Μπορείς, επίσης, να σκεφτείς εναλλακτικά σενάρια.
• Καλλιέργησε την ιδέα ότι μόνο και μόνο επειδή σκέφτεσαι κάτι αυτό δεν το κάνει αληθινό ή χρήσιμο.
• Προσπάθησε να ονοματίσεις το συναίσθημα. Για παράδειγμα, αντί να πεις «κανείς δεν με αγαπάει», να πεις «νιώθω μοναξιά». Έτσι, θα βρεις και τη λύση στο πρόβλημά σου.
• Άλλαξε πλαίσιο αναφοράς. Άλλαξε την οπτική σου. Έτσι, σταδιακά θα αλλάξεις και το πώς σκέφτεσαι, νιώθεις και συμπεριφέρεσαι. Τι θα πει αυτό; Με απλά λόγια, αντί να πεις «όλο το 2023 ήταν χάλια και να πάει στον αγύριστο», να πεις «αυτή ήταν μια δύσκολη χρονιά, αλλά υπήρξαν και καλές στιγμές».
• Ένας άνθρωπος με διχοτομική σκέψη μπορεί να πει: «Δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά» ή «Δεν κάνω ποτέ λάθος». Η αναγνώριση των δυνατοτήτων και των αδυναμιών σου σού επιτρέπει να αναπτυχθείς. Θες ένα παράδειγμα; Εάν η σχέση στην οποία βρίσκεσαι τελειώσει, το να αναγνωρίσεις τον δικό σου ρόλο και τις δικές σου ευθύνες σε βοηθά να κάνεις βήματα βελτίωσης ως άνθρωπος.
• Αν και πρόκειται για αρνητικές νοοτροπίες, οι γνωστικές στρεβλώσεις φαίνεται να υπάρχουν για κάποιο λόγο. Είναι ο τρόπος του εγκεφάλου μας να μας κρατά ασφαλείς. Έτσι όμως μπορεί να σε κρατήσει κολλημένο στη ζώνη άνεσής σου, να μην σε αφήσει να πάρεις ρίσκα, εμποδίζοντας την εξέλιξή σου.