ΠΩΣ Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΟ ΖΕΥΓΑΡΙ

Όταν ανάμεσα στα μέλη ενός ζευγαριού αναπτύσσεται ανταγωνισμός, η μάχη τελειώνει με δύο ανθρώπους πληγωμένους, απομακρυσμένους και ανήμπορους στην αρένα της σχέσης. Τι μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε τέτοια παιχνίδια εξουσίας;

Πολύ συχνά στον «καναπέ» της ψυχοθεραπείας βλέπει κανείς το ζευγάρι να μάχεται για το ποιος είναι καλύτερος μέσα στη σχέση. «Είμαι πολύ καλύτερος/η από σένα». «Θα έπρεπε να είσαι ευχαριστημένος/η». «Δίνω τόσο πολλά περισσότερα σε αυτή τη σχέση»… Εκ πρώτης φαίνεται να υπάρχει ένας ανταγωνισμός, ποιος θα κάνει κάτι καλύτερα από τον άλλο, ποιος θα βγει «από πάνω», ποιος θα πει την τελευταία λέξη.

Αν προχωρήσουμε ένα βήμα πιο μέσα, θα δούμε στην ουσία ένα διαγωνισμό για το ποιος θυσιάζεται πιο πολύ μέσα στη σχέση, ποιος από τους δύο συντρόφους είναι το μεγαλύτερο θύμα: «Εγώ κάνω τα περισσότερα». «Κουράζομαι πιο πολύ». «Φέρνω περισσότερα χρήματα». «Εγώ τα σκέφτομαι όλα»...

Οι δύο σύντροφοι μοιάζουν σαν παίκτες του πινγκ-πονγκ, που βασικός τους στόχους είναι να αποκρούσουν και όχι να ακούσουν: «Δεν ισχύει αυτό που λες». «Ναι, αλλά εγώ». «Δεν σκέφτεσαι ποτέ ότι…».

Είναι μια ιδιαίτερη δυναμική, που έχει τη μορφή του ανταγωνισμού ως προς το ποιος υποφέρει πιο πολύ στη σχέση: Όταν ένας σύντροφος βλέπει τον άλλο να δείχνει τον πόνο του, αυτομάτως δηλώνει ότι υποφέρει περισσότερο. Είναι μια δυναμική στην οποία οι σύντροφοι συνεχώς μετακινούνται μεταξύ των θέσεων του θύματος και του κατήγορου.

Η μάχη τελειώνει με δύο ανθρώπους πληγωμένους, απομακρυσμένους, ανήμπορους στην αρένα της σχέσης. Δεν ξέρουν προς τα πού είναι η διέξοδος. Γραπώνονται από τον θυμό ή αποσύρονται και ταυτίζονται με τον ρόλου του αδικημένου.

iStock

Συνθήκες στις οποίες πυροδοτείται ο ανταγωνισμός

Η δυναμική αυτή γίνεται λιγότερο ορατή στην αρχή μιας σχέσης ή ενός γάμου. Καθώς όμως το ζευγάρι προχωράει και χρειάζεται να διαπραγματευτεί τους κανόνες της σχέσεις και να μοιράσει τους ρόλους, διαμορφώνεται σταδιακά μια διαφορετική αναλογία ανάμεσα στη συνεργατικότητα και τον ανταγωνισμό.

Για παράδειγμα, η ανάδυση αυτής της δυναμικής είναι πολύ συχνή σε νεαρά ζευγάρια, ειδικά όταν έχουν μικρά παιδιά. Τότε, η απόδοση ανεπάρκειας στον άλλο συντρόφο προσφέρει μια προσωρινή εκτόνωση, στην ουσία όμως αναβάλλει την αναγνώριση των δύσκολων συναισθημάτων και της ευθύνης που εμπεριέχονται σε αυτή τη φάση ζωής των ανθρώπων. Είναι μία –όχι τόσο λειτουργική– διέξοδος για το υψηλό στρες, την αγωνία, τις ενοχές, το αίσθημα ανεπάρκειας που μπορεί να νιώθει ένας γονιός.

Σε τι μεταφράζεται ο ανταγωνισμός

Η ανάγκη για αποδοχή και αγάπη είναι το πρώτο και το σημαντικότερο που αναζητάμε όταν πλησιάζει ο ένας τον άλλο στις κοντινές σχέσεις. Οι εμπειρίες από την πρώτη μας οικογένεια διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό το τι σημαίνει να μας αγαπούν: Αν ως παιδιά χρειαζόταν να εργαστούμε σκληρά ή να προσαρμοστούμε υπερβολικά για να νιώσουμε ότι αξίζουμε, τότε το μυαλό εξισώνει την αγάπη με τη συνεχή και ατέρμονη προσπάθεια.

