ΓΙΑΤΙ Ο ΦΡΟΪΝΤ ΕΒΑΖΕ ΤΟΥΣ ΠΕΛΑΤΕΣ ΤΟΥ ΝΑ ΞΑΠΛΩΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ;

Γιατί κάποιοι ψυχαναλυτές ζητούν από τους πελάτες τους να ξαπλώνουν όσο έκαναν ψυχανάλυση; Όλα ξεκίνησαν από τον Φρόιντ που... είχε λόγο.

Σας έχει συμβεί ποτέ να πάτε στον ψυχαναλυτή και να σας ζητήσει να ξαπλώσετε; Η ιδέα αυτή ξεκίνησε από τον Φρόιντ, ο οποίος κατά την ψυχανάλυση ζητούσε από τους πελάτες του να ξαπλώνουν σε ύπτια θέση σε έναν καναπέ που είχε στο γραφείο του.

Γιατί το έκανε αυτό; Σύμφωνα με τον καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου New South Wales, στο Σίδνεϊ, Eddie Harmon-Jones, ο οποίος έχει μελετήσει εκτενώς τα κείμενα του Φρόιντ, η θέση αυτή επηρεάζει τις ψυχοφυσιολογικές αντιδράσεις του ατόμου.

Σε κείμενο του 1913 ο Φρόιντ είχε γράψει: «Το πλάνο του να κάνεις έναν ασθενή να ξαπλώσει σε έναν καναπέ, ενώ εσύ κάθεσαι εκτός του οπτικού του πεδίου, είναι κατάλοιπο της υπνωτικής μεθόδου από την οποία εξελίχθηκε η ψυχανάλυση». Σε άλλο σημείο αναφέρει: «Δεν μπορώ να αντέξω οι άλλοι να με κοιτάζουν συνεχόμενα για 8 (ή περισσότερες) ώρες κάθε μέρα».

Και συνεχίζει επιμένοντας στη σημασία του να μην τον κοιτάζει ο ασθενής «για να αποτρέπεται τυχόν ανάμειξη της μεταβίβασης (δηλαδή, της ανακατεύθυνσης των συναισθημάτων του θεραπευτή) με τους συνειρμούς του ασθενούς».

Επιμένοντας στην προσέγγιση αυτή, ο Harmon-Jones προχώρησε σε έρευνες που έδειξαν πως η ύπτια αυτή θέση μπορεί να μειώνει την ψυχολογική άμυνα του ασθενούς και να ανοίγει το μυαλό. Συγκεκριμένα, με την ομάδα του κατέληξε στα εξής συμπεράσματα:

#1: Η ύπτια θέση στην ψυχανάλυση μειώνει την εγκεφαλική δραστηριότητα που σχετίζεται με τον θυμό

Ο Harmon-Jones και η επιστημονική του ομάδα έκαναν το εξής πείραμα: Χρησιμοποιώντας λειτουργική μαγνητική τομογραφία που απαιτεί ύπτια θέση σε μία ομάδα εθελοντών και ηλεκτροεγκεφαλογραφία που απαιτεί καθιστή σε μία άλλη ομάδα, τους επέβαλλαν όλους σε κατασκευασμένα προσβλητικά ηχητικά μηνύματα. Στόχος των μηνυμάτων ήταν να ενεργοποιήσουν το αίσθημα του θυμού στους συμμετέχοντες του πειράματος. Ποιο ήταν το συμπέρασμα; Οι εθελοντές που βρίσκονταν στην ύπτια θέση, παρόλο που άκουσαν τα ίδια ακριβώς μηνύματα με αυτούς στην καθιστή, δεν εμφάνισαν ιδιαίτερη εγκεφαλική δραστηριότητα που να υποδεικνύει θυμό.

Ο καθηγητής αποκαλύπτει, ότι μετά τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της έρευνας αυτής, δέχτηκε τηλεφωνήματα από Μουσουλμάνους που του επισήμαναν τι είχε πει ο Μωάμεθ πριν από 1400 χρόνια: «Όταν κανείς θυμώνει ενώ είναι όρθιος πρέπει να κάθεται. Αν ο θυμός τον αφήσει, έχει καλώς. Διαφορετικά πρέπει να ξαπλώνει».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Επιστρέφοντας στον Φρόιντ, ίσως η πρακτική του καναπέ κατά την ψυχοθεραπεία να είχε και τον στόχο να είναι οι πελάτες του λιγότερο θυμωμένοι ή αμυντικοί σε σκέψεις που προκαλούν θυμό.

#2: Η ύπτια θέση μειώνει το κίνητρο της προσέγγισης

Σε άλλα πειράματα της ίδιας ομάδας φάνηκε ότι οι ασθενείς που βρίσκονται σε ύπτια θέση έχουν μικρότερη εγκεφαλική δραστηριότητα όταν κοιτάζουν φωτογραφίες με λαχταριστά γλυκά ή φωτογραφίες με ερωτικό περιεχόμενο. Αυτό δείχνει μειωμένο κίνητρο προσέγγισης, της τάσης να κινηθεί κανείς εμπρός, άρα δίνει χρόνο στον ασθενή να σταματήσει και να αναλογιστεί.

#3: Η ύπτια θέση διευρύνει το μυαλό και μειώνει την εσωτερική μας διαφωνία

Σε άλλη μελέτη η ομάδα του Harmon-Jones βρήκε ότι η ύπτια θέση σε συνδυασμό με μία χαμογελαστή έκφραση προσώπου διευρύνει τη γνωστική κατηγοριοποίηση, τον βαθμό δηλαδή που σπάνιες έννοιες θωρούνται μέρος μιας κατηγορίας, και μειώνει τη γνωστική ασυμφωνία. Γνωστική ασυμφωνία είναι αυτό το άβολο συναίσθημα του να έχεις δύο ιδέες που αντιμάχονται μεταξύ τους, π.χ. δεν συμπαθώ αυτόν τον καλλιτέχνη, αλλά κάποια τραγούδια του μου αρέσουν. Με απλά λόγια, η ύπτια θέση βοηθά να μην είσαι τόσο αυστηρός με τον εαυτό σου όταν σου συμβαίνουν όλες αυτές οι εσωτερικές μάχες, και να τον αποδέχεσαι περισσότερο.

Το ασυνείδητο του Φρόιντ στη σύγχρονη ψυχοθεραπεία

«Εν πολλοίς», καταλήγει ο καθηγητής Harmon-Jones, «η μελέτη έδειξε, ότι ίσως το ασυνείδητο του Φρόιντ να τον επηρέασε να βάζει τους πελάτες του να ξαπλώνουν, ώστε να έχουν λιγότερα κίνητρα που τους κρατούν προσκολλημένους στις προϋπάρχουσες προτιμήσεις τους. Από την θέση αυτή είναι λιγότερο αμυντικοί, σε λιγότερη σύγχυση και έτσι πιο ανοιχτοί σε νέες ιδέες». Με λίγα λόγια, το να είμαστε ξαπλωμένοι βοηθά να σκεφτόμαστε πιο ψύχραιμα και σφαιρικά.