ΕΝΑΣ ΣΤΩΙΚΟΣ ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΠΩΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ

Η πραγματική ζωή κρύβεται στην αξιοποίηση του χρόνου. Δύσκολο να το πετύχει κανείς σε μια εποχή που όλοι και όλα απαιτούν τον πολύτιμο χρόνο σου. Ένας Ρωμαίος φιλόσοφος, ο Σενέκας, μας συμβουλεύει να αδράξουμε τη μέρα και να ζήσουμε κοντά στις δικές μας αξίες.

Μερικές φορές έχεις την αίσθηση ότι τα πάντα έχουν ειπωθεί από τους αρχαίους διανοητές και ειδικά τους φιλοσόφους. Ο Αριστοτέλης μάς έδωσε απλά μαθήματα ευτυχίας και οι Στωικοί μαθήματα αυτοβοήθειας, μιας έννοιας που μοιάζει πολύ μεταγενέστερη, αλλά τελικά δεν είναι.

Ο Επίκουρος είχε βρει τον τρόπο να γίνουμε όλοι «πλούσιοι», ενώ ακόμη και οι ενοχές της μητρότητας θα μπορούσαν να ανακουφιστούν με τη φιλοσοφική σκέψη. Είναι εντυπωσιακό μάλιστα το πώς η φιλοσοφική σκέψη έχει διεισδύσει σε σύγχρονες ανάγκες, όπως για παράδειγμα η διαχείριση του χρόνου, από αρχαιοτάτων χρόνων.

Σε μια εποχή που όλοι και όλα μοιάζουν να τρέχουν ασταμάτητα, που η τεχνολογία, αντί να μας απελευθερώσει από τα δεσμά του χρόνου, φαίνεται ότι έχει συμβάλλει κι αυτή στον περιορισμό του, που πολλοί από εμάς ψάχνουμε την εσωτερική γαλήνη σε λίγα λεπτά προσωπικού χρόνου, ο Σενέκας, ένας Ρωμαίος πολιτικός, ρήτορας, δραματουργός και στωικός φιλόσοφος, τοποθετεί τον χρόνο μπροστά μας και μας προτρέπει να τον αδράξουμε, προτού να είναι αργά.

Χρόνος: Το πιο ακριβό αγαθό

«Το πολυτιμότερο που κατέχει κάποιος είναι ο χρόνος του. Ο χρόνος μας είναι η ζωή μας» ισχυρίζεται. Κι όμως, πόσοι από εμάς, από την εποχή του Σενέκα έως σήμερα, δεν τον θεωρούμε δεδομένο; Δεν είναι τυχαίο που ανάμεσα στα πιο συχνά πράγματα που μετανιώνει ένας ετοιμοθάνατος είναι και ο τρόπος που ξόδεψε τον χρόνο του. Πρόκειται για μία συνειδητοποίηση που έρχεται με τα γεράματα, όταν είναι πια αργά.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Το δοκίμιό του Περί της συντομίας της ζωής, μια επιστολή με παραλήπτη τον πεθερό του Παυλίνο, αποτελεί ένα από τα γνωστότερα έργα του, στο οποίο παροτρύνει τον αναγνώστη της εποχής να εκτιμήσει τον χρόνο του. Στο βιβλίο Πώς να ζούμε πραγματικά (εκδ. Διόπτρα), ο καθηγητής Φιλολογίας James Romm, παρουσιάζει αυτό το έργο του Σενέκα, μαζί με άλλες δύο επιστολές για το ίδιο θέμα.

Με αφοπλιστική σατιρική διάθεση, ο Σενέκας αποδοκιμάζει τους τρόπους με τους οποίους σπαταλάμε τον χρόνο μας αδυνατώντας να συνειδητοποιήσουμε πόσο πολύτιμος είναι. Δεν επιτρέπουμε στους ανθρώπους να κλέψουν τα χρήματά μας, ωστόσο τους επιτρέπουμε να λεηλατήσουν τον χρόνο μας ή τον ξοδεύομε μόνοι μας σε άχρηστες, άσκοπες αναζητήσεις.

Ένα βιβλίο δίνει αξία στον χρόνο και τη ζωή

Ποιος δεν ανησυχεί μερικές φορές ότι τα κινητά τηλέφωνα, το διαδίκτυο και οι οθόνες μάς κλέβουν χρόνο και μας εμποδίζουν να ζήσουμε πραγματικά; Το βιβλίο αυτό είναι ένα αντίβαρο στους χρονοβόρους περισπασμούς του σύγχρονου κόσμου και εξηγεί μέσα από την αρχαία σοφία πώς θα δώσουμε πραγματική αξία στον χρόνο μας.

Οι οδηγίες που δίνει ο Σενέκας είναι απλές:

1. Συνειδητοποίησε ότι δεν θα ζεις για πάντα

Θυμήσου ότι θα πεθάνεις. Η Στωική υπενθύμιση της θνητότητάς μας είναι η μόνη που προσφέρει τη συνειδητότητα της ζωής που πρέπει να ζούμε κάθε μέρα. Γιατί κάθε μέρα είναι πολύτιμη, όχι μόνο η τελευταία.

Οι άνθρωποι, υπερφίαλοι απέναντι στον χρόνο, νομίζουν ότι θα ζουν για πάντα και περιμένουν τις ημέρες να περάσουν σχεδιάζοντας πάντα το αύριο ή αναπολώντας το χθες. «Οι άνθρωποι που ζουν κάθε μέρα σαν να περιέχει μια ολόκληρη ζωή, ούτε ανυπομονουν για το αύριο ούτε φοβούνται» γράφει.

2. Άδραξε την κάθε μέρα σα να είναι η τελευταία

Η ζωή είναι τώρα. Δίνοντας αξία στον χρόνο μας, δίνουμε αξία στη ζωή μας. Και παύει πλέον να είναι σύντομη. Μείνε στο παρόν, αξιοποιώντας το με τον καλύτερο για σένα δυνατό τρόπο.

Η προσδοκία είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στη βίωση της ζωής: εξαρτάται από το αύριο ενώ παράλληλα κατασπαταλά το σήμερα. Κατασκευάζεις τακτοποιημένες σειρές πραγμάτων που βρίσκονται στα χέρια της Τύχης, ενώ αφήνεις να πέσουν όσα έχεις στα δικά σου χέρια. Προς τα πού κοιτάζεις; Προς τα πού στοχεύεις; Όλα τα μελλούμενα τα τυλίγει η αβεβαιότητα. Ζήσε το τώρα!

ΠΩΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ

Ένας αρχαίος οδηγός για τη σοφή διαχείριση του χρόνου.

Αγόρασέ το

Dioptra.gr

3. Άφησε στην Τύχη όσα της ανήκουν

Η ζωή μας διαιρείται σε τρία χρονικά πλαίσια: ό,τι έχει υπάρξει, ό,τι υπάρχει και ό,τι πρόκειται να έρθει. Ο παρών χρόνος είναι πολύ σύντομος, έτσι κάποιοι νομίζουν ότι δεν είναι απολύτως τίποτε. Βρίσκεται πάντα σε κίνηση και τελειώνει γρήγορα οδεύοντας προς το μέλλον. Γι' αυτό μην βάζεις πρόγραμμα στο μέλλον. Άφησε την Τύχη να το προγραμματίσει όπως επιθυμεί εκείνη.

4. Μην φορτώνεσαι με υπερβολικά πολλή εργασία

Ο Σενέκας βάλλεται εναντίον της κατασπατάλησης του χρόνου και ιδιαίτερα εναντίον των επαγγελματικών επιδιώξεων και της αναζήτησης κέρδους και θεωρεί ότι αφαιρούν τον πολύτιμο χρόνο από τη ζωή μας, με αποτέλεσμα να νιώθουμε εκ των υστέρων ότι δεν ζήσαμε.

5. Περιφρούρησε τον ελεύθερο χρόνο σου

Για τον Σενέκα ο ελεύθερος χρόνος είναι η ζωή που επιλέγουμε. Είναι ο μοναδικός χρόνος του οποίου κυρίαρχοι είμαστε εμείς. Μας ανήκει όσο μας ανήκει η ζωή. «Μόνο στον ελεύθερο χρόνο μπορεί κάποιος να κατακτήσει αυτό που τον ευχαριστεί». 

Ισχυρίζεται ότι η άριστη αξιοποίηση του χρόνου μπορεί να μας προσφέρει ένα είδος αθανασίας και λέει ότι τη ζωή με τη μεγαλύτερη διάρκεια έχουν εκείνοι που διαθέτουν και το παραμικρό κομμάτι ελεύθερου χρόνου εξ ολοκλήρου προς δική τους χρήση

6. Αξιοποίησε τον ελεύθερο χρόνο σου

Πώς θα το κάνεις αυτό; Χωρίς να αδρανείς αναμασώντας τα ίδια πράγματα και χωρίς να φορτώνεσαι με υπερβολικές και ανούσιες για σένα δραστηριότητες.

Δεν είναι μόνο οι ασχολίες του δημόσιου βίου που κρατούν τους ανθρώπους πολύ απασχολημένους (occupatos) για να ζήσουν. Πάλι όμως ο Σενέκας ψέγει εκείνους που εξαντλούν τον χρόνο τους εφευρίσκοντας ασχολίες. «Ο κενός ζήλος για την εκμάθηση ανούσιων πραγμάτων έχει κατακλύσει τους Ρωμαίους» αναφέρει.

Η ανάπαυλα (otium) είναι ο ελεύθερος χρόνος μας, αλλά σίγουρα δεν είναι συνώνυμο της απραξίας. Υπάρχουν και άνθρωποι που η σχόλη τους είναι υπεραπασχολημένη. Στις εξοχικές κατοικίες τους ή στο κρεβάτι τους, στην απόλυτη μοναχικότητά τους, ακόμη κι όταν έχουν αποσυρθεί από όλες τις έγνοιες, εξακολουθούν να προβληματίζονται. Η ζωή τους πρέπει να χαρακτηρίζεται όχι ως σχόλη, αλλά ως ένας αδρανής τρόπος να διατηρούνται απασχολημένοι.