Πίσω από αυτό που εκ πρώτης όψεως φαίνεται σαν ανταγωνισμός κρύβεται το βαθύ συναίσθημα ότι δεν μπορούμε να αγαπηθούμε για αυτό που είμαστε.

Είναι σύνηθες μια κοντινή σχέση να ενεργοποιεί αυτό το αφήγημα: Για να αξίζουμε την αγάπη, χρειάζεται να προσπαθούμε πολύ. Υπό αυτό το πρίσμα, εργαζόμαστε ατελείωτες ώρες, φροντίζουμε να είναι όλα υπό έλεγχο, περιμένουμε από τον/τη σύντροφό μας να υπερλειτουργεί αντίστοιχα, χωρίς να δεχόμαστε λάθη ή ατέλειες. Γίνεται δυσβάσταχτο να δεχθούμε οποιαδήποτε κριτική, οποιοδήποτε σχόλιο, οποιαδήποτε εκδήλωση δυσαρέσκειας. Γινόμαστε εμείς πρώτα επικριτικοί, είμαστε εκείνοι που τα «δίνουμε» όλα. Δασκαλεύουμε και γινόμαστε γονιός του/της συντρόφου μας, ενώ στο βάθος της ψυχής μας λαχταράμε να μας στηρίξει και να μας καταλάβει.

ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΜΑΣ ΕΧΟΥΝ ΘΕΣΗ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝ ΞΕΒΟΛΕΥΟΥΝ ΤΟΝ/ΤΗ ΣΥΝΤΡΟΦΟ ΜΑΣ.

Άλλες φορές, μπορεί να σφιχταγκαλιάζουμε τον ρόλο του συντρόφου που δεν προκαλεί προβλήματα, που δεν ενοχλεί, που δεν συγκρούεται. Αποφεύγουμε να εντοπίσουμε πως νιώθουμε, την κούραση ή τη δυσκολία μας. Διαλέγουμε την απόσταση, το συναισθηματικό πάγωμα. Βιώνουμε τα συναισθήματά μας ως βάρος για τους άλλους.

Πολύ συχνά, αυτό το μάθαμε παρακολουθώντας θυμωμένους και εκρηκτικούς γονείς, γονείς με δυσκολία αυτορρύθμισης και διαχείρισης των συναισθημάτων τους. Δεν θέλουμε να μοιάσουμε, να ταυτιστούμε με το μοντέλο ενός γονιού που συγκρούεται και ταράζει. Πορευόμαστε «ηρωικά» στον δρόμο εκείνου που υποφέρει, χωρίς να παίρνουμε την ευθύνη να αγκαλιάσουμε και να εκφράσουμε όσα πραγματικά νιώθουμε.

iStock

4 σημεία-κλειδιά για να μη νικήσει ο ανταγωνισμός

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε αυτό το διαγωνισμό για το ποιος υποφέρει περισσότερο;

1. Δεν τα μπορούμε όλα και αυτό είναι ΟΚ

Είναι πολύ σημαντικό να δεχόμαστε τις αδυναμίες και τους περιορισμούς μας, και να μπορούμε να τα παραδεχτούμε μπροστά στο σύντροφό μας. Η πεποίθηση ότι ολόκληρη η σχέση ή η οικογένεια εξαρτάται μόνο από εμάς σαμποτάρει τη συντροφικότητα.

2. Κάντε χώρο στην περιέργεια

Δοκιμάστε να είστε λιγότερο αμυντικός/αμυντική και να εντοπίσετε εκείνα τα ψήγματα «αλήθειας» στη θέση του συντρόφου σας.

3. Αναγνωρίστε την προσπάθεια του άλλου, ακόμα κι αν δυσκολεύεστε

Πολλές φορές, αυτό ανοίγει το δρόμο για λιγότερη άμυνα και περισσότερη κατανόηση

4. Σχέση δεν σημαίνει συγχώνευση

Τα συναισθήματά μας έχουν θέση στη σχέση ακόμα κι αν ξεβολεύουν ή δυσκολεύουν τον/την σύντροφό μας. Μια πιο λειτουργική σχέση σημαίνει να μπορώ να είμαι κοντά στον/στη σύντροφό μου, χωρίς να διαλέγω απαραίτητα τον ρόλο του θύτη ή του θύματος.

Η Βασιλική Ντούμου, MSc, είναι Ψυχολόγος - Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια.